«Τό δημοκρατικό πολίτευμα δύναται νὰ εὐδοκιμήσει μόνον εἰς τοὺς λαούς τοὺς κεκτημένους πολιτικήν ἀρετήν, ἥν δὲν διαβλέπω ἀτυχῶς παρ’ ἡμῖν». Σωτήριος Κροκιδάς Πρωθυπουργός τῆς Ἑλλάδος (17 Σεπτ.-14 Νοεμ. 1922).
Οι Προθέσεις του Άνακτος(Γενική του άναξ που σημαίνει βασιλιάς, άρχοντας).
Την 13η Δεκεμβρίου 1967, ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος επιχείρησε να ανατρέψει δυναμικά το καθεστώς που επιβλήθηκε, μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967. Ο Κωνσταντίνος εξ΄ αρχής ήταν αντίθετος προς το κίνημα και «σύρθηκε» στην απόφαση να ορκίσει την στρατιωτική κυβέρνηση για την αποφυγή ένας νέου «εμφύλιου». Ο Παπαδόπουλος «χρησιμοποίησε» το συνταγματικά κατοχυρωμένο θεσμό του Βασιλέως, προκειμένου:
- Να εμφανίσει ότι το πραξικόπημα ετύγχανε της εγκρίσεως του ανώτατου άρχοντος.
- Να προσδώσει νομιμότητα στην αναστολή άρθρων του συντάγματος, πλαστογραφώντας την υπογραφή του Βασιλέως.
Η πρώτη δικτατορική κυβέρνηση, από αριστερά: Γ. Παπαδόπουλος, Κ. Κόλλιας, Βασιλεύς Κωνσταντίνος, Γ. Σπαντιδάκης, Ν. Μακαρέζος.
Οι πραξικοπηματίες δέχθηκαν να τοποθετηθεί ως Πρωθυπουργός ο Πρόεδρος του Αρείου Πάγου Κωνσταντίνος Κόλλιας[1], άνθρωπος πιστός στην βασιλεία. Η νομιμοποίηση των κινηματιών από το πρόσωπό του τον κατέτρεχε συνεχώς. Αποφάσισε να τους ανατρέψει αντιγράφοντας το δικό τους τρόπο δράσεως, πιστεύοντας ότι θα τύγχανε της στηρίξεως τόσο των Ενόπλων Δυνάμεων, όσο και του Ελληνικού λαού.
Τον Σεπτέμβριο του 1967, κατά την διάρκεια του ταξιδιού του στην Βόρειο Αμερική, γνωστοποίησε την απόφασή του στον Πρόεδρο των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον[2] και του ζήτησε την πολιτική και ηθική στήριξή του, την οποία και απέσπασε. Ο Κωνσταντίνος σε συνάντηση με τα μέλη της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας των ΗΠΑ, σχολίασε ότι: «Οι συνταγματάρχες δεν αποτελούν την κυβέρνησή μου(colonels are not my government)». Την επομένη η δήλωσή του αποτέλεσε πρωτοσέλιδο πολλών εφημερίδων. Ο Τζόνσον τον είχε προειδοποιήσει να μην αναφέρει θέματα που δεν επιθυμεί να κοινοποιηθούν. Από εκείνη την στιγμή είχε απωλέσει την μυστικότητα της συνωμοτικής δράσεως, καταδικάζοντας σε αποτυχία την όποια κινηματική ενέργεια.
Κωνσταντίνος και Τζόνσον στο Λευκό Οίκο.
Το Σχέδιο Ενεργείας
Ο Αρχηγός του Στρατιωτικού Οίκου του Βασιλέως Αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Δόβας[3] εκπόνησε το σχέδιο δράσεως, ενώ ο Αντιστράτηγος Γεώργιος Περίδης[4], Διοικητής του Γ΄ Σώματος Στρατού(Γ΄ΣΣ) ανέλαβε την υλοποίησή του. Ο Κωνσταντίνος σκόπευε να θέσει υπό τις άμεσες διαταγές του σχηματισμούς του στρατού της Μακεδονίας, μαζί με μονάδες του ναυτικού και της αεροπορίας, των οποίων οι διοικητές ήσαν πιστοί στο πρόσωπό του. Η 1η Στρατιά με έδρα την Λάρισα, η ΧΧη Τεθωρακισμένη Μεραρχία με έδρα την Θεσσαλονίκη και το Γ΄ Σώμα Στρατού το οποίο είχε μετασταθμεύσει προσωρινά στην Κομοτηνή, λόγω της ελληνοτουρκικής κρίσεως, αποτελούσαν τους κύριους πυλώνες για την επιτυχία του εγχειρήματος του. Σε πρώτη φάση θα έθετε υπό τον έλεγχό του τη Βόρειο Ελλάδα και από εκεί θα κατέρχονταν προς την Αθήνα απευθυνόμενος συγχρόνως προς όλους να τον ακολουθήσουν για την επάνοδο της δημοκρατικής ομαλότητος. Είχε την εδραία πεποίθηση ότι η κυβέρνηση των στασιαστών θα κατέρρεε πριν την άφιξη του στην Αθήνα. Ο πρώην πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου προσέφερε την στήριξή του στην ενέργεια του Βασιλέως. Ο Στρατηγός ε.α. Θρασύβουλος Τσακαλώτος[5] στο βιβλίο του «Ἡ Μάχη τῶν Ὀλίγων» αναφέρει ότι του προτάθηκε από τον πολιτικό της Ενώσεως Κέντρου Γεώργιο Μαύρο[6] να αναλάβει πρωθυπουργός σε μεταβατική κυβέρνηση στρατηγών μετά την επικράτηση του Βασιλέως.
