Από την Παλαιά Διαθήκη μέχρι και σήμερα - Πώς ξεκίνησε η μετανάστευση Εβραίων στην Παλαιστίνη - Το Σιωνιστικό Κίνημα - -Ο καθοριστικός ρόλος των Η.Π.Α και της Βρετανίας στη δημιουργία του Ισραήλ

 Η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ, η αντίδραση που προκάλεσε και όλα όσα φαίνεται, δυστυχώς, ότι θα ακολουθήσουν, έφεραν και πάλι στο προσκήνιο το Μεσανατολικό, τη διένεξη δηλαδή μεταξύ Αράβων και Ισραηλινών και ιδιαίτερα το Παλαιστινιακό ζήτημα.

Δεν πρόκειται βέβαια για μία πρόσφατη διαμάχη, αλλά για διένεξη που χρονολογείται τουλάχιστον από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, αν και οι ρίζες της είναι παλαιότερες και βαθύτερες. Κατά μία φοβερή σύμπτωση (ή επαναλαμβανόμενη συγκυρία…) εμπλέκεται, στα αρχικά στάδια τουλάχιστον, αυτής της διαμάχης η Μεγάλη Βρετανία. Θα δούμε στη συνέχεια πώς ξεκίνησε το Μεσανατολικό, γνωστό διεθνώς ως Middle East Question ή Middle East Problem και πώς εξελίχθηκε ως την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, το 1948.

Μια σύντομη ιστορική αναδρομή στην Παλαιστίνη

Η Παλαιστίνη (Palestine) είναι περιοχή της ανατολικής Μεσογείου που περιλαμβάνει τμήματα του σημερινού Ισραήλ και της Ιορδανίας. Η σημερινή Παλαιστίνη εκτείνεται από τη Μεσόγειο (δυτικά) ως τον ποταμό Ιορδάνη (ανατολικά) και από τα σύνορα του Ισραήλ με τον Λίβανο (βόρεια) ως τη Γάζα. Από τις αρχές του 20ου αιώνα τα εδάφη της Παλαιστίνης αποτελούν αντικείμενο διεκδικήσεων και αιτία συγκρούσεων ανάμεσα στα εθνικά κινήματα των Αράβων και των Εβραίων. Κατά τους βιβλικούς χρόνους στην περιοχή υπήρχαν τα βασίλεια του Ισραήλ και του Ιούδα.

Τα εδάφη της Παλαιστίνης θεωρούνται ιερά στην ιουδαϊκή, τη χριστιανική και τη μουσουλμανική θρησκεία, σε διαφορετικό όμως βαθμό για καθεμία. Σύμφωνα με την ιουδαϊκή παράδοση η «Γη του Ισραήλ» ήταν ανέκαθεν η Γη της Επαγγελίας και η έδρα του εθνικού κράτους των Εβραίων. Για τον Χριστιανισμό είναι ο χώρος όπου έζησαν και δίδαξαν ο Ιησούς Χριστός και οι Απόστολοι και ορισμένα μέρη της Παλαιστίνης είναι ιερά (Άγιοι Τόποι), ενώ και για το Ισλάμ ιερές είναι συγκεκριμένες τοποθεσίες που συνδέονται με τον προφήτη Μωάμεθ. Τα όρια της Παλαιστίνης, που κατοικήθηκε από τους πρώτους προϊστορικούς χρόνους μεταβλήθηκαν αρκετές φορές στο παρελθόν.

Η Παλαιστίνη βρέθηκε υπό την κατοχή όλων σχεδών των δυνάμεων που κυριάρχησαν στον χώρο της Εγγύς Ανατολής: Αίγυπτος, Ασσυρία, Βαβυλωνία, Περσία, τις αυτοκρατορίες του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των διαδόχων του (Πτολεμαίων και Σελευκιδών), Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Ομεϋάδες, Αμπασίδες, Φατιμίδες, σταυροφόροι, Αγιουμπίδες, Μαμελούκοι και Οθωμανοί (από το φθινόπωρο του 1517 ως το 1917), ήταν αυτοί που την κατείχαν.

Μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τη διακυβέρνησή της Παλαιστίνης ανέλαβε η Μεγάλη Βρετανία μετά από εντολή της κοινωνίας των Εθνών (ΚΤΕ), που ενσωμάτωνε τη Διακήρυξη Μπάλφουρ του 1917 (θα δούμε περισσότερες λεπτομέρειες γι΄ αυτή στη συνέχεια). Το εθνικό αραβοπαλαιστινιακό κίνημα που αναπτύχθηκε στην περιοχή κατά την περίοδο του εβραϊκού εποικισμού (μετά το 1920 και ιδιαίτερα μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ το 1948) διατείνεται ότι τα εδάφη αυτά ανήκουν δικαιωματικά στους Άραβες που κατοικούν εκεί από την εποχή της μουσουλμανικής κατάκτησης (7ος αιώνας).

Πώς η Βρετανία έλαβε την εντολή για διακυβέρνηση της Παλαιστίνης;

Στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου οι αντιμαχόμενες πλευρές πίστευαν ότι χρειάζονταν την εβραϊκή υποστήριξη.

Το 1914, το Βερολίνο ήταν το σημαντικότερο κέντρο του σιωνιστικού κινήματος. Οι Εβραίοι με τη σημαντικότερη πολιτική καλλιέργεια ζούσαν στις χώρες που απάρτιζαν τις Κεντρικές Δυνάμεις (Γερμανία, Αυστροουγγαρία και Οθωμανική Αυτοκρατορία), τις οποίες και υποστήριξαν. Ως και το 1917 οπότε η Η.Π.Α. μπήκαν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων, οι Αμερικανοεβραίοι τάσσονταν υπέρ των Κεντρικών Δυνάμεων επειδή μισούσαν την τσαρική Ρωσία, από την οποία ορισμένοι μόλις και κατάφεραν να διαφύγουν. Μετά την ανατροπή του τσαρικού καθεστώτος το 1917 η νέα ρωσική κυβέρνηση, την οποία συμπαθούσαν οι περισσότεροι Ρωσοεβραίοι προβληματιζόταν για το αν θα πρέπει να συνεχίσει να παίρνει μέρος στον πόλεμο.

