"ΣΚΟΥΦΑΪΚΑ 2015": Ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΚΟΥΦΑΣ ΚΑΙ Η ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΥΠΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ

     Στην κατάμεστη κεντρική πλατεία του Κομποτίου Άρτας κορυφώθηκαν  την Κυριακή 02 Αυγούστου οι εκδηλώσεις, "ΣΚΟΥΦΑΪΚΑ 2015" που διοργάνωσε ο δήμος Νικολάου Σκουφά.

   Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους:

     . Ο  Βουλευτής της ΝΔ   Γεώργιος Στύλιος 

     . Ο  Αντιπεριφερειάρχης Άρτας Βασίλειος Ψαθάς 

     . Ο Δήμαρχος και οργανωτής της εκδήλωσης Ευστάθιος Γιαννούλης

     . Οι Δήμαρχοι, Αρταίων   Χρήστος  Τσιρογιάννης και Γ.Καραϊσκάκη Περικλής Μίγδος

     . Ο Διοικητής του ΚΕΝ Άρτας Ανχης(ΠΖ) Γεώργιος Αθανασίου

     . Εκπρόσωπος της Αστυνομίας

     . Ο Δκτης της πυροσβεστικής Άρτας Αντιπύραρχος Αθανάσιος Μικρούλης

     . Ο Πρόεδρος της Ε.Α.Α.Σ./Παρ. Άρτας, Σχης(ΠΖ)ε.α. Αλέξανδρος Παναγής

     . Εκπρόσωπος των αποστράτων της Αστυνομίας και Σωμάτων Ασφαλείας

     . Ο Πρόεδρος της Ένωσης Εφέδρων Αξκών Άρτας Γεράσιμος Κατσαούνος

     . Ο Δντης της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, Κωνσταντίνος Δημητρίου      
     . Περιφερειακοί και Δημοτικοί Σύμβουλοι

     Το πρόγραμμα της εκδήλωσης περιλάμβανε:
     . Επιμνημόσυνη  Δέηση στον ανδριάντα του Νικολάου Σκουφά.

     . Κατάθεση Στεφάνων

     . Όρκος των Φιλικών

     . Ομιλία για την προσωπικότητα και το έργο του ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΣΚΟΥΦΑ από τον φιλόλογο  κ. Κώστα Κωσταβασίλη

    . Παρουσίαση προγράμματος  Μακεδονικών χορών  από  τον Σύλλογο της Θεσσαλονίκης ¨ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ¨

    . Πρόγραμμα χορών της ΗΠΕΙΡΟΥ από το μεγάλο χορευτικό  του Πολιτιστικού Συλλόγου Κομποτίου.

    .  Δημοτικό-Λαϊκό Γλέντι με Παραδοσιακή ορχήστρα

    Ο κεντρικός ομιλητής της εκδήλωσης, Δρ.φιλολογίας Κωνσταντίνος Κωσταβασίλης καθήλωσε το κοινό με την εξαιρετική ομιλία του,παρουσίαζοντας με ιστορικά ντοκουμέντα, την ζωή, την προσωπικότητα, και το έργο του Νικολάου Σκουφά και της Φιλικής Εταιρείας που ήταν η σημαντικότερη από τις μυστικές οργανώσεις που σχηματίστηκαν για την προετοιμασία επανάστασης για την απελευθέρωση των Ελλήνων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία

                                                Η   ΟΜΙΛΙΑ
          του Δρ.φιλολογίας Κωνσταντίνου Κωσταβασίλη

Ο ΣΚΟΥΦΑΣ ΚΑΙ Η ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ: ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΥΠΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ

                                                                          

Φιλική Εταιρεία

Το σύμβολο της Φιλικής Εταιρίας
Σύνθημα	Ελευθερία η Θάνατος
Ίδρυση	14 Σεπτεμβρίου 1814
Σκοπός	Προετοιμασία της Ελληνικής Επανάστασης
Περιοχή δράσης	Οδησσός
Άνθρωποι-κλειδιά	Εμμανουήλ Ξάνθος Νικόλαος Σκουφάς Αθανάσιος Τσακά

