Δρ. Κωνσταντίνος Π. Μπαλωμένος
Πολιτικός Επιστήμονας –
Διεθνολόγος
Πρώην Γενικός Διευθυντής -
Γενικής Διεύθυνσης
Πολιτικής Εθνικής Άμυνας και
Διεθνών Σχέσεων (ΓΔΠΕΑΔΣ)
Υπουργείου Εθνικής Άμυνας
(ΥΠΕΘΑ)
Ο Κινέζος
Στρατηγός Σουν Τσου ανέφερε: «Αν
γνωρίζεις τον εχθρό σου και γνωρίζεις και τον εαυτό σου, δεν χρειάζεται να
φοβάσαι το αποτέλεσμα εκατό μαχών. Εάν γνωρίζεις τον εαυτό σου αλλά όχι τον
εχθρό σου, για κάθε νίκη που θα κερδίσεις θα υποστείς και μια ήττα. Αν δεν
γνωρίζεις ούτε τον εχθρό ούτε τον εαυτό σου, θα υποκύψεις σε όλες τις μάχες»
Υπό το πλαίσιο αυτό, το παρόν άρθρο θα
επιδιώξει να αναλύσει την τουρκική εξωτερική πολιτική σε σχέση με τις τρέχουσες
γεωπολιτικές εξελίξεις προκειμένου να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα, για τις
κινήσεις της Τουρκίας και το αν η λεγόμενη (από πολλούς στο εσωτερικό της
Ελλάδας) γεωπολιτική αναβάθμιση της Τουρκίας είναι πραγματική ή αποτελεί έναν
ακόμη προπαγανδιστικό μύθο της Τουρκίας που οφείλεται σε συγκυριακές
συμπτώσεις.
Για την αξιοπιστία και εγκυρότητα της εν
λόγω ερευνητικής και αναλυτικής διαδικασίας, θα αξιοποιηθούν στοιχεία και
πληροφορίες από έναν πρωταγωνιστή της Τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, τον Χακάν
Φιντάν.
Συγκεκριμένα, ο Χακάν Φιντάν μόλις
ανέλαβε τα ηνία της Τουρκικής εξωτερικής πολιτικής το 2023, έγραψε ένα άρθρο με
τίτλο: «Turkish Foreign Policy at the Turn of
the “Century of Türkiye”: Challenges, Vision, Objectives, and Transformation» για να περιγράψει τους στόχους της Τουρκικής εξωτερικής
πολιτικής κατά την έναρξη του «Αιώνα της Τουρκίας» [βλέπε: Insight Türkiye, Vol. 25, No. 3 (2023)].
Στο άρθρο αυτό, σε σχέση με το όραμα για
την Τουρκία ως Περιφερειακό, Δημιουργικό και Μετασχηματιστικό Παράγοντα ο κ.
Φιντάν αναφέρει: «Η Τουρκία αναδεικνύεται
και πάλι ως μια δύναμη του καλού, αναλαμβάνοντας έναν ενισχυμένο ρόλο ευθύνης
στη διεθνή σκηνή. Ξεχωρίζει ως επιλυτής προβλημάτων, βελτιωτής του συστήματος
και μετασχηματιστικός παράγοντας στην περιοχή και στις διεθνείς υποθέσεις, στο
μεταίχμιο του “Αιώνα της Τουρκίας”.
Το
διεθνές σύστημα, όπως το οραματίζεται η Τουρκία, εξελίσσεται πέρα από την
παραδοσιακή έννοια μιας διεθνούς τάξης που καθορίζεται από πόλους ισχύος – είτε
μονοπολικότητα, είτε διπολικότητα, είτε πολυπολικότητα. Η Τουρκία επιδιώκει να
συμβάλει στη δημιουργία ενός πιο συμπεριληπτικού, αποτελεσματικού, δίκαιου και
ασφαλούς διεθνούς συστήματος, ικανού να αντιμετωπίσει τις σύγχρονες παγκόσμιες
και περιφερειακές προκλήσεις· ενός ανθεκτικού συστήματος που θα βασίζεται στην
αλληλεγγύη και όχι στην αντιπαλότητα.