Ο Κωνσταντίνος και η Άννα Μαρία στην Θεσσαλονίκη στις 26 Οκτωβρίου 1967, κατά την περίοδο οργανώσεως του αντικινήματος.
Οι Προϋποθέσεις
Την 6η Δεκεμβρίου 1967, ο Κωνσταντίνος κάλεσε στα ανάκτορα τους Αντιστράτηγους Κωνσταντίνο Κόλλια Διοικητή Ιης Στρατιάς και Γεώργιο Περίδη Διοικητή Γ΄ΣΣ, όπου παρουσία του Αντιστράτηγου Δόβα τους ενημέρωσε για το σχέδιό του. Ο Κόλλιας συμφώνησε υπό τις εξής προϋποθέσεις:
- Να υπάρξει εξαήμερη κατ’ ελάχιστον προειδοποίηση.
- Να εγκατασταθεί υποχρεωτικά στην Θεσσαλονίκη και μόνο.
- Να αποστείλει έγκαιρα το διάγγελμα και τις διαταγές, για την ταχεία προώθησή τους.
- Να απομακρυνθεί ο Διοικητής του Συντάγματος Καταδρομών που έδρευε στη Θεσσαλονίκη, στο στρατόπεδο του Στρατηγείου του Γ΄ΣΣ.
Τίποτα από τα παραπάνω δεν τηρήθηκε.
Η Προσπάθεια
Την 09:00 της 13ης Δεκ. 1967, ο πρέσβης των ΗΠΑ Φίλιπ Τάλμποτ[7] προσήλθε στο Τατοΐ κατόπιν προσκλήσεως του Βασιλέως, όπου άκουσε έκπληκτος την απόφασή του να ανατρέψει τους δικτάτορες χρησιμοποιώντας στρατιωτικές δυνάμεις πιστές στο πρόσωπό του. Μετά από μία ώρα η βασιλική οικογένεια[8], πέταξε από το αεροδρόμιο Τατοΐου προς την Καβάλα. Τον ακολούθησαν ο Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Κόλλιας και ο Αρχηγός της Αεροπορίας Αντιπτέραρχος Γεώργιος Αντωνάκος, ο οποίος επιβαίνων σε δεύτερο αεροπλάνο κατευθύνθηκε προς την Λάρισα. Ο Αρχηγός του Ναυτικού Αντιναύαρχος Ιπποκράτης Δέδες[9] τάχθηκε υπέρ του Βασιλέως και κίνησε μέρος του στόλου προς υποστήριξή του. Ο Αντιστράτηγος Ιωάννης Μανέτας[10] μετέβη στο Υπουργείο Εθνικής Αμύνης και επέδωσε στον Αρχηγό του ΓΕΣ Αντιστράτηγο Οδυσσέα Αγγελή, διαταγή του Κωνσταντίνου με την οποία τον έπαυε από τα καθήκοντά του και τον όριζε αντικαταστάτη του. Ο Αγγελής τον έθεσε υπό περιορισμό στο γραφείο του, όπου και παρέμεινε μέχρι την επομένη, όταν όλα είχαν κριθεί.