Η Γερμανία επιδίωκε επίσης την εβραϊκή υποστήριξη, αλλά δεν επέτρεπε στον Σιωνισμό να οικειοποιηθεί τους δεσμούς της με την Οθωμανική Αυτοκρατορία που είχε στην κατοχή της την Παλαιστίνη. Η Μ. Βρετανία και η Γαλλία ,από το 1916(συμφωνίες Σάικς-Πικό) φάνηκε ότι εποφθαλμιούσαν την Παλαιστίνη. Η Μεγάλη Βρετανία που αν και είχε σχετικά λίγους Εβραίους υπηκόους μπορούσε να εκφραστεί πιο εμφατικά για τον Σιωνισμό. Κορυφαίος εκπρόσωπός του στη χώρα ήταν ο Χαΐμ Βάισμαν, ένας χημικός που είχε αποκτήσει μεγάλη φήμη στην αρχή του πολέμου, καθώς είχε ανακαλύψει την ακετόνη, μια ουσία που χρησιμοποιήθηκε ευρέως στην κατασκεύη εκρηκτικών.

Ο Βάισμαν έγινε γνωστός στους δημοσιογράφους και στη συνέχεια στους επιφανείς Βρετανούς πολιτικούς. Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Ντέιβιντ Λόιντ Τζορτζ τασσόταν υπέρ του Σιωνισμού, ενώ ο Βάισμαν κέρδισε και την υποστήριξη του Βρετανού Υπουργού Εξωτερικών λόρδου Μπάλφουρ, ο οποίος ενημέρωσε τους Βρετανούς Σιωνιστές για την απόφασή του να τους υποστηρίξει, μέσω μιας επιστολής γνωστής ως «Διακήρυξη Μπάλφουρ».

Στην επιστολή αναφέρονταν τα εξής: «Η κυβέρνηση της Μεγαλειότητάς του (ενν. του Βασιλιά Γεωργίου του Ε’) αντιμετωπίζει θετικά την ίδρυση μίας πατρίδας στην Παλαιστίνη για τον εβραϊκό λαό και θα καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να διευκολύνει την επίτευξη αυτού του στόχου, γίνεται απολύτως κατανοητό ότι καμία πράξη πιθανής υπονόμευσης των δημόσιων και θρησκευτικών δικαιωμάτων των υπαρχουσών μη εβραϊκών κοινοτήτων της Παλαιστίνης ή των δικαιωμάτων και της πολιτικής θέσης που απολαμβάνουν οι Εβραίοι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα, δεν θα συμβεί».

Διαδήλωση Παλαιστίνιων γυναικών το 1930

Η Διακήρυξη Μπάλφουρ θεωρείται ως το ιδρυτικό έγγραφο του πολιτικού Σιωνισμού, ωστόσο έχει πολλά λεπτά και αδιευκρίνιστα σημεία. Δεν αναφέρει ότι η Βρετανία θα μετατρέψει την Παλαιστίνη σε ένα εβραϊκό (αμιγώς) κράτος, αλλά ότι θα δημιουργήσει μια εβραϊκή πατρίδα στην Παλαιστίνη. Υποσχέθηκε τη μη παραβίαση των δημόσιων και θρησκευτικών δικαιωμάτων των «υπαρχουσών μη εβραϊκών κοινοτήτων της Παλαιστίνης», αλλά όχι και των πολιτικών τους δικαιωμάτων.

Στα τέλη του 19ου αιώνα οι Εβραίοι της Παλαιστίνης ήταν 20.000 και οι αραβόφωνοι 570.000. Μάλιστα, η διεφθαρμένη Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ιδιαίτερα καχύποπτη απέναντι στους Σιωνιστές, αναγκάζοντας πολλούς Εβραίους που είχαν εγκατασταθεί στην Παλαιστίνη να επιστρέψουν στις χώρες από τις οποίες προέρχονταν. Ωστόσο, οι ασάφειες της Διακήρυξης Μπάλφουρ σχετικά με τα πολιτικά δικαιώματα των Αράβων της Παλαιστίνης θεωρούνται από αυτούς ως αιτία των προβλημάτων που ταλανίζουν μέχρι σήμερα την περιοχή…

Με την υποστήριξη του σιωνιστικού κινήματος, το 1918 οι Εβραίοι της Παλαιστίνης έφτασαν τους 65.000. Στις 30 Οκτωβρίου 1918 η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπέγραψε την ανακωχή και η Παλαιστίνη καταλήφθηκε από τον βρετανικό στρατό. Η Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού αποφάσισε (Ιανουάριος 1919) να συγκροτηθούν οι αραβικές επαρχίες του Λιβάνου, της Παλαιστίνης και του Ιράκ σε μια ενότητα, η οποία να διοικείται με το σύστημα της Εντολής.

Τον Απρίλιο του 1920 στη Διάσκεψη του Σαν Ρέμο η Εντολή της Παλαιστίνης ανατέθηκε στη Μεγάλη Βρετανία. Το Συμβούλιο της Κοινωνίας των Εθνών επικύρωσε τον Ιούλιο του 1922 τη βρετανική Εντολή στην Παλαιστίνη και ενσωμάτωσε στο κείμενό της (άρθρο 2), τη Διακήρυξη Μπάλφουρ. Τον Σεπτέμβριο του 1922 και πάλι το Συμβούλιο της ΚτΕ αποφάσισε να εξαιρεθεί η Υπεριορδανία, που κάλυπτε όλη σχεδόν την ανατολική όχθη του Ιορδάνη (και τα 3/4 της επικράτειας της Εντολής) από κάθε ρήτρα σχετικά με την εβραϊκή εθνική εστία. Τον Μάιο του 1923 το εμιράτο της Υπεριορδανίας ανακηρύχθηκε τυπικά «ανεξάρτητο», με επικεφαλής τον Αμπντουλάχ, έναν από τους γιους του Χουσεΐν ιμπν Αλή.

Ο Νταβίντ Μπεν Γκουριόν ανακηρύσσει το κράτος του Ισραήλ το 1948

Οι Βρετανοί εγκαταλείπουν τη Χάιφα το 1948

Η Παλαιστίνη υπό βρετανική Εντολή - Οι συγκρούσεις Εβραίων και Αράβων

Όπως ήταν αναμενόμενο, η Διακήρυξη Μπάλφουρ και η υπαγωγή της Παλαιστίνης στο καθεστώς της Βρετανικής Εντολής προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις από τους Άραβες.