Αυτό
είναι ένα δύσκολο έργο, που απαιτεί στρατηγική υπομονή και αταλάντευτη
αποφασιστικότητα. Η Τουρκία, με τη σταθερή πολιτική της βούληση και τις
αυξανόμενες δυνατότητές της, είναι σε ισχυρή θέση για να γίνει ένας από τους
αρχιτέκτονες ενός τέτοιου νέου διεθνούς συστήματος. Η αναζήτηση της Τουρκίας
για μια πιο δίκαιη, συμπεριληπτική και ασφαλή παγκόσμια τάξη πηγάζει από τις
αρχές της δικαιοσύνης και της συνείδησης, που είναι βαθιά ριζωμένες στον αιώνιο
πολιτισμό και την ταυτότητα του τουρκικού λαού και αντανακλώνται αντίστοιχα
στην εθνική εξωτερική πολιτική.
Η
Τουρκία είναι έτοιμη να συνεργαστεί με άλλα κράτη για την υπεράσπιση κοινών
αξιών και την εκπλήρωση κοινών ευθυνών στην οικοδόμηση ενός διεθνούς συστήματος
που δίνει έμφαση στην ανθρώπινη ευημερία, αντιμετωπίζει τις οικονομικές
ανισότητες και προάγει την παγκόσμια ειρήνη, ασφάλεια, σταθερότητα και ευημερία».
Επίσης, σε σχέση με τους κύριους στόχους
της Τουρκικής Εξωτερικής Πολιτικής, ο Τούρκος ΥΠΕΞ στο ίδιο άρθρο, επισήμανε την αναγκαιότητα μιας ολιστικής και
ολοκληρωμένης στρατηγικής, όπου θεμελιώδη σημεία της αποτελούν η εδραίωση της
ειρήνης και ασφάλειας στην περιοχή μας, η περαιτέρω θεσμοθέτηση των εξωτερικών
σχέσεων της Τουρκίας σε δομική βάση, η ανάπτυξη ενός περιβάλλοντος ευημερίας
και η προώθηση των παγκόσμιων στόχων της Τουρκίας. Ειδικότερα, ανέφερε ότι οι κύριοι
στόχοι της Τουρκικής Εξωτερικής Πολιτικής είναι:
1. Η συμβολή της
Τουρκίας στην Ειρήνη και Ασφάλεια στην Περιοχή και η Δημιουργία Νέων Μοντέλων
Συνεργασίας για (α) την εξάλειψη των απειλών
και την αντιμετώπιση προκλήσεων και (β) την αξιοποίηση ευκαιριών για την ανάπτυξη
περιφερειακών οικονομικών και πολιτικών μοντέλων συνεργασίας.
2.
Η περαιτέρω Θεσμική Θωράκιση των Εξωτερικών
Σχέσεων σε δομική βάση μέσω της ενίσχυσης των υφιστάμενων στρατηγικών σχέσεων
και τη δημιουργία νέων [π.χ. ο Οργανισμός
Τουρκικών Κρατών (OTS), όπου επιδιώκει
να προωθήσει την πολιτιστική κληρονομιά του τουρκικού πολιτισμού και ο Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας (OIC), όπου επιδιώκει τη συνεργασία με
τις μουσουλμανικές χώρες για την προώθηση της περιφερειακής ανάπτυξης].
3.
Η Ανάπτυξη ενός Περιβάλλοντος Ευημερίας (ο στόχος να γίνει η Τουρκία μία από τις 10 μεγαλύτερες
οικονομίες του κόσμου, θα διευρύνει και θα εμβαθύνει τις εμπορικές και
οικονομικές σχέσεις της παγκοσμίως και επιπλέον, θα ενισχύσει όχι μόνο την
ευημερία του τουρκικού λαού, αλλά και των γειτόνων, φίλων και εταίρων της
παγκοσμίως).
4. Η Προώθηση
Παγκόσμιων Στόχων μέσω της ενίσχυσης των πολιτικών της Τουρκίας σε πολλές
περιοχές του κόσμου και της συνεισφοράς
της στην επίλυση παγκόσμιων προβλημάτων.
Αξιολογώντας τα ανωτέρω και εστιάζοντας
στη συνεχή προσπάθεια της Τουρκίας να αυξήσει την επιρροή της στο διεθνές
σύστημα, αξιοποιώντας τη γεωστρατηγική της θέση, τις οικονομικές και
στρατιωτικές της δυνατότητες, αλλά και μέσω της εκδήλωσης μιας πιο ενεργητικής
και επιθετικής εξωτερικής πολιτικής, συμπεραίνεται ότι αντικειμενικός στόχος της Υψηλής Στρατηγικής της Τουρκίας είναι η ανάδειξη
και εδραίωσή της ως μεσαίας δύναμης στο περιφερειακό σύστημα της ευρύτερης
περιοχής μας (Βαλκάνια, Καύκασος, Ανατολική Μεσόγειος, Μέση Ανατολή και
Βόρειο Αφρική).