Το Βασιλικό Διάγγελμα
Την 11:30 από ραδιοφωνικό σταθμό περιορισμένης εμβέλειας της Λαρίσης μεταδόθηκε διάγγελμα[11] 770 λέξεων του Κωνσταντίνου προς τον ελληνικό λαό, στο οποίο ανέφερε ότι: «Τὸ ἐθνικόν συμφέρον ἀπαιτεῖ τὴν ἐκ μέρους μου ἐκδήλωσιν πρωτοβουλίας διὰ νὰ ἀποτρέψω τὰς καταστρεπτικάς συνέπειας ἐκ τῆς παρούσης ἀνωμάλου καταστάσεως...Τὴν κατάστασιν τῆς 21ης Ἀπριλίου, ἥτις πλαστογράφησε τὸ ὄνομά μου, ἠναγκάσθην νὰ δεχθῶ, ὡς τετελεσμένο γεγονός για νὰ ἀποφύγω ἄσκοπον αἱματοχυσίαν». Το διάγγελμα έκλινε με προτροπή προς τους Έλληνες να τον ακολουθήσουν στην οδό της εθνικής αναγεννήσεως.
Η Αποτυχία
Τίποτα δεν εξελίχθηκε, σύμφωνα με τον σχεδιασμό. Οι διοικητές του Γ΄ΣΣ, Αντιστράτηγος Γεωργιος Περίδης και της ΧΧης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας, Ταξίαρχος Ανδρέας Έρσελμαν συνελήφθησαν από αξιωματικούς πιστούς στον Γεώργιο Παπαδόπουλο, ενώ η 1η Στρατιά δεν «έκοψε» την Ελλάδα στα δύο, όπως είχε σχεδιασθεί. Την 14η Δεκεμβρίου στις 02:00, ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος συνειδητοποιώντας το μάταιο του αγώνος πέταξε από το Αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνος της Καβάλας προς στην Ρώμη.
Η άφιξη στην Ρώμη.
Η Διακοπείσα Εγκυμοσύνη
Την 30η Δεκεμβρίου στη κλινική «Βίλλα Κλαούντια» της Ρώμης, η Βασίλισσα Άννα Μαρία απέβαλε στην τρίτη της εγκυμοσύνη, η οποία αποδόθηκε στις δοκιμασίες του τελευταίο δεκαπενθημέρου. Το γεγονός έδωσε την ευκαιρία για την αποστολή συλλυπητηρίου τηλεγραφήματος από τον Παπαδόπουλο προς τον Κωνσταντίνο με προσεκτική «ευλαβή» διατύπωση και την απάντηση εκ μέρους του Κωνσταντίνου με «βασιλική αβρότητα[12]». 17 ημέρες μετά την σύγκρουση έγινε μια προσπάθεια συμφιλιώσεως των κινηματιών με τον Βασιλέα, η οποία όμως δεν τελεσφόρησε. Ο Κωνσταντίνος δεν θεωρήθηκε έκπτωτος του θρόνου του, αλλά με την αποχώρηση του δημιουργήθηκε θεσμικό κενό. Η στρατιωτική κυβέρνηση όρκισε Αντιβασιλέα τον Αντιστράτηγο Γεώργιο Ζωϊτάκη[13] , ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντα του ανώτατου άρχοντος. Η μορφή του πολιτεύματος κρίθηκε οριστικά με το δημοψήφισμα της 8ης Δεκεμβρίου 1974[14].
Ο Κωνσταντίνος με την Άννα Μαρία και την Αλεξία.
Διαπιστώσεις Συμπεράσματα
Το αντικίνημα του Κωνσταντίνου απέτυχε, λόγω κακού σχεδιασμού, ανεπαρκούς προετοιμασίας, απουσίας συντονισμού, μη τηρήσεως της μυστικότητος και ελλείψεως «συνωμοτικής εμπειρίας». Ο Παπαδόπουλος γνώριζε τις κινήσεις του και αντέδρασε γρήγορα και αποφασιστικά.
Τα πραξικοπήματα απαιτούν ιδιαίτερες πρακτικές οι οποίες δεν έχουν σχέση με τις στρατιωτικές επαγγελματικές ικανότητες και δεξιότητες. Ο έλεγχος της πρωτευούσης αποτελούσε ανέκαθεν προϋπόθεση για την επικράτηση των κινημάτων. Το 1916, ο Ελευθέριος Βενιζέλος επικεφαλής του «Κινήματος της Εθνικής Αμύνης[15]» ήταν ο μόνος που ξεκίνησε από την Θεσσαλονίκη και στην συνέχεια κινήθηκε προς την Αθήνα ανέτρεψε την Κυβέρνηση του Βασιλέως Κωνσταντίνου Α΄ και τον απομάκρυνε από τον θρόνο του. Τότε όμως είχε την αμέριστη υποστήριξη των συμμάχων οι οποίοι είχαν αποκλείσει την πρωτεύουσα με τον στόλο.