Είναι συχνά, στην πορεία της Ιστορίας, δύσκολο να διακρίνει κανείς με σαφήνεια τη συμβολή που έχουν στην πορεία και τη διαμόρφωση των γεγονότων οι μάζες, αυτό δηλαδή που ονομάζουμε συχνά, «λαός» και οι προσωπικότητες, οι φωτισμένοι, δηλαδή, ηγέτες ή οι εμπνευσμένοι πνευματικοί ταγοί ή οι αποφασιστικοί και αποφασισμένοι στρατηγοί ή οι παθιασμένοι πολιτικοί ιδεολόγοι. Σχετικά με το θέμα αυτό έχουν υπάρξει διαφωνίες επί διαφωνιών μεταξύ των επιστημόνων, έχουν διαμορφωθεί διαφορετικές ιστορικές σχολές και έχουν γραφεί χιλιάδες σελίδες αναλύσεων. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ένα σημείο στο οποίο όλοι συμφωνούν είναι ότι όλες οι προσωπικότητες που έπαιξαν κάποιον ξεχωριστό ρόλο στην Ιστορία, είχαν την ιδιαιτερότητα να ξεχωρίζουν από τον απλό λαό, τον οποίο είτε καθοδηγούσαν είτε ενέπνεαν. Μόνο μια περίπτωση υπάρχει στα παγκόσμια ιστορικά χρονικά, όπου μια προσωπικότητα, αδιαχώριστα συνυφασμένη με το λαό από τον οποίο προερχόταν και με τον οποίο ταυτιζόταν, χωρίς να διεκδικεί δάφνες ή ηγετικές θέσεις, μπόρεσε να δημιουργήσει μια πραγματικότητα τέτοια που να αλλάξει τη ροή της Ιστορίας με τρόπο κοσμοϊστορικά μοναδικό. Πρόκειται για το Νικόλαο Σκουφά, τη Φιλική Εταιρεία και την ελληνική επανάσταση.

Υποστηρικτής της αντίληψης που ήθελε τους Έλληνες να αποτινάσσουν τον τουρκικό ζυγό κινούμενοι μυστικά αλλά και γρήγορα, συγκροτώντας μια επαναστατική οργάνωση, βασισμένοι στις δικές τους δυνάμεις ώστε να εξαναγκάσουν τα δυνατά κράτη της εποχής να προστρέξουν σε βοήθεια, ο Νικόλαος Σκουφάς δεν δίστασε να ακολουθήσει τη φωνή της συνείδησής του, όταν αισθάνθηκε πως είχε έρθει η ώρα της δράσης. Γεννημένος στον ιστορικό τόπο όπου βρισκόμαστε σήμερα, στο Κομπότι από φτωχούς γονείς το 1779, ο Σκουφάς φαίνεται ότι αρχικά είχε το επώνυμο «Ράφτης». 

Ο Αναστάσιος Γούδας, όμως, αναφέρει ότι το όνομα του πατέρα του ήταν «Κουμπάρος». Πατέρας του ήταν ο Αποστόλης, τεχνίτης από τη μεσαία τάξη, ο οποίος, όμως είχε καλή σχέση με τα γράμματα και διατηρούσε κατάστημα και οικία και στην πόλη της Άρτας. Μάλιστα στο χώρο όπου βρισκόταν το εμπορικό όπου εργαζόταν ο Νικόλαος Σκουφάς, έχει εντειχιστεί αναμνηστική πλάκα. Ο Αποστόλης φρόντισε για την όσο το δυνατό καλύτερη μόρφωση του γιου του, ο οποίος μαθήτευσε κοντά στο Γεροστάθη αρχικά, κι αργότερα στο σχολείο της Κασσοπίτρας (από τον ομώνυμο ναό της Παναγιάς της Κασσοπίτρας όπου στεγαζόταν), κοντά στους φημισμένους για την εποχή και τον τόπο δασκάλους Ντούγια και Δενδραμή, κι αργότερα ακολούθησε το επάγγελμα του εμπόρου, εργαζόμενος σε εμπορικό κατάστημα της Άρτας για αρκετά χρόνια. Στην πορεία του αυτή, η δεξιοτεχνία του στην κατασκευή σκούφων του προσέδωσε το προσωνύμιο το οποίο έμελλε να γίνει και το επώνυμό του: «Σκουφάς». 