Η
έννοια της «μεσαίας δύναμης» στις διεθνείς σχέσεις σχετίζεται με κράτη που δεν
ανήκουν στις υπερδυνάμεις (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία), αλλά διαθέτουν σημαντική οικονομική,
στρατιωτική ή πολιτική δύναμη για να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις
διεθνείς εξελίξεις και να επηρεάζουν περιφερειακά και παγκόσμια ζητήματα.
Συγκεκριμένα, οι μεσαίες δυνάμεις
επιδιώκουν να προωθήσουν την πολυμερή συνεργασία μέσω διεθνών οργανισμών (π.χ.
ΟΗΕ, ΠΟΕ, ΟΑΣΕ κ.λπ.), να ασκήσουν διπλωματική επιρροή με συμμαχίες, οικονομική
βοήθεια και μεσολάβηση σε διακρατικές συγκρούσεις και τέλος, επιδιώκουν να
προωθήσουν την περιφερειακή σταθερότητα αναλαμβάνοντας ηγετικό ρόλο σε περιφερειακές κρίσεις.
Υπό το ανωτέρω πρίσμα, η Τουρκία είναι γεγονός ότι τα τελευταία
χρόνια έχει κάνει σημαντικά βήματα, ώστε να αυξήσει τη γεωπολιτική της αξία και
να αναδειχθεί ως μια σημαντική μεσαία δύναμη στη διεθνή πολιτική.
Ειδικότερα, αξιοποιεί αποτελεσματικά
τους υλικούς και άυλους εθνικούς της πόρους, ώστε να εξασφαλίσει περιθώρια
κινήσεων στη διεθνή κοινότητα, διαθέτει τη δυνατότητα να διαπραγματεύεται και
σε κάποιο βαθμό να αντιστέκεται στις πολιτικές των μεγάλων δυνάμεων και επίσης,
δεδομένου ότι δεν έχει την ικανότητα να ενεργεί αυτόνομα, επιδιώκει να ασκήσει επιρροή
εντός περιφερειακών συλλογικών οργάνων και διεθνών οργανισμών.
Τέλος, η Τουρκία υιοθετώντας την άποψη
των φιλελεύθερων θεωρητικών των διεθνών σχέσεων Cooper, Higgott και Nossal (Βλέπε: Relocating Middle Powers), που αναφέρουν ότι οι
μεσαίες δυνάμεις επιδιώκουν να διαδραματίσουν τρεις ρόλους στη διεθνή κοινότητα:
(α) του καταλύτη, (β) του διευκολυντή και (γ) του διαχειριστή επιδιώκει:
v Να αναλάβει δράσεις
για διεθνή ζητήματα (καταλύτης),
v Να διευκολύνει τη
δημιουργία συνεργασιών και συνασπισμών
(διευκολυντής) και
v Να συμβάλει στη
θεσμική οικοδόμηση και τη διαμόρφωση διεθνών προτύπων (διαχειριστής).
Παρά
τις έως τώρα φιλότιμες προσπάθειές της όμως, η Τουρκία πόρρω απέχει από το να
καταστεί μια αξιόπιστη μεσαία δύναμη και να διαδραματίσει το γεωπολιτικό ρόλο
που επιθυμεί.
Αυτό οφείλεται τόσο σε ενδογενείς
παράγοντες που σχετίζονται με τα χαρακτηριστικά και τον τρόπο λειτουργίας της
Τουρκίας, όσο και με εξωγενείς παράγοντες του διεθνούς συστήματος.
Ειδικότερα, μια χώρα που επιδιώκει να συμβάλει στη δημιουργία ενός πιο
συμπεριληπτικού, αποτελεσματικού, δίκαιου και ασφαλούς διεθνούς συστήματος
όπως επισημαίνει ο Τούρκος ΥΠΕΞ κ. Χακάν Φιντάν, πρέπει να είναι δημοκρατική χώρα και να σέβεται το διεθνές δίκαιο, κάτι
που δεν ισχύει στην περίπτωση της Τουρκίας.