Ο Κωνσταντίνος πίστευε ότι θα τύγχανε της στηρίξεως τόσο του στρατεύματος, όσο και του λαού, ως ο ανώτατος άρχων της χώρας. Ο παππούς του Κωνσταντίνος Α΄ απολάμβανε αυτής της δημοφιλίας γιατί υπήρξε ο στρατηλάτης των Βαλκανικών Πολέμων και είχε συνδέσει το πρόσωπό του με την πραγμάτωση της «Μεγάλης Ιδέας». Γι’ αυτό το λόγο όταν διαφώνησε με τον λαοφιλή πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, η αντιγνωμία των δύο ξεχωριστών αυτών ηγετικών φυσιογνωμιών δίχασε την Ελλάδα.
Οι παρεμβάσεις του θρόνου στα πολιτικά δρώμενα πριν το 1967, απέβησαν εις βάρος του. Ο Κωνσταντίνος είχε δηλώσει ότι ό Βασιλεύς «δεν συνωμοτεί», αλλά δεν το τήρησε.
Ο Παπαδόπουλος επικράτησε γιατί απευθύνθηκε στο θυμικό των στελεχών ως θεματοφυλάκων της ελευθερίας της πατρίδος απέναντι στο κομμουνιστικό κίνδυνο, «πατώντας» στην οργάνωση ΙΔΕΑ(Ιερός Δεσμός Ελλήνων Αξιωματικών), που είχε δημιουργηθεί γι’ αυτό το σκοπό.
Την 13η Δεκεμβρίου 1967, η πλειονότητα των στελεχών του στρατού και ειδικά των νέων προτίμησε «τους συναδέλφους εν όπλοις», από τον κληρονομικό άρχοντα της χώρας. Το παραδέχθηκε άλλωστε και ο Κωνσταντίνος σε συνέντευξη του επισημαίνοντας ότι: «Κέρδισα τους στρατηγούς, αλλά έχασα τους λοχαγούς».
Με την ενέργειά του θέλησε να δοκιμάσει τις δυνάμεις του ως ηγέτης και γι’ αυτό στο διάγγελμά του ζήτησε την στήριξη του λαού. Οι ηγέτες όμως είναι αυτοί που δημιουργούν τα γεγονότα και δεν χειραγωγούνται από αυτά.
Την 21η Απριλίου 1967, εφόσον ο Κωνσταντίνος δεν συμφώνησε με το πραξικόπημα, ηδύνατο να αρνηθεί να ορκίσει την κυβέρνηση με ότι αυτό συνεπάγετο. Θα μπορούσε επίσης να απέχει των καθηκόντων του. Όλα αυτά είναι εύκολα στην θεωρία, αλλά πολύ δύσκολα στην πράξη.
Μετά την φυγή του στην Ρώμη μπορούσε να σχηματίσει εξόριστη κυβέρνηση.
Εφόσον κινήθηκε προς ανατροπή της Χούντας το εγχείρημα πρέπει να χαρακτηρισθεί ως «αντιστασιακή ενέργεια», ένεκα της οποίας απώλεσε τον θρόνο του.
Αντιστράτηγος ε.α. Ιωάννης Κρασσάς
Δεκέμβριος 2022
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ Α.Ε., Αθήνα 1977.
Σόλων Νεοκλής Γρηγοριάδης, Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδος (1941-1974), τόμοι 8 και 9, Αθήνα 1973, ΕΚΔΟΣΕΙΣ Κ. ΚΑΠΟΠΟΥΛΟΣ
Βασιλεύς Κωνσταντίνος Χωρίς Τίτλο, Εκδόσεις «ΒΗΜΑ», τόμοι Β και Γ, Αθήνα 2015.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Ο Κωνσταντίνος Κόλλιας (Κόρινθος 1901–Αθήνα 1998) ανώτατος δικαστικός λειτουργός που διετέλεσε εισαγγελέας του Αρείου Πάγου από το 1962 έως τον Ιανουάριο του 1968, καθώς και Πρωθυπουργός της Ελλάδας από τον Απρίλιο έως το Δεκέμβριο του 1967, ο πρώτος που κατείχε το αξίωμα στη δικτατορία των συνταγματαρχών.
[2] Λίντον Τζόνσον [Lyndon Baines Johnson (1908-1973)] o 36ος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής(1963-1969). Επίσης ήταν ο 37ος Αντιπρόεδρος των Η.Π.Α. επί προεδρίας Τζον Φιτζέραλντ Κέννεντι. Στις εκλογές του 1968 αποσύρθηκε και δεν έθεσε υποψηφιότητα.
[3] Αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Δόβας (Κόνιτσα 1898-Αθήνα 1973), έλαβε μέρος στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στην Μικρασιατική Εκστρατεία, τον Ελληνο-ιταλικό Πόλεμο και στον Πόλεμο για την καταστολή της κομμουνιστικής ανταρσίας, όπου διακρίθηκε και τραυματίσθηκε στην Μάχη της Κόνιτσας(Δεκέμβριος 1947). Διετέλεσε υπηρεσιακός πρωθυπουργός από τις 20 Σεπτεμβρίου έως την 4η Νοεμβρίου 1963.