Από τον Απρίλιο του 1920 ως τον Μάιο του 1921 σημειώθηκαν πολλές πράξεις βίας εναντίον των Εβραίων. Το 1921 δημιουργήθηκε από το σιωνιστικό κίνημα μια οργάνωση αυτοάμυνας, η Χαγκάνα. Μπροστά σ' αυτή την αναταραχή, ο Υπουργός Αποικιών (τότε) της Μεγάλης Βρετανίας Ουίνστον Τσόρτσιλ δημοσιοποίησε τη λεγόμενη «Λευκή Βίβλο» (3 Ιουνίου 1922), με την οποία υπενθύμιζε ότι στόχος των Βρετανών δεν ήταν «η μετατροπή ολόκληρης της Παλαιστίνης σε εθνική εστία των Εβραίων, αλλά η δημιουργία μιας εθνικής εστίας των Εβραίων στην Παλαιστίνη». Πρότεινε τη συγκρότηση, με τη συμμετοχή Αράβων και Εβραίων, ενός νομοθετικού συμβουλίου και εξήγγειλε ότι στο εξής το κριτήριο με βάση το οποίο θα ρυθμιζόταν η εισροή Εβραίων μεταναστών στην Παλαιστίνη, θα ήταν η ικανότητα απορρόφησής τους από την παλαιστινιακή οικονομία.

Αυστραλοί στρατιώτες στο Τελ Αβίβ το 1942

Βρετανοί στρατιώτες στην Παλαιστίνη

Η Ιερουσαλήμ στις 8 Μαΐου 1945

Το νομοθετικό συμβούλιο δεν συγκροτήθηκε ποτέ λόγω εκατέρωθεν αντιδράσεων, όμως και οι δυο πλευρές απέκτησαν αντιπροσωπευτικούς κοινοτικούς θεσμούς. Με πρωτοβουλία του σιωνιστικού κινήματος δημιουργήθηκε το 1920 η συνδικαλιστική οργάνωση Histradrouth. Συγκροτήθηκε επίσης ένα συμβουλευτικό όργανο, η Εβραϊκή Αντιπροσωπεία, δίπλα στη διοίκηση της Εντολής, επικεφαλής της οποίας ήταν ο Ύπατος Αρμοστής. Οι Παλαιστίνιοι από την πλευρά τους οργανώθηκαν γύρω από την Αραβική Εκτελεστική Επιτροπή, που προέκυψε από το Γ' Παλαιστινιακό Συνέδριο στη Χάιφα, τον Δεκέμβριο του 1920 και το Ισλαμικό Συμβούλιο της Παλαιστίνης που δημιουργήθηκε το 1921-1922 με πρόεδρο του μουφτή Αμίν αλ - Χουσαϊνί. Πολύ σύντομα στις τάξεις των Παλαιστινίων διαμορφώθηκαν δύο τάσεις: η πρώτη, με επικεφαλής του Αμίν αλ - Χουσαϊνί είχε αδιάλλακτες θέσεις απέναντι στη Βρετανία και τους Σιωνιστές, ενώ η δεύτερη, με βασικούς εκπροσώπους τον Ραγκίμπ - αλ - Νασασίμπι και την οικογένειά του είχε πιο μετριοπαθή στάση απέναντι στη Βρετανία και ανέπτυξε στενές σχέσεις με τον εμίρη Αμπντουλάχ της Υπεριορδανίας.

Η Ιερουσαλήμ στις 8 Μαΐου 1945

Χαΐμ Βάιτσμαν

Ο πρώτος Βρετανός πολιτικός κυβερνήτης της Παλαιστίνης ήταν ο σερ Χέρμπερτ Σάμιουελ. Αν και ήταν εξέχων Σιωνιστής προσπάθησε και τα κατάφερε σε μεγάλο βαθμό, να είναι δίκαιος με όλες τις πλευρές. Την εποχή του Σάμιουελ και των άμεσων διαδόχων του φαινόταν ότι η εβραιοαραβική διένεξη θα μπορούσε να διευθετηθεί. Μάλιστα, μεταξύ 1926 - 1928 οι Εβραίοι που έφυγαν από την Παλαιστίνη ήταν περισσότεροι από αυτούς που έφτασαν εκεί. Ωστόσο κάθε ελπίδα εξανεμίστηκε με τα γεγονότα στο Τείχος των Δακρύων (ή Δυτικό Τείχος). Πρόκειται για τα ερείπια του δεύτερου εβραϊκού Ναού, μνημείο που σέβονται όλοι οι Εβραίοι.

Herbert Samuel

Παράλληλα όμως, το Τείχος των Δακρύων αποτελεί μέρος του χώρου που περιβάλλει το ιστορικό Όρος του Ναού (ή Ιερή Περίφραξη), πάνω στο οποίο στέκει ο Θόλος του Βράχου και το Τέμενος αλ - Άκσα, προσκυνηματικά κέντρα των Μουσουλμάνων, τόσο σημαντικά, όσο σχεδόν η Μέκκα και η Μεδίνα. Το 1928 ξέσπασαν οι πρώτες ταραχές λόγω κάποιων αντιθέσεων των Αράβων στα λατρευτικά δικαιώματα των Εβραίων στο Τείχος των Δακρύων, οι οποίες κορυφώθηκαν το 1929 με εκατοντάδες νεκρούς εκατέρωθεν, κυρίως στη Χεβρώνα και τη Ζάφαντ. Η εξεταστική επιτροπή που διόρισε το Λονδίνο συνέστησε να περιοριστεί η ανάπτυξη της εβραϊκής εθνικής εστίας (εκθέσεις Σο και Σίμσον, 1930). Στη «Λευκή Βίβλο» του Πάσφιλν (1930) το Λονδίνο ανακοίνωσε νέους περιορισμούς σχετικούς με τη μετανάστευση των Εβραίων στην Παλαιστίνη και στην αγορά γαιών από τη σιωνιστική κίνηση. Οι αντιδράσεις από τους Εβραίους ήταν οξύτατες και οι Βρετανοί παραιτήθηκαν από την εφαρμογή του σχεδίου αυτού με επιστολή του πρωθυπουργού Ράμσεν Μακντόναλντ στον Χαΐμ Βάιτσμαν.

Πώς η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία επηρέασε τις εβραιοαραβικές σχέσεις;

Τη δεκαετία του 1930 οι εβραιοαραβικές σχέσεις επιδεινώθηκαν. Η επικράτηση του ναζισμού στη Γερμανία και η ανάληψη της εξουσίας της από τον Χίτλερ έβαλε τους Εβραίους που ζούσαν εκεί (περίπου 500.000) σε άμεσο κίνδυνο. Ορισμένοι, παρά τους μεροληπτικούς νόμους σε βάρος τους, τις επίσημες παρενοχλήσεις και τη βία σε βάρος τους προτίμησαν να παραμείνουν στη χώρα. Άλλοι όμως άρχισαν να φεύγουν, βοηθούμενοι μάλιστα αρχικά από τους ναζί. Αλλά και πολλοί Εβραίοι άλλων χωρών, όπως της Πολωνίας εγκατέλειψαν τις πατρίδες τους.