Επίσης, η Τουρκία δεν δικαιούται να μιλά για τη συμβολή της στην Ειρήνη και
Ασφάλεια όταν έχει εισβάλει στην Κύπρο και κατέχει παράνομα το 36,2% των εδαφών
της, αγνοώντας επιδεικτικά όλα τα ψηφίσματα του ΟΗΕ που καταδικάζουν την
ενέργειά της.
Επιπλέον, η Τουρκία δεν επιτρέπεται να μιλά για το μεσολαβητικό της ρόλο στην
επίλυση διεθνών συγκρούσεων όταν αποτελεί τον καταλύτη για την πρόκληση περιφερειακών
συγκρούσεων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, τη Συρία, και τη Λιβύη. Υπό το πλαίσιο
αυτό, η Τουρκία δεν μπορεί να
διευκολύνει την επίλυση περιφερειακών συγκρούσεων αφού εκτός από καταλύτης
πρόκλησής τους είναι και μέρος αυτών των συγκρούσεων. Η εμπλοκή της σε
πολλά ανοικτά περιφερειακά μέτωπα, την καθιστά ευάλωτη και λειτουργεί ως
τροχοπέδη στα σχέδιά της για ανάδειξή της σε μεσαία δύναμη με αυξημένη
γεωπολιτική αξία. Για του λόγου το αληθές, αν κλιμακωθεί η κατάσταση στη Συρία
και προκληθεί εμπλοκή μεταξύ Ισραήλ – Τουρκίας, όλα τα σχέδιά της θα
ακυρωθούν.
Επιπρόσθετα, η Τουρκία διαθέτει
συντελεστές ισχύος, αλλά δεν είναι άπειροι. Συγκεκριμένα, διαθέτει ισχυρές ένοπλες
δυνάμεις, αλλά δεν έχει τη δυνατότητα μιας παγκόσμιας στρατιωτικής επέμβασης. Η στρατιωτική βιομηχανία της Τουρκίας επίσης,
έχει να επιδείξει σημαντικές επιτυχίες, αλλά είναι ευάλωτη και εξαρτάται από την πολιτική βούληση μεγάλων δυνάμεων
(ΗΠΑ, Γερμανία κ.α.) για το αν θα την προμηθεύσουν ή όχι με σημαντικά εξαρτήματα
και υλικά που απαιτούνται για την παραγωγή των όπλων της.
Επιπλέον, η οικονομία της Τουρκίας δεν είναι τόσο ισχυρή για να υποστηρίξει τα
μεγαλεπήβολα σχέδια του κ. Ερντογάν και σε συνδυασμό με τις οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες και
τις εσωτερικές προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η Τουρκία, καθιστούν
ευάλωτη τη θέση της στο διεθνές σύστημα.
Τέλος, η Τουρκία δεν αποτελεί αξιόπιστη μεσαία δύναμη, διότι δέχεται συνεχώς
πιέσεις από υπερδυνάμεις όπως ΗΠΑ, Ρωσία, Ιράν, Κίνα και προσπαθεί να ισορροπήσει
(πολλές φορές ανεπιτυχώς), ανάμεσα στις
επιδιώξεις τους. Μπορεί να γνωρίζει καλά τα ανατολίτικό παζάρι, αλλά όταν
οι υπερδυνάμεις διεκδικούν την ικανοποίηση των συμφερόντων τους δεν ανέχονται
τέτοιες συμπεριφορές.
Σε συνέχεια των ανωτέρω, θα πρέπει να επισημανθούν
επίσης και κάποιες διπλωματικές αποτυχίες της Τουρκίας που αποδεικνύουν ακόμη περισσότερο,
ότι δεν αποτελεί αξιόπιστη μεσαία δύναμη και πως δεν διαδραματίζει το
γεωπολιτικό ρόλο που προβάλει. Συγκεκριμένα:
1. Η διπλωματική
πρωτοβουλία της Τουρκίας για τη διεξαγωγή συνάντησης των ηγετών Ουκρανίας και
Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη,
ώστε να επιτευχθεί η κατάπαυση του πυρός στον πόλεμο Ουκρανίας – Ρωσίας δεν αποτελεί επιτυχία, διότι κατέληξε σε
φιάσκο. Επιτυχία θα αποτελούσε, αν συμμετείχαν στις συνομιλίες οι κ.κ. Πούτιν και Τράμπ και αποφασίζανε τη
λήξη του πολέμου.