[4] Αντιστράτηγος Γεώργιος Περίδης (1915-1985). Έλαβε μέρος στον Ελληνο-ιταλικό πόλεμο 1940-41 τοποθετημένος στην VIII Μεραρχία Πεζικού. Συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση με τον ΕΔΕΣ(Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος). Κατά τον αγώνα για την καταστολή της κομμουνιστικής ανταρσίας(1946-1949), διακρίθηκε στις μάχες της Κόνιτσας ως Διοικητής του 582 Τάγματος Πεζικού, και του υψώματος της Μουργκάνας.
[5] Αντιστράτηγος Θρασύβουλος Τσακαλώτος(1897-1989), το 1914 εισήλθε στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και το Σεπτέμβριο του 1915 λόγω της επιστρατεύσεως εισήλθε στο στράτευμα με τον βαθμό του Ανθυπασπιστή Πεζικού και τον Νοέμβριο προήχθη σε Ανθυπολοχαγό. Έλαβε μέρος στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Μικρασιατική Εκστρατεία και στον Ελληνο-ιταλικό πόλεμο ως Διοικητής του 3/40 Συντάγματος Πεζικού. Το 1943 διέφυγε στην Μέση Ανατολή, όπου τοποθετήθηκε Διοικητής της ΙΙΙης Ορεινής Ταξιαρχίας. Επανήλθε στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση και υπήρξε από τους πρωταγωνιστές της ήττας του ΚΚΕ να καταλάβει δια της βίας την εξουσία. Στον πόλεμο για την συντριβή της κομμουνιστικής ανταρσίας συμμετείχε ως Διοικητής ΙΙας Μεραρχίας και των Α΄ και Β΄ Σωμάτων Στρατού. Υπήρξε ο πρωταγωνιστής στην επιχείρηση εκκαθαρίσεως της Πελοποννήσου και στις τελικές μάχες στο Γράμμο και το Βίτσι. Μετά την αποστρατεία του τοποθετήθηκε πρέσβης της Ελλάδος στο Βελιγράδι(1957-59). Συνέγραψε βιβλία ιστορικού περιεχομένου.
[6] Ο Γεώργιος Μαύρος (Καστελόριζο 1909-Αθήνα 1985) πολιτικός του κεντρώου χώρου. Αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και Βερολίνου. Το 1974, διετέλεσε Υπουργός Εξωτερικών στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητος υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και πρόεδρος του κόμματος Ένωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις.
[7] Φίλιπ Τάλμποτ [William Phillips Talbot, (1915-2010)] Αμερικανός διπλωμάτης. Διετέλεσε υφυπουργός εξωτερικών με αρμοδιότητα τη Μέση Ανατολή και την Ασία (1961-65) καθώς και πρέσβης στην Ελλάδα την περίοδο (1965-69).
[8] Μαζί με τον Κωνσταντίνο αναχώρησαν: Η Βασίλισσα Άννα Μαρία, η Βασιλομήτωρ Φρειδερίκη, η Πριγκίπισσα Ειρήνη, η Πριγκίπισσα Αλεξία(2,5 χρ), ο Διάδοχος Παύλος(βρέφος), ο Πρωθυπουργός Κων. Κόλλιας, ο γυναικολόγος Βασίλειος Κουτήφαρης γιατί η Άννα Μαρία ήταν έγκυος και η νταντά των παιδιών.
[9] Αντιναύαρχος Ιπποκράτης Δέδες (Αθήνα 1913-1994) Εισήλθε στη Σχολή Ναυτικών δοκίμων το 1929 και αποφοίτησε το 1933 ως μάχιμος Σημαιοφόρος. Στη διάρκεια του Ελληνο-ιταλικού και του Ελληνο-γερμανικού Πολέμου, υπηρέτησε στο αντιτορπιλικό ΨΑΡΑ, λαμβάνοντας μέρος στις επιχειρήσεις εκείνης της περιόδου. Στη Μέση Ανατολή, υπηρέτησε σε πλοία συνοδείας, συμμετέχοντας στις συμμαχικές επιχειρήσεις στη Μεσόγειο και τον Ινδικό Ωκεανό. Τον Απρίλιο του 1944 (Υποπλοίαρχος), έλαβε μέρος στο Άγημα Εμβολής για την ανακατάληψη των πλοίων του Ναυτικού που, ναυλοχώντας στην Αλεξάνδρεια και το Πορτ Σάιντ, είχαν καταληφθεί από τους στασιαστές του Κινήματος της Μέσης Ανατολής.