Καμία χώρα όμως δεν ήθελε να δεχτεί, λόγω κυρίως της μεγάλης ανεργίας που υπήρχε εκείνη την εποχή, τους Γερμανοεβραίους. Από το 1933 άρχισε μαζική μετανάστευση Εβραίων από τη Γερμανία προς την Παλαιστίνη (περίπου 135.000). Το 1935 υπήρχαν 355.000 Εβραίοι σε συνολικό πληθυσμό 1.300.000 κατοίκων. Από τον Απρίλιο ως τον Οκτώβριο του 1936 ξέσπασε γενική απεργία των Αράβων η οποία συντονίστηκε από το Αραβικό Ανώτατο Συμβούλιο που είχε διαδεχθεί το Αραβικό Εκτελεστικό Συμβούλιο. Σταδιακά, οι Παλαιστίνιοι προχώρησαν σε τρομοκρατικές επιθέσεις ως το 1937. Τότε, το παλαιστινιακό εθνικό κίνημα έχοντας υποστεί βαριές απώλειες εξασθένησε και η Ανώτατη Επιτροπή Αράβων διαλύθηκε.

Η «Μεγάλη Εξέγερση» των Παλαιστινίων οδήγησε τους Βρετανούς στη δημιουργία μιας Επιτροπής υπό τον λόρδο Πιλ, (Ιούλιος 1937) η οποία υπέβαλε το σχέδιο διχοτόμησης της Παλαιστίνης, με αραβικό κράτος ενωμένο με την Υπεριορδανία και ένα εβραϊκό κράτος. Θα υπήρχε ακόμα μια ζώνη που θα περιλάμβανε κυρίως την Ιερουσαλήμ και τη Βηθλεέμ που θα παρέμενε υπό βρετανική εντολή. Οι Βρετανοί το 1938 εγκατέλειψαν το σχέδιο Πιλ (έκθεση της Επιτροπής Γούντχεντ).

Η Συνδιάσκεψη του Λονδίνου για το Παλαιστινιακό (1938) απέτυχε και έτσι η βρετανική κυβέρνηση δημοσίευσε τον Μάιο του 1939 μια νέα «Λευκή Βίβλο», με τρεις βασικούς όρους: 

α) για διάστημα 5 ετών η εβραϊκή μετανάστευση θα περιοριζόταν σε 15.000 άτομα ετησίως,

 β) η αγορά γαιών θα ήταν περιορισμένη, ακόμα και απαγορευμένη σε μεγάλο μέρος της παλαιστινιακής επικράτειας και γ) σε δέκα χρόνια θα ιδρυόταν παλαιστινιακό κράτος.

Αυτή η «Λευκή Βίβλος» προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις από τους Σιωνιστές που οργάνωσαν ένα δίκτυο λαθραίας μετανάστευσης Εβραίων στην Παλαιστίνη. Παράλληλα, ορισμένες οργανώσεις (Ιργκούν Τζβάι Λεούμι, Ομάδα Στερν) έκαναν τρομοκρατικές ενέργειες κατά των Βρετανών.

Το σχέδιο του Ο.Η.Ε. για την Παλαιστίνη το 1947

Η ίδρυση του Ισραηλινού κράτους και η στάση της ΕΣΣΔ

Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και το Μεσανατολικό-Ο καθοριστικός ρόλος των Η.Π.Α.

Στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι περισσότερες αραβικές χώρες έμειναν ουδέτερες. Κάποιες όμως στράφηκαν προς τους ναζί, ελπίζοντας ότι θα τους λυτρώσουν από τους Βρετανούς και τους Εβραίους. Οι Σιωνιστές, καθοδηγούμενοι από τον Νταβίντ Μπεν-Γκουριόν τάχθηκαν στο πλευρό των Βρετανών και ανέλαβαν αποστολές υψηλού ρίσκου στα πεδία των μαχών. Το 1942 η παρέμβαση των Η.Π.Α. ήταν καταλυτική. Με την αποδοχή του προγράμματος Μπίλτμορ, οι Σιωνιστές απαίτησαν την άμεση δημιουργία ενός εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη.

Τον Νοέμβριο του 1945 συγκροτήθηκε μια αγγλοαμερικανική επιτροπή που εισηγήθηκε την άμεση εγκατάσταση 100.000 Εβραίων στην Παλαιστίνη. Την εισήγηση αυτή έκανε δεκτή και ο Πρόεδρος Τρούμαν. Από την πλευρά τους, οι Άραβες ίδρυσαν μια Αραβική Ανώτατη Επιτροπή με έδρα το Κάιρο. Στο μεταξύ, όλα τα σχέδια που πρότειναν οι Βρετανοί για ρύθμιση του ζητήματος δεν έγιναν δεκτά.

Το τείχος των δακρύων

Ο διαμελισμός της Παλαιστίνης-Η ίδρυση του κράτους του Ισραήλ

Έτσι το ζήτημα παραπέμφθηκε στον νεοσύστατο Ο.Η.Ε. το 1947. Συγκροτήθηκε μια διεθνής επιτροπή (UNSCOP) του Ο.Η.Ε. από δέκα κράτη, τα οποία πρότειναν κατά πλειοψηφία, τον διαμελισμό της Παλαιστίνης σε επτά τμήματα: τρία αραβικά, τρία εβραϊκά και ένα, που θα περιλάμβανε την Ιερουσαλήμ και τη Βηθλεέμ υπό τη διοίκηση του Ο.Η.Ε. Οι Άραβες που αποτελούσαν τα 2/3 του πληθυσμού της Παλαιστίνης και οι γειτονικές αραβικές χώρες, δεν δέχτηκαν το σχέδιο αυτό. Όμως οι Η.Π.Α., οι κομμουνιστικές χώρες και πολλά κράτη της Λατινικής Αμερικής το στήριξαν, με αποτέλεσμα να εγκριθεί με 33 ψήφους υπέρ, έναντι 13 κατά (29/11/1947).