2. Όπως η ίδια διακηρύσσει, δεν θα επιτρέψει την απομόνωσή
της στην Ανατολική Μεσόγειο. Άρα θεωρεί,
ότι είναι απομονωμένη λόγω των κακών σχέσεων που διατηρεί με πολλές
γειτονικές της χώρες (Ελλάδα, Κύπρος, Αίγυπτος, Ισραήλ), δεν συμμετέχει
στο EastMed Gas Forum, τον India-Middle
East-Europe Economic Corridor (IMEC), και γενικότερα, είναι εκτός των
ευρωπαϊκών ενεργειακών σχεδιασμών. Η
αντίδρασή της σε αυτές τις εξελίξεις είναι
σπασμωδική (αμφισβήτηση κυπριακής και ελληνικής ΑΟΖ και γενικότερα των κυριαρχικών
δικαιωμάτων των γειτόνων της κ.λπ.) και
εκδηλώνεται με μια επιθετική πολιτική (π.χ. έρευνες με το Oruc Reis στο
Αιγαίο), που δεν συνάδει με το ρόλο μιας
μεσαίας δύναμης.
3. Οι συνεχείς
καταδικαστικές εκθέσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την Τουρκία σε
συνδυασμό με τη διακοπή της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας προς την Ε.Ε.,
αποτελούν μια ακόμη απόδειξη απομόνωσης της Τουρκίας από τις ευρωπαϊκές διπλωματικές διεργασίες και επιβεβαιώνει
την άποψη, ότι δεν αποτελεί αξιόπιστη μεσαία δύναμη με ισχυρό γεωπολιτικό ρόλο
στην περιοχή.
4. Παρά την πρόσκλησή της να συμμετάσχει (μετά από 13 χρόνια
αποκλεισμού) στη Σύνοδο του Αραβικού Συνδέσμου για την εξέταση της κατάστασης
στη Γάζα, η Τουρκία πασχίζει να
αποκαταστήσει τις σχέσεις της με την Αίγυπτο, τα ΗΑΕ και τη Σαουδική Αραβία,
χωρίς να έχει κατορθώσει να γεφυρώσει πλήρως τα αντικρουόμενα γεωπολιτικά της
συμφέροντα με τις εν λόγω χώρες.
5. Η άρνηση των χωρών BRICS
επίσης, να δεχτούν την Τουρκία ως πλήρες μέλος τους το 2024 (παρά τον διακαή της πόθο), αποδεικνύει την αποτυχία της Τουρκίας να
ικανοποιήσει το διακηρυγμένο στόχο της, για ενίσχυση της παγκόσμιας επιρροή της και τη σφυρηλάτηση των δεσμών της με χώρες που
βρίσκονται πέρα από τους παραδοσιακούς δυτικούς συμμάχους της.
6. Το γεγονός ότι
Τουρκογενή κράτη όπως το
Ουζμπεκιστάν, το Καζακστάν και το Τουρκμενιστάν υπέγραψαν δήλωση υποστήριξης των αποφάσεων του ΟΗΕ που θεωρούν παράνομη
την ανακήρυξη ανεξαρτησίας της λεγόμενης «Τουρκικής Δημοκρατίας Βόρειας Κύπρου»
(ΤΔΒΚ) και ενίσχυσαν τις σχέσεις τους με την Κυπριακή Δημοκρατία, ανοίγοντας
Πρεσβείες στη Λευκωσία, δε συνάδει με χώρα που είναι σημαντική μεσαία δύναμη
και έχει ισχυρό γεωπολιτικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή μας. Αποδεικνύει ότι
παρότι η Τουρκία ενίσχυσε τους δεσμούς της με το Αζερμπαϊτζάν, δεν έχει καταφέρει να ελέγξει τον Οργανισμό
Τουρκικών Κρατών και πως η επιρροή της στην Κεντρική Ασία και τον Καύκασο δεν
είναι τόσο μεγάλη όσο διαδίδει.
