«ὥστ᾽ ἐξ ἁπάντων ῥᾳδίαν τὴν τοῦ συμφέροντος ὑμῖν αἵρεσιν γενέσθαι»
(Δημοσθένης, Ολυνθιακός Α΄)
Οι επικείμενες εκλογές αποτελούν ευκαιρία να εκτεθούν και να αξιολογηθούν προτάσεις για τη διόρθωση εντοπισμένων αδυναμιών και την απαραίτητη προσαρμογή του αμυντικού μας συστήματος στις προκλήσεις του γεωπολιτικού μας ορίζοντα. Αποτελεί δείγμα ποιότητας μιας πολιτείας η ικανότητα ουσιαστικού διαλόγου –και η δέσμευση υλοποίησης των επιλογών που προκρίνονται– επί των βασικών παραμέτρων θεσμοθέτησης, λειτουργίας και ελέγχου του αμυντικού συστήματος. Ο διάλογος οφείλει να είναι περιεκτικός, με μόνο κριτήριο αληθείας το συμφερότερο για το έθνος.
Σήμερα, δεν χωράνε ούτε προσωπικές ατζέντες ούτε βολικοί αυτοματισμοί, ούτε πολύ περισσότερο άκριτες και συχνά ετεροχρονισμένες και εσφαλμένες μεταφορές δάνειων εμπειριών. Η ίδια η κοινωνία η οποία χρηματοδοτεί την άμυνα και την στελεχώνει με τα παιδιά της, έχει απαίτηση ποιότητας από τους λειτουργούς της. Και όπως με τραγικό τρόπο είδαμε πρόσφατα, δεν θα συγχωρέσει καμία αβλεψία, ανικανότητα ή δόλο, ακόμα και όταν η ίδια για πολύ καιρό κλείνει το μάτι στη μικροκλίμακα του ιδιοτελούς συμφέροντος.
Τα κάνουμε όλα καλά;
Αφετηρία της όποιας πρότασης οφείλει λοιπόν να είναι η παραδοχή σφαλμάτων που έχουν γίνει. Αν τα κάνουμε όλα καλά, πώς έχουμε βρεθεί έτσι; Αν δεν χρειάζεται να αλλάξουμε τίποτα, πώς μπορούμε να ελπίζουμε για επιτυχία σε έναν κόσμο που αλλάζει μπροστά στα μάτια μας; Τελικά, η προσφιλής συνταγή των καθυστερημένων και αποσπασματικών παρεμβάσεων σε πλήθος ζητημάτων, από θέματα προσωπικού μέχρι τα εξοπλιστικά, είναι δυνατόν να μας προετοιμάσει για το 2030 όταν ήδη από σήμερα έχει οδηγήσει σε αδιέξοδα;
Τα κύρια ζητήματα στα οποία αναμένουμε να αξιολογήσουμε υλοποιήσιμες πολιτικές θέσεις εντάσσονται στο τρίπτυχο οικονομικά μεγέθη (λειτουργικός και αναπτυξιακός προϋπολογισμός), ρυθμίσεις παραγωγής αποτελέσματος (αξιοποίηση προσωπικού, διοίκηση και έλεγχος των ενόπλων δυνάμεων, μετατροπή του δυναμικού των διατιθέμενων πόρων σε αποτέλεσμα στη βάση συμφωνημένης αποστολής, καινοτομία) και πολιτικός έλεγχος λειτουργίας (λογοδοσία και ευθύνη).
Το μέγεθος των προβλημάτων που έχουν συσσωρευθεί επί δεκαετίες στο αμυντικό σύστημα απαιτεί μια εκ βάθρων αναθεώρησή του. Η συγκυρία μας έδωσε λίγο χρόνο για να μπορέσουμε να διορθώσουμε αδυναμίες. Δεν θα κρατήσει όμως για πάντα. Οι μάκρο-δείκτες δεν είναι ευνοϊκοί για εμάς, ιδιαίτερα όταν δούμε τα απόλυτα οικονομικά μεγέθη, το δημογραφικό (γήρανση και μείωση πληθυσμού), την υστέρηση μεταφοράς στο αμυντικό σύστημα βέλτιστων πρακτικών και την πενία εθνικής παραγωγής ισχύος.
Η διαρκής απειλή
Τα παραπάνω θέματα κοιτούν κυρίως εντός του αμυντικού συστήματος. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε τη διαρκή στρατηγική απειλή εις βάρος μας από τη γείτονα, παρά τα σκαμπανεβάσματα της έντασης. Είναι εξίσου απαραίτητη η θεώρηση του περιβάλλοντος. Δεν γνωρίζω κάποιος να έχει μια κρυστάλλινη σφαίρα με μαντικές ιδιότητες, είμαι βέβαιος όμως ότι η ενίσχυση της ικανότητας να αντιλαμβανόμαστε έγκαιρα συγκλίνουσες και αποκλίνουσες με τις δικές μας στρατηγικές και τακτικές επιλογές άλλων δρώντων, πρέπει να προκύπτει ως δυνατότητα από την εσωτερική αναδιοργάνωση. Ο ρόλος Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας είναι ζωτικός και σε αυτήν την κατεύθυνση.