Ο Πρόεδρος Τρούμαν είχε διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο για την ψήφιση του σχεδίου και έδωσε ώθηση στους Σιωνιστές να εφαρμόσουν το Σχέδιο Ντάλετ για εκδίωξη των Παλαιστινίων από τις εβραιοκρατούμενες περιοχές. Στις 14 Μαΐου 1948 ιδρύθηκε το κράτος του Ισραήλ. Από τότε, η αραβοϊσραηλινή διαμάχη αποτελεί ένα από τα βασικότερα διεθνή προβλήματα. Και όπως είπε ο Αμερικανός δημοσιογράφος Ι.Φ. Στόουν, «αν ο Θεός είναι νεκρός, τότε πέθανε προσπαθώντας να λύσει την αραβοϊσραηλινή σύγκρουση»…

Πηγές: Arthur Goldschmidt Jr.- Aomar Boum, «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ», Εκδόσεις επίκεντρο, 2016.
ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΠΑΠΥΡΟΣ-ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ, Τόμος 41, Έκδοση 2007.

Δείτε βίντεο: Από την Παλαιά Διαθήκη μέχρι και σήμερα η διαμάχη Αράβων-Εβραίων - Ο ρόλος ΗΠΑ και Βρετανίας

πηγή:https://www.protothema.gr/stories/article/1421443/apo-tin-palaia-diathiki-mehri-kai-simera-i-diamahi-aravon-evraion-o-rolos-ipa-kai-vretanias-sti-dimiourgia-tou-israil/

Ο πρώτος αραβοϊσραηλινός πόλεμος του 1948 - Το ξεκίνημα του πολέμου -Η εδαφική επέκταση του κράτους του Ισραήλ - Πώς εκτοπίστηκαν οι Παλαιστίνιοι - Ο ρόλος των ξένων δυνάμεων

Τα γεγονότα αμέσως μετά την ίδρυση του εβραϊκού κράτους. Πώς οι Ισραηλινοί κατάφεραν όχι μόνο να αντιμετωπίσουν με επιτυχία τα αραβικά κράτη που επιτέθηκαν εναντίον τους, αλλά και να επεκτείνουν τα σύνορα τους.

Το ξεκίνημα του πολέμου

Στις 14 Μαΐου 1948 οι ηγέτες του Παγκόσμιου Σιωνιστικού Κογκρέσου ανακήρυξαν την ανεξαρτησία του κράτους του Ισραήλ. Τα μεσάνυχτα της ίδιας μέρας, όταν έληξε η Βρετανική Εντολή στην Παλαιστίνη, το Ισραήλ δέχτηκε επίθεση από γειτονικές αραβικές χώρες (Αίγυπτος, Συρία, Ιράκ, Υπεριορδανία και Λίβανος) που δεν αποδέχθηκαν την ύπαρξή του. Παράλληλα εναντίον των Ισραηλινών αγωνιζόταν στο εσωτερικό του νεοσύστατου κράτους και η αραβική εθνοφρουρά με υποκίνηση του μουφτή της Ιερουσαλήμ. Αρχικά οι αραβικές χώρες κατέλαβαν κάποιους εβραϊκούς οικισμούς, σύντομα όμως οι Ισραηλινοί πέρασαν στην αντεπίθεση.

Στρατιώτες υψώνουν την ισραηλινή σημαία στο Εϊλάτ

Η ισραηλινή επικράτηση στον δεκάμηνο πόλεμο και η επέκταση των συνόρων του εβραϊκού κράτους

Μετά από μια εκεχειρία τεσσάρων εβδομάδων (11 Ιουνίου – 8 Ιουλίου 1948), οι Ισραηλινοί που είχαν υποστήριξη από πολλές χώρες του εξωτερικού, ιδιαίτερα τις κομμουνιστικές, απώθησαν τα αραβικά στρατεύματα σε μια σύντομη επίθεση «των δέκα ημερών», όπως αποκλήθηκε. Στη διάρκεια μιας νέας ανακωχής (20 Ιουλίου – 10 Οκτωβρίου 1948) περίπου 500.000 Άραβες πρόσφυγες μετακινήθηκαν από το Ισραήλ προς την Υπεριορδανία ,τη Συρία και τον Λίβανο. Από τις 15 Οκτωβρίου 1948 ως τον Ιανουάριο του 1949 οι Ισραηλινοί απώθησαν τους Αιγύπτιους μέχρι την πόλη Ελ – Αρίς και κατέλαβαν ολόκληρες τις περιοχές Νεγκέβ και Γαλιλαίας. Η Αίγυπτος ζήτησε ανακωχή, κάτι που έγινε στις 24 Φεβρουαρίου 1949 και ακολούθησαν ανακωχή με τον Λίβανο (23 Μαρτίου 1949) , την Ιορδανία, όπως είχε ονομαστεί η Υπεριορδανία (13 Απριλίου 1949) και τη Συρία (20 Ιουλίου 1949). Το εντυπωσιακό, αλλά άγνωστο στοιχείο είναι ότι κάποιες από τις Συμφωνίες αυτές υπογράφτηκαν στη Ρόδο, σχεδόν ένα χρόνο μετά την επίσημη ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων στην Ελλάδα και ενώ η χώρα μας ταλανιζόταν από τον Εμφύλιο.

Χαρακτηριστικό γεγονός είναι επίσης, όπως μας πληροφόρησε ο κύριος Νίκος Φαρμακίδης, ότι ο τότε Δήμαρχος Ρόδου Γαβριήλ Χαρίτος ήταν ο πρώτος παγκοσμίως, που έδωσε το όνομα «(Πλατεία) Εβραίων Μαρτύρων» σε μία από τις πλατείες του νησιού. Η πλατεία διατηρεί το όνομα αυτό μέχρι σήμερα. Στις Συμφωνίες της Ρόδου, που δεν έχουν προβληθεί σχεδόν καθόλου στην Ελλάδα, αντίθετα είναι ιδιαίτερα γνωστές στο εξωτερικό («General Armistice Agreements of Rhodes 1949») θα αναφερθούμε εκτενέστερα στη συνέχεια.

O Ραλφ Μπανς

Γιατί οι Ισραηλινοί κέρδισαν τον πόλεμο;

Προκαλεί εύλογη απορία πώς ένα κράτος που είχε μόλις ιδρυθεί κατάφερε να αντιμετωπίσει πολυπληθέστερες στρατιωτικές δυνάμεις. Όπως είχαμε αναφέρει, τα χρόνια της Βρετανικής Εντολής υπήρχαν στην περιοχή συχνές συγκρούσεις.

