Του Κωνσταντίνου V. Νικολόπουλου
Τους αποκαλούσαμε άεργους και σήμερα διαμορφώνουν ένα μετρήσιμο ποσοστό που τακτικά αναφέρεται στις στατιστικές απασχόλησης και απορροφά πόρους για μέτρα περιορισμού του. Είναι μέρος της ομάδας των NEET (Not in Education, Employment, or Training) και των NLFET rate (Neither in the Labour Force nor in Education or Training). Καταγράφονται και μελετώνται συστηματικότερα εδώ και 14 χρονιά από ΟΟΣΑ, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Διεθνή Οργάνωση Εργασίας στατιστικές υπηρεσίες και στην Ελλάδα και από τη ΓΣΕΕ.
Το 2017 (Eurostat), η Ελλάδα είχε τον 3ο υψηλότερο δείκτη στην Ευρώπη (23%) στο ποσοστό των νέων ηλικίας 20 έως 24 ετών, οι οποίοι ούτε εργάζονται, ούτε εκπαιδεύονται, ούτε απασχολούνται, ενώ στο ηλικιακό εύρος 20-34 το ποσοστό διαμορφωνόταν σε 30,5%. Οι μοναδικές χώρες που ξεπερνούσαν την Ελλάδα ήταν η Ιταλία με 29,1% και η Ρουμανία με 23,6%.
Το πανδημικό 2021, περισσότεροι από το 17% των Ευρωπαίων μεταξύ των 20-34 ετών ανήκαν σε ΝΕΕΤ κατηγορία ώστε 1 στους 6 νέους να μην έχουν ενταχθεί στην αγορά εργασίας απέχοντας και από την πανεπιστημιακή εκπαίδευση με χειρότερα ποσοστά.
Στις ΗΠΑ το 20% των νέων, σε απόλυτο μέγεθος 3,8 εκατ., ούτε δουλεύει ούτε σπουδάζει, σύμφωνα με το Κέντρο Οικονομικής Πολιτικής και Έρευνας- ΗΠΑ, (Ιούλιος, 2021).
Στην Ελλάδα θέλει να εργαστεί, αλλά δεν αναζητά δουλειά το 22,5% των Ελλήνων (Eurostat, Ιούνιος 2022).
Σε πρώτη ματιά αναρωτιόμαστε αν η τάση είναι συγκυριακή, ανάλογα με τις διακυμάνσεις του ποσοστού απασχόλησης, ή συνιστά ομάδα του πληθυσμού που θεσμικά "εξυπηρετεί" και "εξυπηρετείται" από την κατάσταση.
Εστιάζοντας στις προηγμένες οικονομικά χώρες, στους ΝΕΕΤ και NLFET περιλαμβάνονται και ειδικές ομάδες πληθυσμού όπως Ρομά, μετανάστες, αλλά και ποσοστό του εγχωρίου εργατικού δυναμικού. Κατά άλλους, τα αυξημένα ποσοστά οφείλονται σε μια θεσμική διευκόλυνση επιδοματικής πολιτικής, ιδίως στην Ευρώπη, σε συνδυασμό με τη "μαύρη", αδήλωτη εργασία, κυρίως σε χώρες με αδυναμία ελέγχου της παράνομης απασχόλησης (κάτι που χαρακτηρίζει και την Ελλάδα, μολονότι λαμβάνονται μέτρα όπως η ψηφιοποίηση ΑΠΔ-ΗΔΙΚΑ, η ηλεκτρονική κάρτα - παρότι ήδη οι παραβιάσεις στο πρόσφατο μέτρο είναι δηλωτικές), προκειμένου να απολαμβάνουν επιδόματα.
Το ζήτημα είναι ότι στα ποσοστά αυτά, η αδήλωτη εργασία, είτε άλλης μορφής παράνομη επιχειρηματική δράση, δεν αποτελούν την πλειονότητα. Υπάρχει επομένως μέρος του εν δυνάμει ενεργού οικονομικά πληθυσμού που απλώς "στέκεται" δίχως εισόδημα, χωρίς προοπτική ευημερίας, χωρίς αναζήτηση απασχόλησης, ανεξάρτητα από τις ευκαιρίες της μεγέθυνσης του ΑΕΠ και φυσικά χωρίς φορολόγηση, εισφορές και αποταμίευση;
Μπορεί αυτό το φαινόμενο να εξελίσσεται σε θεσμό;
Εξαιρώντας την ειδική επιδοματική πολιτική στην ΕΕ, στις ΗΠΑ κ.ά. κατά την πανδημική κρίση, στη συνέχειά της ως συμβολή στο ενεργειακό πληθωριστικό κόστος και ενδεχομένως στην επερχόμενη επισιτιστική κρίση, η μορφή αυτών των free-riders επιδρά σε άσκηση άδικης κοινωνικής πολιτικής, σε άστοχες δημοσιονομικές στρατηγικές, σε υψηλή φορολογία και αίσθημα αδικίας.