Στη συνέχεια, μετά από προστριβές με τούρκους της περιοχής (λέγεται ότι χαστούκισε κάποιον τούρκο ζαπτιέ, δηλαδή χωροφύλακα), ακολουθώντας το ρεύμα της εποχής, μετανάστευσε στη Ρωσία και συνέχισε την εμπορική του δραστηριότητα στην Οδησσό, όπου υπήρχε ακμάζουσα ελληνική παροικία.

Στη Ρωσία ο Σκουφάς, όχι μόνο συνεχίζει τη συνωμοτική δράση που είχε ήδη αρχίσει από τα χρόνια της διαμονής του στην ιδιαίτερη πατρίδα του, αλλά έρχεται σε επαφή με όλα εκείνα τα ιδεολογικά κινήματα και ρεύματα του 18^ου αιώνα που πρέσβευαν την απελευθέρωση των ανθρώπων από τα απολυταρχικά καθεστώτα. Από τους βιογράφους του χαρακτηρίζεται άνθρωπος πολύπειρος, με τίμιο χαρακτήρα, σώφρων, αποφασιστικός και ψύχραιμος. Καθώς ο ίδιος φλεγόταν από τον πόθο να βοηθήσει στην «Ανάσταση του Γένους», όπως ονόμαζε την ανασύσταση της ελληνοκεντρικής  βυζαντινής αυτοκρατορίας, δεν άργησε να έρθει σε επαφή με τους συμπατριώτες του που διακατέχονταν από τις ίδιες αντιλήψεις. Με δύο από αυτούς, τον Ηπειρώτη Αθανάσιο Τσακάλωφ και το νησιώτη Εμμανουήλ Ξάνθο, αποφάσισαν στις 14 Σεπτεμβρίου 1814, τη δημιουργία του συνωμοτικού μηχανισμού της Φιλικής Εταιρείας, που, με διάφορες διαδικασίες και μυστικότητα, απέβλεπε στο να μυήσει τους Έλληνες στον κοινό σκοπό και να τους προετοιμάσει για την απελευθέρωση της πατρίδας. 

Ο Σκουφάς διέθετε επαναστατική προπαιδεία: ήταν προκατηχημένος στις ιδέες που θα προέβαλε στην Εταιρεία, από τον Κωνσταντίνο Ράδο, έμπορο στη Ρωσία, γεννημένο στο Τσεπέλοβο των Ιωαννίνων, με σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Πίζας. Ο Σκουφάς ανέλαβε τη διάδοση και την κατήχηση μελών από το πλήθος των ομογενών της Ρωσίας. Μερικά από τα μέλη που μύησε ήταν ο Γεώργιος Σέκερης, ο Αντώνιος Κομιζόπουλος, ο Νικόλαος Γαλάτης, ο Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος κ.ά. Στην Οδησσό συνεργάζεται με τον Άνθιμο Γαζή, αναθέτοντάς του τη μύηση κλεφτών και αρματολών της Στερεάς Ελλάδας. Ο ίδιος ανέλαβε να διαδώσει την ιδέα της Φιλικής Εταιρείας στην Πελοπόννησο, περνώντας γι’ αυτόν ακριβώς το σκοπό από την Κωνσταντινούπολη.