Ενώ για τους Άραβες (εκτός Παλαιστίνης) ήταν η πρώτη πολεμική σύγκρουση, οι Ισραηλινοί, όπως αυτοαποκαλούνταν πλέον οι Εβραίοι της Παλαιστίνης ήταν μπαρουτοκαπνισμένοι. Δεν ανήκαν όμως όλοι στην ίδια κρατική δύναμη. Εκτός από την Χαγκάνα που είχε γίνει το στρατιωτικό παρακλάδι της «Εβραϊκής Υπηρεσίας» αρκετές από τις πολιτικές παρατάξεις είχαν τους δικούς τους στρατούς. Γνωστότερη ήταν η Ιργκούν Τζβάι Λεούμι, που συνδεόταν με το κίνημα που επιδίωκε να ιδρύσει ένα εβραϊκό κράτος και στις δύο όχθες του ποταμού Ιορδάνη. Η Ιργκούν υπό τον μετέπειτα πρωθυπουργό Μεναχέμ Μπεγκίν προέβη σε πολλές τρομοκρατικές επιθέσεις, όπως η τοποθέτηση βομβών στο ξενοδοχείο «King David» της Ιερουσαλήμ στις 22 Ιουλίου 1946 κατά την οποία σκοτώθηκαν 51 άνθρωποι, Άραβες, Ισραηλινοί και Βρετανοί και τραυματίστηκαν 46 και η σφαγή του Deir Yassin (Ντέιρ Γιασίν), στις 9 Απριλίου 1948, όταν 130 περίπου φανατικοί Σιωνιστές έσφαξαν τουλάχιστον 107 Παλαιστινίους, ανάμεσα στους οποίους και γυναικόπαιδα στον οικισμό Ντέιρ Γιασίν .Οι Ισραηλινοί χωρίστηκαν για πρώτη φορά, καθώς η Ιργκούν και η ακόμα πιο ακραία οργάνωση «Συμμορία Στερν» αντιστάθηκαν στην ενσωμάτωσή τους στην Χαγκάνα, που μετεξελίχθηκε στις Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις. Ο Νταβίντ Μπεν Γκουριόν αναδιοργάνωσε τη Χαγκάνα και έκανε υποχρεωτική τη στράτευση ανδρών και γυναικών. Κάθε Εβραίος και Εβραία έπρεπε να λάβει υποχρεωτικά στρατιωτική εκπαίδευση.

Ενώ στις αρχές του πολέμου οι επιτιθέμενοι Άραβες είχαν να αντιμετωπίσουν μικρές ομάδες φτωχά εξοπλισμένων Ισραηλινών, σταδιακά βρέθηκαν απέναντι σε ετοιμοπόλεμες δυνάμεις. Και καθώς δεν είχαν σωστή πληροφόρηση για τον χαρακτήρα και τις ικανότητες των Εβραίων της Παλαιστίνης, αρχικά τους υποτιμούσαν. Όταν όμως οι ισραηλινές δυνάμεις όχι μόνο οργανώθηκαν καλύτερα, αλλά έφτασαν και τις 100.000 άνδρες και γυναίκες, οι Άραβες έχασαν την ψυχραιμία τους. Οι Arthur Goldschmidt Jr. και Aomar Boun γράφουν: «Το φτωχό ηθικό ήταν η κυριότερη αιτία της αραβικής ήττας».

O Φόλκε Μπερναντότ

Οι διχασμένοι Άραβες

Οι Άραβες απέτυχαν απέναντι στο Ισραήλ το 1948 λόγω των πολιτικών διαφορών τους. Όλα τα αραβικά κράτη ήταν αντίθετα με το σχέδιο διαμελισμού του 1947 και τη δημιουργία εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη. Τα μέλη του Αραβικού Συνδέσμου είχαν ορκιστεί να πολεμήσουν και να ενώσουν τα όπλα τους, υπό την τυπική, διοίκηση ενός Ιρακινού Στρατηγού. Ο Χασεμίτης βασιλιάς Αμπντάλα Α’ της Υπεριορδανίας, υποστηριζόμενος από την χασεμιτική κυβέρνηση του Ιράκ ήθελε να δημιουργήσει μια «Μεγάλη Συρία» («Greater Syria») όπως θα ονομαζόταν το κράτος που θα προέκυπτε από την ένωση της Συρίας, του Λιβάνου, της Παλαιστίνης και της Υπεριορδανίας. Η Αραβική Λεγεώνα της Υπεριορδανίας αποτελούμενη από 10.000 άνδρες ήταν ο πλέον καλά εξοπλισμένος και εκπαιδευμένος στρατός των Αράβων. Ωστόσο ο Αμπντάλα ήθελε το 1948 να συνάψει συμφωνία με τους Ισραηλινούς για να ενσωματώσει τμήματα της Παλαιστίνης στο βασίλειό του. Ο Φαρούκ της Αιγύπτου και ο Ιμπν Σαούντ της Σαουδικής Αραβίας αντιτάχθηκαν στα σχέδια του Αμπντάλα.

Ο Μοσέ Νταγιάν

Η Αίγυπτος ήθελε να γίνει ηγέτιδα δύναμη στον αραβικό κόσμο, καθώς ήταν και η πολυπληθέστερη. Η έδρα του Αραβικού Συνδέσμου βρισκόταν στο Κάιρο και ο γενικός γραμματέας του ήταν Αιγύπτιος. Η Αίγυπτος δεν ήθελε ένα Χασεμίτη βασιλιά να κυβερνά τη γειτονική Παλαιστίνη, ο οποίος ενδεχομένως αργότερα σκόπευε να επεκταθεί σε Συρία και Λίβανο. Ο Ίμπν Σαούντ έχοντας εκδιώξει τους Χασεμίτες από την Σαουδική Αραβία συμφωνούσε με τον Φαρούκ.