[10] Αντιστράτηγος Ιωάννης Μανέτας(1910-1998), αποφοίτησε το 1933 από την Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων ως Ανθυπολοχαγός Μηχανικού. Έλαβε μέρος στον Ελληνο-ιταλικό πόλεμο 1940-41, υπηρετών στην ΧVI Μεραρχία Πεζικού. Το 1942 διέφυγε στην Μέση Ανατολή και το 1944 εντάχθηκε στον Ιερό Λόχο. Διετέλεσε Υπαρχηγός ΓΕΕΘΑ και Διοικητής του Β΄ΣΣ. Την 24η Απριλίου 1967 υπέβαλλε την παραίτηση διαφωνών με το πραξικόπημα. Έγραψε το βιβλίο «Ιερός Λόχος 1942-45», το οποίο βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών.
[11] Το διάγγελμα του Κωνσταντίνου:
Κρίσιμοι στιγμαί μου επιβάλλουν να απευθυνθώ προς τον ελληνικόν λαόν και να ζητήσω την αμέριστον συμπαράστασίν του προς αντιμετώπισιν εθνικής κρίσεως.
Έλληνες,
Επέστη η στιγμή να ακούσετε την φωνήν του Βασιλέως σας. Μέχρι σήμερον υπήρξεν αδύνατον να επικοινωνήσω μαζί σας, διά να σας καταστήσω γνωστά τα γεγονότα, τας σκέψεις και τας ανησυχίας μου, καθώς και τας ελπίδας μου διά το μέλλον. Ζητώ από τον ελληνικόν λαόν να πύκνωση τας τάξεις του προς ενίσχυσίν μου. Το εθνικόν συμφέρον απαιτεί την εκ μέρους μου εκδήλωσιν πρωτοβουλίας, διά να αποτρέψω τας καταστρεπτικάς συνεπείας εκ της παρατάσεως της παρούσης ανωμάλου καταστάσεως. Το αυτό εθνικόν συμφέρον μου επιβάλλει να επιτρέψω την κατάλληλον προετοιμασίαν, ίνα η χώρα επανέλθη εις την δημοκρατικήν ομαλότητα. Διά τους λόγους αυτούς εζήτησα τον ανασχηματισμόν της κυβερνήσεως, απηλλαγμένης όμως των ακραίων στοιχείων τα όποια δεν εγγυώνται ομαλήν εξέλιξιν.
Την κατάστασιν της 21ης Απριλίου, η όποια επλαστογράφησεν ακόμη και το όνομα μου, ηναγκάσθην να δεχθώ ως τετελεσμένον γεγονός, διά να αποφύγω άσκοπον αιματοχυσίαν. Επίσης έτρεφον την ελπίδα ότι δι' ήπιων μέσων θα επετύγχανον την επαναφοράν της χώρας εις την νομιμότητα. Δεν είμαι πλέον διατεθειμένος να διακινδυνεύσω μίαν μονιμοποίησιν της παρούσης καταστάσεως υπό το κράτος δευτέρας απειλής όπλων, στρεφομένων εναντίον του λαού μου και εμού. Αι σημεριναί εν Βορείω Ελλάδι προϋποθέσεις μου επιτρέπουν την εκ Μακεδονίας ελευθέραν άσκησιν της πρωτοβουλίας μου όπως δώσω νέαν κυβέρνησιν εις την χώραν.
Εις την λήψιν της αποφάσεως μου εβάρυνον τα έξης γεγονότα:
Παρά την φαινομενικήν εν τη χώρα τάξιν και ασφάλειαν, υπεκρύπτετο μία συνεχής προσπάθεια σταθεροποιήσεως εις την εξουσίαν των στασιαστών, δημιουργούσα τον κίνδυνον εγκαθιδρύσεως ολοκληρωτικού καθεστώτος. Διά το νέον Σύνταγμα υπάρχει πλήρης αβεβαιότης και σύγχυσις ως προς τας προθεσμίας εφαρμογής του. 'Εν τούτοις ή ανάγκη αναθεωρήσεως του Συντάγματος αποτελεί πραγματικότητα και κοινήν συνείδησιν των ορθοφρονούντων πολιτών. Αι σχετικαί εργασίαι πρέπει να επισπευσθούν με μοναδικόν στόχον το συμφέρον της χώρας. Ελπίζω ότι ή εφαρμογή του νέου Συντάγματος θα σημείωση και την απαρχήν ενός νέου υγιούς ξεκινήματος δια την κοινοβουλευτικήν μας ζωήν.