Το 1818 με προτροπή του Σκουφά, η έδρα της Φιλικής Εταιρείας μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί ο Σκουφάς μύησε τον Παναγιώτη Σέκερη ο οποίος θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην χρηματοδότηση του έργου της Φιλικής Εταιρείας. Ο Σκουφάς ισχυριζόταν ότι η έδρα της Εταιρείας έπρεπε να μεταφερθεί στην Πελοπόννησο παρά τις αντιρρήσεις των άλλων δύο συνιδρυτών. Έβλεπε από τότε το τέκνο αυτό του Κομποτίου  με τον διορατικό πολιτικό νου το ρόλο που θα έπαιζε η συγκεκριμένη περιοχή στον αγώνα. Ίσως ακριβώς επειδή ήταν ένας από τους απλούς ανθρώπους της εποχής του, να καταλάβαινε τις προνομιακές περιστάσεις που επικρατούσαν τότε στην Πελοπόννησο, όσον αφορά τη δράση και τη συγκρότηση κλέφτικων σωμάτων τα οποία επρόκειτο να συνθέσουν τον πρώτο στρατό της επανάστασης. Μπορούσε όμως να καταλάβει και ότι οι απλοί αυτοί άνθρωποι δεν θα δέχονταν εύκολα να μπουν σε τέτοιον αγώνα χωρίς την ιδέα μιας ισχυρής ηγεσίας, όπως ήταν αποδεκτό από τα ήθη και τις συνήθειες της εποχής. Γι’ αυτό και φρόντισε να δημιουργήσει το μύθο της κρυφής εξέχουσας ηγετικής προσωπικότητας. 






Οι φιλικοί αναφέρονταν σε κάποια «Αόρατη Αρχή» της οποίας τη συγκρότηση σκόπιμα απέφευγαν να κατονομάσουν κι άφηναν να εννοηθεί ότι ισχυρά πρόσωπα κατευθύνουν την Εταιρεία κι ότι κάποια μεγάλη δύναμη την προστατεύει. Καθιέρωσαν μυσταγωγική διαδικασία για τη μύηση νέων μελών που καλούνταν να ορκιστούν τυφλή αφοσίωση και απόλυτη εχεμύθεια. Παραβίαση του όρκου επέσυρε το θάνατο, ενώ και η γενικότερη επικοινωνία των μελών της Εταιρείας ακολούθησε όλους τους κανόνες μυστικότητας (ψευδώνυμα, μυστικό κρυπτογραφικό αλφάβητο, συνθηματικές λέξεις αμοιβαίας αναγνώρισης κ. α.), ο ίδιος δε ο Σκουφάς είχε, μέσα στην Εταιρεία, τα συνθηματικά αρχικά Α. Γ.

Ο Σκουφάς είναι επίσης αυτός που θα έχει μια ακόμα ιδέα που θα οδηγήσει στην ενίσχυση της Φιλικής Εταιρείας. Πρόκειται για τη χρησιμοποίηση ειδικών απεσταλμένων (ονομάστηκαν αργότερα «Απόστολοι») οι οποίοι θα είχαν ως αποστολή να περιοδεύουν στους ελληνικούς τόπους όπου θα συνέλεγαν πληροφορίες, θα πραγματοποιούσαν επιτόπου μυήσεις και θα ενημέρωναν την Υπέρτατη Αρχή. Αυτή η ενέργεια θα συντελέσει στη δημιουργία μιας έντονης επαναστατικής διάθεσης και ενός κλίματος που εξήψε το πνεύμα των πρωτεργατών της Φιλικής Εταιρείας και οδήγησε στην απόφαση για προετοιμασία της επανάστασης των Ελλήνων.

Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της Φιλικής εταιρείας τόσο σε οικονομικό, όσο και σε στελεχιακό επίπεδο. Ο ιστορικός Φιλήμων καταγράφει 514 μέλη Φιλικών, πέρα από αυτούς που δεν ήθελαν να γίνουν γνωστοί για λόγους ασφάλειας. Αυτό που θα πρέπει να τονιστεί για τη Φιλική Εταιρεία είναι η ιδιαιτερότητα που εμφανίζει σε σχέση με άλλες ανάλογες μυστικές εταιρείες της εποχής της. Είναι γεγονός ότι την περίοδο εκείνη δραστηριοποιούνταν στον ευρωπαϊκό χώρο διάφορες μυστικές εταιρείες, όμιλοι, ενώσεις, άλλες με περισσότερο κι άλλες με λιγότερο επαναστατικά χαρακτηριστικά. Ας μην ξεχνάμε ότι πρόκειται για την περίοδο κατά την οποία οι Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης, έχοντας μόλις ξεπεράσει το σοκ της Γαλλικής επανάστασης και των ακόλουθων Ναπολεόντειων πολέμων που απείλησαν την ίδια την υπόσταση των ευρωπαϊκών μοναρχιών, βρίσκονταν σε φάση ανασυγκρότησης, διαμορφώνοντας με την «Ιερά Συμμαχία» τους ένα καθεστώς σκοταδισμού και ανελευθερίας στην γηραιά ήπειρο. 