Η επανεκτίμηση της συνολικής οικονομικής λειτουργίας του αμυντικού συστήματος από τη Βουλή σε βάθος χρόνου θα επιτρέψει να επιβεβαιώσουμε τη δυνατότητα κάλυψης του κενού ανάμεσα στους πολιτικούς μας στόχους (άρα και στις αποστολές) και στην εμπράγματη υποστήριξή τους. Οπως είμαστε σήμερα το κενό όλο και διευρύνεται. Η τοποθέτηση και επί των δύο σκελών του προβλήματος είναι εξόχως πολιτική λειτουργία και δεν πρέπει να αφήνεται αμιγώς στη γραφειοκρατία (συνήθως σε υστέρηση έναντι της πραγματικότητας). Η διατήρηση σε ενέργεια συστημάτων που λίγα προσφέρουν επιβάλλει κόστος που αφαιρεί από νέες δυνατότητες. Κάθε ευρώ που αναλώνεται σε υπέργηρα υποβρύχια είναι ένα ευρώ λιγότερο για τα πλέον σύγχρονα. Πολλοί δεν κατανόησαν (ή δεν ήθελαν να κατανοήσουν) την επιλογή «πρέπει να μικρύνουμε για να μεγαλώσουμε». Δυνατότητες που ανατέλλουν ως ανάγκη, δεν αναπτύσσονται, γιατί μένουμε προσκολλημένοι στην υποστήριξη δυνατοτήτων που καμία συνεισφορά δεν θα έχουν στο πεδίο.
Τα θέματα τα οποία αντιμετωπίζει το προσωπικό (και είναι πολλά) έχουν ανάγκη και αυτά πολιτικό υπόβαθρο για την επίλυσή τους. Το «σαλπίσατε νομή» με τάματα βαθμών (κενών ουσίας), χρημάτων (επιδομάτων) και ευκαιριακές ικανοποιήσεις ρουσφετιών ημετέρων εις βάρος πάντα κάποιων άλλων, δεν συνιστά πολιτική. Ειδικά για το ναυτικό μας, ο ρυθμός παραιτήσεων ενεργών στελεχών με σημαντικό προσδόκιμο προσφοράς θα έπρεπε ήδη να έχει εξετασθεί από την πολιτεία. Τι κάνουμε για να προσελκύσουμε και να διατηρήσουμε τα καλύτερα στελέχη; Η απουσία ηθικής στις επιλογές διαμόρφωσης πολιτικής επί του προσωπικού έχει άμεσες δυσμενείς επιπτώσεις στην αποτελεσματικότητά μας. Δεν έχουμε επενδύσει εμπειρία και ικανότητες σε ανώτερους αξιωματικούς και σε άλλα στελέχη με περιθώριο προσφοράς, για να παραγκωνίζονται επειδή έχουν άποψη ή αρβανίτικο κεφάλι ή δεν αριστεύουν στην κολακεία.
Ο ρόλος του Α/ΓΕΕΘΑ
Η διόρθωση του σχήματος διοικήσεως και ελέγχου των ενόπλων δυνάμεων προϋποθέτει να διαμορφώσουμε τη σχέση (κατανομή έργων και ευθυνών) μεταξύ υπουργείου και ΓΕΕΘΑ, τη σχέση μεταξύ ΓΕΕΘΑ και Κλάδων και την ακύρωση της απόλυτης όσο και αναποτελεσματικής αρμοδιότητας του Α/ΓΕΕΘΑ σε θέματα που εξυπηρετούνται καλύτερα από τους Κλάδους ή είναι επικίνδυνο ακόμα και για την ίδια την πολιτεία να συγκεντρώνονται σε ένα πρόσωπο, χωρίς ελέγχους και ισορροπίες. Τούτο γίνεται περισσότερο αναγκαίο από την πρακτική που ακολουθήθηκε τα τελευταία χρόνια στην καθημερινή λειτουργία μας. Η εποχή μας απαιτεί τράπεζα διαλόγου για σύνθεση και όχι «αποφασίζω και διατάζω».