Σε
σχέση με τη συμμετοχή της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή άμυνα, όπου αποτελεί ένα ευαίσθητο ζήτημα που αφορά όλη την
Ευρώπη και θα συζητηθεί το επόμενο διάστημα, θα πρέπει να επισημανθεί, ότι παρά
τις προσπάθειες της Τουρκίας (εδώ και τέσσερα χρόνια), και την πίεση σε φιλικές
προς αυτήν χώρες (π.χ. Γερμανία), η
επιδίωξη αυτή δεν έχει επιτευχθεί ακόμη και δεν είναι βέβαιο αν επιτευχθεί και
υπό ποιες προϋποθέσεις.
Δεν
έχει επιτευχθεί λόγω της σθεναρής στάσης της Ελλάδας και πολλών συμμάχων της
που τηρούν επιφυλάξεις σε μια τέτοια προοπτική. Για του λόγου το αληθές, ο Γάλλος Πρόεδρος κ. Μακρόν είναι αντίθετος σε μια τέτοια προοπτική και
έχει διαφωνήσει ανοικτά με τον Γερμανό ομόλογό του. Ειδικότερα, ο κ. Μακρόν
τάσσεται υπέρ μιας αυστηρά ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής, υποστηρίζοντας ότι
οι πόροι που θα διατεθούν δεν θα πρέπει να κατευθυνθούν σε εξοπλισμούς από
τρίτες χώρες. Επίσης, υποστηρίζει ότι η χρηματοδότηση για την ευρωπαϊκή άμυνα
θα πρέπει να αξιοποιηθεί για την ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής και τη μείωση
της εξάρτησης της Ε.Ε. από εξωτερικούς προμηθευτές.
Ακόμη
και αν τελικά αποφασιστεί η συμμετοχή της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή άμυνα, η
εξέλιξη αυτή δεν αποτελεί νίκη της Τουρκίας, αλλά ήττα της Ευρώπης.
Αποτελεί
ήττα της Ευρώπης διότι αποδεικνύει περίτρανα ότι η Ευρώπη σε μια εποχή κοσμογονικών γεωπολιτικών εξελίξεων δεν έχει ξεκάθαρη και ενιαία στρατηγική για
την ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια και επίσης, δηλώνει αδυναμία να αναπτύξει μόνη της την αμυντική της βιομηχανία
προσφεύγοντας στη βοήθεια τρίτων χωρών.
Αν και το ζήτημα είναι υπό
διαπραγμάτευση, η πρόθεση να ληφθούν οι τελικές
αποφάσεις με ειδική πλειοψηφία και όχι με ομοφωνία αποτελεί κάτι πρωτόγνωρο για
την Ευρώπη και υποδηλώνει εκφυλισμό του αξιακού οικοδομήματος και λειτουργικού
συστήματος της Ευρώπης.
Τέλος, αν η εξέλιξη αυτή συμβεί, θα αποδείξει
την άγνοια κινδύνου των Ευρωπαίων Ηγετών, αφού θα βάλουν στα πόδια τους την
Τουρκία που αποτελεί το Δούρειο Ίππο της Ρωσίας.
Συνοψίζοντας την ανωτέρω ανάλυση, θα
πρέπει να επισημανθεί ότι η Τουρκία παρά
κάποιες ευκαιριακές επιτυχίες της μέσω προβολής της στρατιωτικής ισχύος της
και της επιθετικής και ενεργούς διπλωματίας της, δεν αποτελεί αξιόπιστη μεσαία δύναμη και δεν διαθέτει την γεωπολιτική
ισχύ που προσπαθούν να προβάλλουν οι προπαγανδιστικοί μηχανισμοί της.
Ο
γεωπολιτικός της ρόλος αμφισβητείται από σημαντικούς παίκτες της περιοχής (Ισραήλ, Γαλλία, Ινδία κ.α.), και εξαρτάται από τις τρέχουσες συγκυρίες
και τους γεωπολιτικούς συσχετισμούς των μεγάλων παικτών του διεθνούς συστήματος.
Εν κατακλείδι, καλό θα είναι όσοι
σχολιάζουν ζητήματα Εξωτερικής Πολιτικής και Άμυνας και Ασφάλειας, να είναι
λίγο πιο προσεκτικοί στο τι λένε και τι γράφουν.
Θα πρέπει, να μην λειτουργούν ως αναμεταδότες
της τουρκικής προπαγάνδας, αναπαράγοντας έναν καλά αμπαλαρισμένο
προπαγανδιστικό μύθο περί γεωπολιτικής αναβάθμισης της Τουρκίας