Αν και πριν ιδρυθεί το κράτος του Ισραήλ οι ηγέτες των Αράβων τόνιζαν ότι θα εισβάλουν στην Παλαιστίνη, αν γίνει κάτι τέτοιο, ιδρυθεί δηλαδή εβραϊκό κράτος, με το ξέσπασμα του πολέμου άρχισε ο ένας ηγέτης να υπονομεύει τον άλλο. Ο αιγυπτιακός στρατός υπέσκαπτε τη δράση της Αραβικής Λεγεώνας της Υπεριορδανίας. Οι Παλαιστίνιοι διέθεταν τον Αραβικό Απελευθερωτικό Στρατό, που βρισκόταν κάτω από τις εντολές ενός Σύριου και δεν συνεργαζόταν με την Αραβική Λεγεώνα. Ο Αμπντάλα Α’ μισούσε τον γνωστότερο Άραβα εθνικιστή της Παλαιστίνης, τον Χάτζι Αμίν αλ- Χουσεϊνί, πρώην μουφτή της Ιερουσαλήμ που ήταν πλέον στην υπηρεσία του Φαρούκ. Για όσο χρονικό διάστημα οι Άραβες είχαν ελπίδες επικράτησης ανταγωνίζονταν για το ποιος θα πάρει το μεγαλύτερο μερίδιο από τα παλαιστινιακά εδάφη και θα κατακτούσε περισσότερη δόξα. Όταν όμως ηττήθηκαν, οι Άραβες άρχισαν να καβγαδίζουν για το ποιος έφταιγε!

Μέλη της ισραηλινής αντιπροσωπείας στη Ρόδο το 1949

Η στάση των ξένων χωρών

Σημαντικό ρόλο στην αραβοϊσραηλινή διένεξη έπαιξε και η στάση των ξένων χωρών, ιδιαίτερα των Μεγάλων Δυνάμεων, που αν και προκάλεσε σύγχυση και στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές, έπληξε περισσότερο τους Άραβες. Οι Η.Π.Α. και η Ε.Σ.Σ.Δ. έσπευσαν να αναγνωρίσουν το Ισραήλ. Αν και οι περισσότερες χώρες διέκοψαν την πώληση όπλων και στις δύο πλευρές, η κομμουνιστική Τσεχοσλοβακία προμήθευσε μεγάλες ποσότητες όπλων στο Ισραήλ. Οι κομμουνιστικές χώρες υποστήριξαν το Ισραήλ, μετά από οδηγία-εντολή του Στάλιν, για πολλούς και διάφορους λόγους. Ήθελαν να ελαττώσουν τη βρετανική επιρροή στη Μέση Ανατολή, είχαν την ελπίδα ότι το νέο κράτος του Ισραήλ θα υιοθετούσε τον σοσιαλισμό ή ακόμα και τον κομμουνισμό και τέλος ήθελαν να συκοφαντήσουν τα «φεουδαρχικά» και «αστικά» αραβικά καθεστώτα.

Από την άλλη πλευρά, οι Η.Π.Α. δεν έπαιρναν ξεκάθαρη θέση. Καθώς όμως πλησίαζαν οι εκλογές, ο πρόεδρος Τρούμαν άρχισε να ανταγωνίζεται με τον ρεπουμπλικανό αντίπαλό του, Τόμας Ντιούι, για το ποιος είναι περισσότερο φιλοϊσραηλινός. Όμως, οι αξιωματούχοι του Πενταγώνου και του Υπουργείου Εξωτερικών πίστευαν ότι μια αντιαραβική πολιτική θα έπληττε τα συμφέροντα των αμερικανικών πετρελαϊκών εταιρειών στη Μέση Ανατολή. Επιχειρηματίες, εκπαιδευτικοί και μισιονάριοι (ιεραπόστολοι), που είχαν ζήσει χρόνια στην περιοχή, παρέθεταν πειστικά επιχειρήματα εναντίον των πολιτικών που θα στρέφονταν ενάντια σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο. Αλλά οι υποστηρικτές του Ισραήλ, ιδιαίτερα τα μέλη του Κογκρέσου, διέθεταν μεγαλύτερη επιρροή. Οι Άραβες περίμεναν θερμότερη υποστήριξη από τη Μεγάλη Βρετανία, οι σχέσεις της οποίας με τους Σιωνιστές μετά τη «Λευκή Βίβλο» του 1939 ήταν ψυχρές.

Οι Βρετανοί είχαν συμφωνίες με το Ιράκ και την Αίγυπτο που επέτρεπαν στα βρετανικά στρατεύματα την περιφρούρηση αεροδρομίων και στρατηγικών διαβάσεων. Ο Διοικητής της Αραβικής Λεγεώνας της Υπεριορδανίας σερ Τζον Μπάγκοτ Γκλαμπ και πολλοί αξιωματικοί της ήταν Βρετανοί υπήκοοι. Επίσης το «Φόρεϊν Όφις» και πολλοί ανώτεροι Βρετανοί διπλωμάτες ήταν υπέρ των Αράβων. Όμως η εξάρτηση της χώρας από την στήριξη των Η.Π.Α. δεν επέτρεπε την ανοιχτή αμφισβήτηση των αμερικανικών πολιτικών στη Μέση Ανατολή. Η Ευρώπη προσπαθούσε να συνέλθει από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και οι περισσότερες κυβερνήσεις έβλεπαν την υποστήριξη στο Ισραήλ ως εξιλέωση για το Ολοκαύτωμα.

Οι μεσολαβητικές προσπάθειες του Ο.Η.Ε. και η δολοφονία του μεσολαβητή Μπερναντότ από Ισραηλινούς εξτρεμιστές

Ο Ο.Η.Ε., που είχε ιδρυθεί το 1945, αρχικά αιφνιδιάστηκε από τα γεγονότα του Μαΐου του 1948. Στη συνέχεια όμως προσπάθησε να διευθετήσει την αραβοϊσραηλινή διαμάχη. Ο μεσολαβητής του Ο.Η.Ε., Σουηδός κόμης Φόλκε Μπερναντότ κατάφερε να πείσει και τα δύο μέρη για την αποδοχή μιας μηνιαίας κατάπαυσης του πυρός στις αρχές του Ιουνίου, όπως αναφέραμε και στην αρχή του άρθρου. Και τα δύο στρατόπεδα ήταν εξουθενωμένα από τις σφοδρές εχθροπραξίες των προηγούμενων τεσσάρων εβδομάδων. Όμως, μόνο οι Ισραηλινοί χρησιμοποίησαν αυτή την ανάπαυλα για να αποκτήσουν όπλα και να τα μοιράσουν στους στρατιώτες τους.