Επιθυμώ να αποκαταστήσω την πειθαρχίαν εις το στράτευμα, διότι έχει σοβαρώς διασαλευθή. Ή ηγεσία του στρατεύματος δέον να παραμείνη απερίσπαστος, στιβαρά και άξια. Την ηγεσίαν του στρατεύματος ανευρίσκω μόνον εις την ιεραρχίαν και την δεδοκιμασμένην κορυφήν. Ταύτην δεν δύναται να υποκαταστήση αυτοσχέδιος ηγεσία, όσον δυναμική και αν εμφανίζεται, διότι καταλύει την πειθαρχίαν και διανοίγει τον επικίνδυνον δρόμον των προσωπικών φιλοδοξιών και των ατομικών συμφερόντων. Ας διαφύλαξη ο στρατός τας δάφνας του πάντοτε νωπάς, διότι είναι μεγάλη ή εθνική αποστολή ή όποια τον βαρύνει. Ό στρατός, το ναυτικόν, ή αεροπορία και τα σώματα ασφαλείας ευρίσκονται παρά το πλευρόν μου. Έλληνες αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και στρατιώται, έχετε την απεριόριστον εμπιστοσύνην μου. Σύσσωμον το έθνος προσβλέπει εις σας.
Επίσης επισήμανα ότι ή εσωτερική κατάστασις της χώρας ήλθεν εις τελείαν αντίθεσιν με την επιβεβλημένην εξωτερικήν θέσιν της Ελλάδος. Έχομεν ανάγκην συμμαχιών εντός του Δυτικού κόσμου. Έχομεν ακόμη ανάγκην συμπαραστάσεως οικονομικής και στρατιωτικής, διά να συνεχισθή ή ανοδική πορεία του έθνους. Ταύτα πάντα διακυβεύθησαν σοβαρώς, παρ' ολίγον δε να εμπλακώμεν εις ρήξιν μετά τής γείτονος Τουρκίας. Και η αντίθεσις αύτη του εξωτερικού, αντί να χαλαρωθή με την πάροδον του χρόνου, τουναντίον επετάθη, εις τρόπον ώστε να εμφανίζωνται εξαιρετικά δυσμενείς επιπτώσεις διά την χωράν μας. Διά τής επερχόμενης σήμερον μεταβολής Δεν πρόκειται να κυριάρχηση πνεύμα εκδικήσεως ή μνησικακίας έναντι των υποπεσόντων εις σφάλματα. Επιθυμώ όμως να είναι εις πάντας σαφές ότι Δεν θα ανεχθώ πλέον ουδεμίαν ανυπακοήν ή παρεκτροπήν, οι οποίαι θα παταχθούν αμειλίκτως.
Επίσης δηλώ απεριφράστως ότι ουδεμία συννενόησις θα υπάρξη με τους απεργαζομένους τον εθνικόν όλεθρον κομμουνιστάς. Καθ' όλην την διάρκειαν τής τελευταίας εικοσιπενταετίας ή κομμουνιστική μειοψηφία δεν απέβλεπε παρά εις την ανατροπήν του κοινωνικού και πολιτικού καθεστώτος μας διά μέσων βίαιων και ύπουλων. Έπεσώρευσε καταστροφάς και ερείπια, μολύνει την νεολαίαν και θέτει εις κίνδυνον την υπόστασιν τής φυλής μας.
Σήμερον θέτω τέρμα εις την ανωμαλίαν και την βίαν. Ζητώ από το σύνολον του ελληνικού λαού να με βοηθήση διά να επαναφέρω εις τον τόπον μας τας ηθικάς εκείνας αξίας, αι οποίαι εγεννήθησαν εις την χώραν αυτήν και από τας όποιας όλοι οι πολιτισμένοι λαοί αντλούν την ηθικήν και πνευματικήν των δύναμιν. Ελευθερία και δημοκρατία είναι λέξεις τας όποιας ημείς επροικίσαμεν με αιώνιον νόημα. Με την λαμπράν αυτήν κληρονομίαν ας προχωρήσωμεν εις την δημιουργίαν εθνικής ζωής αντάξιας ενός συγχρόνου λαού, αγωνιζομένου με το σύνθημα τής αναγεννήσεως διά την κοινωνικήν, την οικονομικήν και την πνευματικήν του ανέλιξιν. Πιστεύω εις την αναγέννησιν και θα υποστηρίξω κάθε προσπάθειαν τείνουσαν εις αυτήν, διότι γνωρίζω ότι τούτο σήμερον αποτελεί αίτημα πανελλήνιον. Ή φρόνησις ας ενδυναμώνη την θέλησιν όλων μας δι' ένα ευτυχές, παραγωγικόν και αντάξιον της φυλής μας μέλλον.