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες οι άνθρωποι που ασφυκτιούσαν υπό τις καταπιεστικές αυτές δυνάμεις, φρόντιζαν να συστήνουν μυστικές οργανώσεις. Όλες σχεδόν, όμως, οι οργανώσεις αυτές αποτελούνται από άτομα της διανόησης ή από ανθρώπους που παρακινούνται από κάποιους εμπνευσμένους ιδεολόγους. Μόνον η Φιλική Εταιρεία υπήρξε οργάνωση που δημιουργήθηκε από άτομα που προέρχονταν άμεσα από το λαό, που έδρασε μέσα στο λαό με στόχο μια λαϊκή εξέγερση ενάντια στον ξένο κατακτητή. Η ιδιαιτερότητα αυτή δεν έχει επισημανθεί επαρκώς από την ελληνική και ξένη ιστοριογραφία και είναι πραγματικά άξιον απορίας γιατί.

Κεφαλαιώδη και σημαντική συμβολή στην ίδρυση, στελέχωση κι εξάπλωση της Εταιρείας έχουν οι Ηπειρώτες.

Από τους καταγεγραμμένους Φιλικούς, περίπου 200 κατάγονται από την Ήπειρο και καταγράφουν εξαιρετική παρουσία και δράση. Μεταξύ αυτών σημαντική παρουσία έχει και ένα άλλο τέκνο του τόπου αυτού, που αξίζει να αναφερθεί σήμερα. Είναι ο Κωνσταντίνος Γεροστάθης, έμπορος από το Κομπότι, που μυήθηκε από τους πρώτους, αναπτύσσοντας έντονη δραστηριότητα. Ο Κωνσταντίνος Γεροστάθης γεννήθηκε το έτος 1770. Έφυγε από το Κομπότι για την Κέρκυρα σε ηλικία 37 ετών, το 1807. Οι ιστορικές πηγές τον παρουσιάζουν ως καλό και αγαθό άνθρωπο, με μεγάλη μόρφωση και γλωσσομάθεια, με πολιτικό νου και φλογερό πατριωτισμό, με εθνική προσφορά και ευεργεσίες. Στα τέλη του 1818 με αρχές του 1819, ο Γεροστάθης μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Στο σημείο αυτό ξεκινά η συνεισφορά και ο αγώνας του για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Τούρκους. Ήταν έμπιστος συνεργάτης του Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια. Αντιπροσώπευε στην Κέρκυρα τη Φιλική Εταιρεία και είχε αναλάβει την αλληλογραφία με τις φιλελληνικές εταιρείες της Ευρώπης και της Αμερικής. Ο Κων/νος Γεροστάθης πέθανε στις 22 Ιουνίου του 1870 σε ηλικία 100 ετών και κηδεύτηκε στον Ιερό Ναό της Παναγίας των Ξένων στην Κέρκυρα. Πρόσφατα τα οστά του διακομίσθηκαν στον τόπο γεννήσεώς του, εδώ στο Κομπότι.