Μήπως η τάση αυτή αποτελεί μια νέα κοινωνική εκδοχή;
Τον Αύγουστο του 2020, στη Γερμανία ζητήθηκε από εθελοντές να λαμβάνουν 1.200 ευρώ τον μήνα χωρίς να εργάζονται επί 3 χρόνια, χάριν ερευνητικής μελέτης του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών (DIW) του Βερολίνου, καθώς επίσης και του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ. Υποβλήθηκαν πάνω από 2 εκατ. αιτήσεις για 122 "προνομιούχες" θέσεις "απραξίας"! Ανάλογο "πείραμα" έχει διεξαχθεί στη Φινλανδία και ημιτελώς στον Κανα
δά.
Την ίδια περίοδο, επίσης στη Γερμανία, το Πανεπιστήμιο Καλών Τεχνών του Αμβούργου ανακοίνωσε τρεις υποτροφίες ύψους 1.600 ευρώ, ως "υποτροφίες απραξίας", απευθυνόμενο σε φοιτητές αρκεί να βρίσκονται σε "ενεργητική αδράνεια".
Κοιτάζοντας στην αγορά προϊόντων (2020), η Nike σχεδίασε και παρουσίασε "αντιαθλητικό παπούτσι" για όσους χαλαρώνουν χωρίς να κάνουν τίποτα!
Τα παραπάνω είναι ενδεικτικά.
Ο επιδοτούμενος πληθυσμός ταιριάζει σε μια κουλτούρα ανισοτήτων; Είναι ηλικιακό χαρακτηριστικό καθώς αφορά την γενιά Ζ και όσους ανήκουν στα απόνερα της Υ;
Αναφερόμενοι σε δυτικότροπες και ανεπτυγμένες οικονομίες (όχι σε χώρες και κοινωνίες που αδυνατούν λόγω απόλυτης φτώχειας, ούτε στη φυσιογνωμία της Άπω Ανατολής με τα ακραία φαινόμενα τύπου "Karoshi", "guolaosi", στον αντίποδα), οι ειδικοί εστιάζουν στο "μπορώ/ικανότητα" εξού και επικεντρώνονται σε προγράμματα κατάρτισης και στο εκπαιδευτικό σύστημα. Όμως τι συμβαίνει με το "Θέλω/βούληση" και την επιλογή των ατόμων; Τι διαμόρφωσε την κουλτούρα του "απέχω από το εργατικό δυναμικό" μολονότι είμαι ικανός και επιζητώ τη συμπαράσταση της πολιτείας;
Η κουλτούρα της απραξίας: Υφίσταται όντως η τάξη των σε διάρκεια επιδοτούμενων, που δημιουργεί δικαίωμα χωρίς υποχρέωση; Είναι θέμα περιορισμού της διανομής του πλούτου; Είναι απογοήτευση, είναι έλλειψη προσωπικού οράματος; Στο φιλελεύθερο πέλαγος που πλέει ο καπιταλισμός θέλει τα μέλη του δίχως συμβολή στην κατανάλωση, στην αποταμίευση και στην επένδυση; Μήπως για τις ροές του οικονομικού κυκλώματος αρκεί η συμμετοχή των παρακάτω ομάδων, μιας και σημασία έχει το μέγεθος του πλούτου και όχι το πλήθος όσων τον κατέχουν; 47 εκατομμύρια άνθρωποι, μόλις το 0,9% των ενηλίκων του πλανήτη, κατείχαν 158,3 τρισ. δολάρια, περίπου το 44% του παγκόσμιου πλούτου (Έκθεση Global Wealth 2019).
Το 2020, το 10% των πλουσιότερων ανθρώπων κατείχε το 52% του παγκόσμιου πλούτου (World Inequality Report, 2021) ενόσω 100 εκατομμύρια άνθρωποι βυθίζονταν στην ακραία φτώχεια, σύμφωνα με έκθεση του World Inequality Lab (Paris 2021). Ενώ στην Ελλάδα, το πλουσιότερο 10% του πληθυσμού κατέχει το 42% του καθαρού πλούτου (Έρευνα ΣΕΒ, 2020).
Ο Δρ. Κωνσταντίνος V. Νικολόπουλος είναι καθηγητής Οικονομικών και Κοινωνικής Πολιτικής
πηγή:https://www.capital.gr/me-apopsi/3653317/epaggelma-epidotoumenos-apo-tin-politeia