Έλληνες,
Ακολουθήστε με εις τον δρόμον τής εθνικής αναγεννήσεως. Με αγάπην, πίστιν και σύνεσιν ας προχωρήσωμεν ηνωμένοι.
Ζήτω η Ελλάς!
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Β΄.
[12] Τα δύο τηλεγραφήματα ανέφεραν:
«Παρακαλῶ τὴν Ὑμετέραν Μεγαλειότητανα δεχθῆ καὶ νά διαβιβάσηεἰς τὴν Α.Μ τὴν Βασίλισσα τὴν ἔκφρασιν τῆς βαθείας λύπης τῶν μελῶν τῆς κυβερνήσεως καὶ ἐμοῦ προσωπικῶς διά τὸ ἐπισυμβάν Αὐτῆ ἀτύχημα».«Γ. Παπαδόπουλος Πρόεδρος τῆς Κυβερνήσεως».
«Ἡ Βασίλισσα και εγώ εὐχαριστοῦμεν θερμῶς διὰ τᾶ ὑφ΄ὑμῶν καὶ τῶν μελῶν τῆς Κυβερνήσεως ἐκφρασθέντα εὐγενἠ αἰσθήματα γιά τὸ ἐπισυμβάν Αὐτῆ ἀτύχημα». «Κωνσταντίνος Β΄».
[13] Ο Αντιστράτηγος Γεώργιος Ζωιτάκης ( Ναύπακτος 1910-Αθήνα 1996) Αποφοίτησε από την ΣΣΕ το 1932 ως Ανθυπίλαρχος. Συμμετείχε στο κίνημα της 21ης Απριλίου ως Αντιστράτηγος Διοικητής του Γ΄ΣΣ. Κατά την περίοδο της στρατιωτικής δικτατορίας διετέλεσε υφυπουργός Εθνικής Αμύνης στην κυβέρνηση Κόλλια και Αντιβασιλέας της Ελλάδος (1967-1972). Μετά την μεταπολίτευση καταδικάσθηκε σε ισόβια κάθειρξη για την συμμετοχή του στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου. Παρέμεινε έγκλειστος επί 13 χρόνια και αποφυλακίσθηκε λόγω ανηκέστου βλάβης της υγείας τελών σε κατ’ οίκον περιορισμό.
[14] Στις 22 Νοεμβρίου 1974 προκηρύχθηκε δημοψήφισμα και στις 8 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους διεξήχθη στην Ελλάδα για τη μορφή του πολιτεύματος μεταξύ Βασιλευόμενης και Αβασίλευτου Δημοκρατίας. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν 69,2% υπέρ της Αβασιλεύυτου Δημοκρατίας. Οι εγγεγραμμένοι ήσαν 6.250.379, ψήφισαν 4.719.941, με ποσοστό αποχής 25%. Ψήφισαν υπέρ της Αβασίλευτου 69,10% και υπέρ της βασιλευομένης 30,82%. Σε δύο νομούς ο Κωνσταντίνος έλαβε άνω του 50%, στο Νομό Λακωνίας 59% και Ροδόπης 50,5 %. Τα μικρότερα ποσοστά έλαβε στο Νομό Ρεθύμνου 6% και Χανίων 7,3%.
[15] Την 17η Αυγούστου 1916, μια ομάδα αξιωματικών οι οποίοι υπηρετούσαν στην Μακεδονία, με επικεφαλής τους: συνταγματάρχη ιππικού Παμίκο Ζυμβρακάκη και Αντισυνταγματάρχη Πυροβολικού Κων. Μαζαράκη κυκλοφόρησαν μία επαναστατική προκήρυξη υπογράφοντες ως «Ἐπιτροπή Ἐθνικής Ἀμύνης». Οι κινηματίες καλούσαν τον στρατό και τον λαό να επαναστατήσει κατά της κυβερνήσεως. Η κύρια αιτία του κινήματος αφορούσε την έξοδο της Ελλάδος στο πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ. Ως αφορμή επικαλέστηκαν την αποσόβηση της παραδόσεως της Θεσσαλονίκης στους Σέρβους, μετά από απόφαση της γαλλικής κυβερνήσεως. Το κίνημα επικράτησε χάρη στην βοήθεια των γαλλικών στρατευμάτων. Οι μη προσχωρήσαντες σ’ αυτό αξιωματικοί και οπλίτες εστάλησαν στην Αθήνα. Την 26η Σεπτεμβρίου 1916, ο Ελ. Βενιζέλος ανέλαβε την ηγεσία του κινήματος, ουσιαστικά μεν αυτός, τυπικά όμως ως μέλος της τριανδρίας, με τους: Ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη και Στρατηγό Παν. Δαγκλή.