Το όραμα του Νικολάου Σκουφά, μέσα από την παρακίνηση και την αρχική καθοδήγησή του, ξεκίνησε να παίρνει σάρκα και οστά, καθώς οι έλληνες, έστω και παρασυρμένοι από την ψευδαίσθηση της ρωσικής βοήθειας, απέκτησαν εμπιστοσύνη στις δυνάμεις τους κι επαναστάτησαν ξεκινώντας από τις παραδουνάβιες ηγεμονίες το 1820 και συνεχίζοντας στην Πελοπόννησο το 1821, με τα γνωστά αποτελέσματα. Όλα αυτά όμως ο Σκουφάς δεν μπόρεσε να τα δει να πραγματοποιούνται, καθώς είχε ήδη πεθάνει το 1818 στην Κωνσταντινούπολη, από σοβαρό καρδιακό νόσημα. Είχε όμως την ικανοποίηση ότι έθεσε τις βάσεις πάνω στις οποίες χτίστηκε η ελευθερία του ελληνικού Λαού, αφήνοντας στη γενέτειρά του, το Κομπότι, αλλά και σε όλους τους αρτινούς, περήφανη και συνάμα βαριά κληρονομιά.

Στη σύγχρονη εποχή όλοι οι Έλληνες, είμαστε υποχρεωμένοι να διαφυλάξουμε την πνευματική και πολιτική παράδοση στην οποία στηρίχθηκε η επανάσταση του 21, που δεν εξετάζεται μόνο σαν Στρατιωτικό γεγονός Πανευρωπαϊκής ακτινοβολίας αλλά και σαν πνευματικός αγώνας ενός λαού που πιστεύει στην αξία της ιδέας της εθνικής ανεξαρτησίας και υπηρετεί σε όλες τις εποχές, τις ακατάλυτες αρχές της ελευθερίας και της Αρετής. Κι αυτό γιατί τα γεγονότα που οδήγησαν στην έκρηξη και την εξάπλωση της επανάστασης  τείνουμε να τα ξεχάσουμε στις μέρες μας, καθώς αναλωνόμαστε συνήθως σε διαφωνίες σχετικά με τον ένα ή τον άλλο ρόλο που έπαιξε ο ένας ή ο άλλος παράγοντας της επαναστατικής δράσης. Πολλοί μάλιστα τείνουν να αμφισβητήσουν ακόμα και την αναγκαιότητα της έκρηξης της επανάστασης στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, ξεχνώντας ότι οι επαναστάσεις ξεσπούν όταν έχουν ήδη διαμορφωθεί οι συνθήκες εκείνες που θα τις συντηρήσουν και θα τις οδηγήσουν σε επιτυχία. 

Μ’ άλλα λόγια η επανάσταση δεν θα μπορούσε να σταθεί, ακόμα κι αν ξεκινούσε, εφόσον οι κοινωνικές συνθήκες και η λαϊκή συμπαράσταση δεν το επέτρεπαν. Η επιτυχία της Φιλικής Εταιρείας και του Νικολάου Σκουφά ήταν ότι έδωσαν το όραμα και την οργάνωση που χρειαζόταν ώστε να τεθεί σε κίνηση ένας μηχανισμός, ο οποίος, στη συνέχεια, ξεπέρασε και τους ίδιους τους εμπνευστές του.

 Ειδικότερα το σύνθημα «Ελευθερία ή Θάνατος» υπήρξε η μεγαλύτερη έμπνευση και η ουσιαστική παράμετρος επιτυχίας των επαναστατών. Δείχνοντας με τον τρόπο αυτό ότι δεν δίσταζαν να θυσιάσουν το πιο πολύτιμο γι’ αυτούς αγαθό, την ίδια τους τη ζωή, δηλαδή, οι επαναστάτες του 1821 αφαιρούσαν από τους αντιπάλους τους τη δυνατότητα να τους δελεάσουν με οτιδήποτε θα μπορούσε να τους σταματήσει από την απόφασή τους.

Σήμερα ζούμε σε ένα καθεστώς διαφορετικής «σκλαβιάς», μιας δηλαδή οικονομικής και πολιτικής εξάρτησης που οδηγεί το λαό μας σε απελπισία. 