Οι πόροι για την άμυνα ποτέ δεν θα είναι αρκετοί να καλύψουν όλες τις απαιτήσεις. Αποκτά έτσι ζωτική σημασία ο διαρκής έλεγχος δεικτών απόδοσης επένδυσης. Πάντα εντός των πολιτικά προσδιορισμένων αποστολών. Υπάρχουν πολλά που μπορούν να γίνουν ώστε ακόμα και αυτά που παρέχονται να πιάνουν περισσότερο τόπο. Από ρυθμίσεις οικονομικού – διαχειριστικού χαρακτήρα, μέχρι και προσλήψεις προσωπικού σε ειδικές θέσεις. Κάθε μας επιλογή έχει αποτύπωμα στο μέλλον σε ευρώ και αποτέλεσμα. Δεν είναι κατανοητό πως επιλέγουμε να μην προσλάβουμε δέκα άτομα και να επιλέγουμε την ακριβή και αναξιόπιστη (σε χρόνο παράδοσης και ποιότητα εργασιών) υπεργολαβία συντήρησης του χ ή ψ συστήματος, χάνοντας στην πορεία και την τεχνογνωσία. Πρέπει ή δεν πρέπει να αποφασίσουμε ως σύστημα τι πρέπει να παραμείνει οργανικά δικό μου, τι μπορώ να μοιραστώ ως έργο και τι μπορώ να αναθέσω εξ ολοκλήρου εκτός της δομής μου;
Πολλοί θεωρητικοί έχουν προσεγγίσει τον πόλεμο (καταστροφή, βία) ως το αντίθετο της παραγωγής (δημιουργία). Ισχυρίζονται ότι όπως οι κοινωνίες δημιουργούν, έτσι καταστρέφουν (συγχωρέσατε την απλοϊκότητα της μεταφοράς). Εάν σήμερα δούμε την παραγωγή και τα χαρακτηριστικά της θα καταλάβουμε πόσο υστερεί το αμυντικό μας σύστημα σε αυτά. Καινοτομία, τεχνητή νοημοσύνη, ρομποτική, κβαντικοί υπολογιστές, και τόσες άλλες λέξεις «συνθήματα». Παράδειγμα από το Π.Ν. Διαχρονικά, οι παραλαβές νεότευκτων μονάδων υπήρξαν ευκαιρίες συνολικού εκσυγχρονισμού του Π.Ν. όχι μόνο της επιχειρησιακής δυνατότητας. Με αυτές που έχουν προγραμματισθεί, έχουμε σχεδιάσει την αντίστοιχη ωφέλεια; Ή ακόμα μηρυκάζουμε δόγματα και υποστήριξη του περασμένου αιώνα; Το ανθρώπινο κεφάλαιο, έρχεται εδώ να παίξει τον δικό του ζωτικό ρόλο. Πώς θα συνδυάσω τις νέες δεξιότητες με τις διαχρονικές απαιτήσεις για ψυχική δύναμη, σθένος και πρωτοβουλία στην ανάπτυξη του προσωπικού μας; Ειδικά για τη ναυτική ισχύ: Εχουμε αγγίξει καν τις συνέργειες που μπορούμε να πετύχουμε μεταξύ θαλάσσιας και ναυτικής ισχύος; Εκπαίδευση, υποστήριξη, εκτίμηση και σχεδιασμός έρχονται κατά νουν αυτόματα.
Η πολιτική ηγεσία
Το ερώτημα του βαθμού εμπλοκής της πολιτικής ηγεσίας σε «τεχνοκρατικές» αποφάσεις δεν έχει μία απάντηση σε όλες τις εποχές, σε όλα τα μήκη και πλάτη της υδρογείου, σε όλες τις πολιτείες και καταστάσεις ασφαλείας.
Δεν θα σφάλουμε όμως εάν ενισχύσουμε την ορατότητα που έχει η πολιτεία στη λειτουργία του αμυντικού συστήματος. Κλήση σε αρμόδια επιτροπή Βουλής μέχρι και επιπέδου μείζονος διοικήσεως, διασφάλιση αποτελεσματικής λειτουργίας συλλογικών θεσμικών οργάνων με καταγραφή της αποκλίνουσας άποψης, ουσιαστικός έλεγχος και λογοδοσία των εχόντων ρόλο πρέπει να θεωρούνται αυτονόητα. Θυμάμαι στη Σομαλία, παραβεβλημένος δίπλα σε γερμανική φρεγάτα στο πλαίσιο της επιχείρησης εναντίον της πειρατείας (Ε.Ε.), επίσκεψη αντιπροσωπείας της επιτροπής της γερμανικής βουλής προκειμένου να μορφώσουν ιδία άποψη. Δεν μπορώ να ανακαλέσω αντίστοιχη εμπειρία εθνικά.
Η άμυνα μας αφορά όλους. Και φυσικά γίνονται κάθε μέρα πράγματα για να ενισχυθεί. Είμαστε όμως –για άλλη μια φορά– σε περίοδο σημαντικών αλλαγών στο περιβάλλον και ενόψει ενισχυμένης απαίτησης ποιότητας από τον Δήμο προς τους ιθύνοντες. Θα ήταν σφάλμα η υιοθέτηση της άποψης ότι τα της αμύνης δεν «αγγίζονται» και σε αυτά δεν χωρά διάλογος.
Αυτή η άποψη έχει γεννήσει ελλείμματα αποτελέσματος. Για άλλη μια φορά, το περιβάλλον δεν θα συγχωρέσει τέτοια ελλείμματα. Όπως επισημαίνει ο Ισοκράτης: ἔστι δὲ τὸ μὲν πείθειν πρὸς τοὺς Ἕλληνας συμφέρον, τὸ δὲ βιάζεσθαι πρὸς τοὺς βαρβάρους χρήσιμον.
Ο κ. Παναγιώτης Λυμπέρης είναι επίτιμος Αρχηγός Στόλου.
πηγή:https://www.kathimerini.gr/politics/562350391/panagiotis-lymperis-gia-mia-nea-oikonomia-tis-amynas/