Αυτό που μπορεί να αποτελέσει το φάρο ο οποίος θα μας οδηγήσει έξω από τα αδιέξοδα είναι το παράδειγμα του Σκουφά και των Φιλικών. Η ομαδική προσπάθεια, η πίστη στις δικές μας δυνάμεις και όχι σε ξενόφερτες βοήθειες, η κινητοποίηση του καλύτερου και πιο ενθουσιώδους ανθρώπινου δυναμικού, η συγκέντρωση πόρων από το εσωτερικό και το εξωτερικό για την κοινή προσπάθεια, το «πάντρεμα» των έμπειρων, παραδοσιακών ηγετών με τους ενθουσιώδεις αλλά πιο άπειρους νέους και κυρίως η συλλογική δράση, η κοινή αντίληψη και η εμπιστοσύνη στην ευόδωση της τελικής προσπάθειας αποτελούν ελάχιστες προϋποθέσεις για την επιτυχία μιας προσπάθειας να ανακάμψει η χώρα μας, όπως αποτέλεσαν τη βάση για την επιτυχία της προσπάθειας που έκαναν ο Σκουφάς και οι Φιλικοί να ξεκινήσει ο εθνικός Αγώνας που κατέληξε στην εθνική ανεξαρτησία της Ελλάδας!

Δεν θα πρέπει να μας σταθούν εμπόδιο τα όποια κηρύγματα μισαλλοδοξίας, οι όποιες απαισιόδοξες προβλέψεις, οι ξένες επιβουλές ή οι εντόπιοι δισταγμοί. Κι εδώ μπορούμε να παραδειγματιστούμε από τον ιδρυτή της Φιλικής Εταιρείας. Σύμφωνα με τον ιστορικό Φιλήμονα, ο Σκουφάς θεωρούσε την Ελλάδα ως το πιο γλυκό αντικείμενο των στοχασμών του. Τιμούσε την αρετή και τον ενάρετο άνθρωπο, για τον οποίο πίστευε ότι δεν ήταν ανάγκη τόσο να έχει μεγάλη εγκυκλοπαιδική μόρφωση χωρίς όμως διάθεση προσφοράς στην πατρίδα, όσο να έχει έστω μέτρια μόρφωση με μυαλό που θα το έθετε στην υπηρεσία του έθνους. Ομαδικότητα, συνεργασία, ενθουσιασμός, πατριωτισμός και πίστη. Μπροστά στα «όπλα» αυτά, κανείς δεν μπορεί να μη λυγίσει. 

Αν τελικά μας διδάσκει κάτι η όλη ιστορία του Νικολάου Σκουφά και  των Φιλικών (αλλά και κάθε επαναστατική κίνηση) είναι ότι ο όποιος αγώνας κρίνεται από αυτό που καταθέτει ο καθένας μας ως διακύβευμα, αυτό δηλαδή που είναι διατεθειμένος να χάσει προκειμένου να επιτύχει στον αγώνα του. 

Στις συνθήκες που έχει φτάσει πλέον η πατρίδα μας, θα πρέπει όλοι μας να αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε τι και ως ποιο σημείο είμαστε έτοιμοι να διακινδυνεύσουμε. Γιατί είναι εύκολο να λες, συνθηματικά ότι πρέπει να μοιάσουμε στους ήρωες, θέλει όμως κότσια, θέλει αρετή και τόλμη για να το καταφέρεις. Δεν είναι ανάγκη ο εχθρός να είναι μπροστά μας με προτεταμένα τα όπλα. Μπορεί να κρύβεται κάπου και να κραδαίνει ομόλογα ή δανειακές απαιτήσεις, με απώτερο στόχο την κυριαρχία επί του εδάφους μας. 

Σε τέτοιες περιπτώσεις ας θυμηθούμε τι ήταν εκείνο που μας κράτησε όρθιους σε εποχές δυσκολότερες κι ας αποφασίσουμε να ενεργήσουμε σαν ένα σώμα, μια ψυχή για μια ζωή ελευθερίας και αξιοπρέπειας. Μπορούμε και πρέπει να τα καταφέρουμε! Το οφείλουμε στην πατρίδα μας!