Ο Μπερναντότ δημοσίευσε ένα σχέδιο, με το οποίο παραχωρούνταν η έρημος Νέγκεβ (που είχε εκχωρηθεί κυρίως στους Εβραίους από τον διαμελισμό του 1947) και η Ιερουσαλήμ στην Υπεριορδανία. Το Ισραήλ θα έπαιρνε ως αντάλλαγμα τμήματα της δυτικής Γαλιλαίας που είχαν δοθεί στους Άραβες. Οι διαπραγματεύσεις ναυάγησαν στις 8 Ιουλίου 1948 και ο πόλεμος ξανάρχισε σε όλα τα μέτωπα. Μέσα σε δέκα μέρες οι Ισραηλινοί κατέλαβαν μέρος της Γαλιλαίας και τις στρατηγικής σημασίας πόλεις Λοντ και Ραμάλα. Ο Ο.Η.Ε. εξασφάλισε μια ακόμα κατάπαυση του πυρός δέκα μέρες αργότερα, λίγο πριν οι εβραϊκές δυνάμεις κυριεύσουν την Παλαιά Πόλη της Ιερουσαλήμ που περιλάμβανε και το ιερό Δυτικό Τείχος.

Θύματα της σφαγής στο Ντέιρ Γιασίν

Οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές ετοιμάζονταν για νέο γύρο εχθροπραξιών. Ο Μπερναντότ πρόσθεσε στο σχέδιό του έναν όρο για την επιστροφή των Αράβων προσφύγων στις εστίες τους, σε πόλεις και χωριά που πλέον είχαν περάσει σε εβραϊκό έλεγχο. Όμως οι νέοι ιδιοκτήτες ήθελαν τα σπίτια, τα χωράφια και τις σοδειές τους για τους ίδιους, αλλά και για τους Εβραίους που πίστευαν ότι θα εγκατασταθούν στην περιοχή.

Ο Μπερναντότ δολοφονήθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου 1948 στην Ιερουσαλήμ, από μέλη της παραστρατιωτικής ισραηλινής οργάνωσης Στερν, καθώς θεωρήθηκε ότι υποστήριζε τους Άραβες. Να σημειώσουμε ότι κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ο Μπερναντότ είχε διαπραγματευθεί την απελευθέρωση 31.000 αιχμαλώτων, ανάμεσα στους οποίους βρισκόταν και 450 Εβραίοι, από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, κάτι που έγινε τελικά το 1945.

Η στρατιωτική κατάσταση στην Παλαιστίνη 

Η διαμεσολάβηση του Ραλφ Μπουντς, οι ισραηλινές επιτυχίες και το τέλος του πολέμου

Νέος διαμεσολαβητής του Ο.Η.Ε. ανέλαβε ο Αμερικανός Ραλφ Μπουντς. Ο τότε Ταξίαρχος, Ισραηλινός Μοσέ Νταγιάν έκανε επιθέσεις εναντίον της Αραβικής Λεγεώνας γύρω από τη Χεβρώνα και τη Βηθλεέμ. Για τους νεότερους, ο Μοσέ Νταγιάν (1915- 1981) ήταν εμβληματική μορφή του Ισραήλ και χαρακτηριστικό της εμφάνισής του ήταν το μαύρο «πειρατικό» κάλυμμα που φορούσε στο αριστερό του μάτι, το οποίο είχε χάσει το 1941 πολεμώντας με τους Βρετανούς εναντίον των δυνάμεων του Άξονα. Θεωρείται ο πρωτεργάτης της νίκης του Ισραήλ στον πόλεμο των έξι ημερών του 1967 με τους Άραβες, καθώς τότε ήταν Υπουργός Άμυνας της χώρας του. Μετά τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ ο Νταγιάν αποσύρθηκε προσωρινά από την πολιτική σκηνή, καθώς θεωρήθηκε ότι δεν είχε προετοιμάσει τις Ένοπλες Δυνάμεις κατάλληλα. Το 1977 έγινε Υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση του Μεναχέμ Μπεγκίν και υπέγραψε την ειρηνευτική συμφωνία με την Αίγυπτο το 1979.

Επανερχόμενοι στα γεγονότα του 1948, οι Ισραηλινοί στη Γαλιλαία απώθησαν τον υποστηριζόμενο από τη Συρία αραβικό απελευθερωτικό στρατό στον Λίβανο και στα τέλη του έτους προσπαθούσαν να εκδιώξουν τις δυνάμεις της Αιγύπτου και της Αραβικής Λεγεώνας από την περιοχή της Γάζας και της νότιας Νεγκέβ. Το πολεμικό μέτωπο έφτανε πλέον στα παλαιά σύνορα με το αιγυπτιακό Σινά. Η Βρετανία, πριν η Αίγυπτος υποβάλει αίτημα για ειρήνη, εφάρμοσε την αγγλοαιγυπτιακή Συνθήκη του 1936, με την οποία αναλάμβανε την προστασία της Διώρυγας του Σουέζ και ουσιαστικά τις εξωτερικές σχέσεις της χώρας. Αν και η Αίγυπτος δεν επιθυμούσε τη βρετανική προστασία και, ουσιαστικά εξευτελιζόταν από αυτή την ενέργεια, δεν μπορούσε να κάνει κάτι, γιατί καμία αραβική χώρα δεν ήταν προετοιμασμένη να τη σώσει…

Οι «Συνομιλίες Εγγύτητας» της Ρόδου

Τα Ηνωμένα Έθνη τότε βρέθηκαν σε πολύ δύσκολη θέση, καθώς κανένα αραβικό κράτος δεν ήθελε να εμπλακεί σε συνομιλίες με το Ισραήλ, γιατί έτσι θα το αναγνώριζε de facto. Τελικά, τον Ιανουάριο του 1949 ο Μπουντς ξεκίνησε τις «συνομιλίες εγγύτητας» όπως τις αποκαλούσε, στη Ρόδο. Στο «Ξενοδοχείο των Ρόδων» οι αντιπροσωπείες Αιγύπτου και Ισραήλ διαπραγματεύονταν σε ξεχωριστές σουίτες επί των όρων μιας συμφωνίας. Ο Μπουντς μετέφερε τις προτάσεις από τη μία πλευρά στην άλλη εξασφαλίζοντας την υπογραφή μιας συμφωνίας στις 24 Φεβρουαρίου 1949. Βασικοί όροι της ήταν ότι τα σύνορα Αιγύπτου- Ισραήλ επανερχόταν σε αυτά του 1922 και στην Αίγυπτο ο παρέμενε μόνο η Λωρίδα της Γάζας. Oι Αιγύπτιοι που είχαν πολιορκηθεί στο θύλακα της Φαλούτζα επέστρεφαν στην πατρίδα τους, αλλά η Φαλούτζα δινόταν στο Ισραήλ. Τέλος, μια ζώνη συνόρων γύρω από το Auja al- Hafir επρόκειτο να αποστρατικοποιηθεί.

Τρεις μήνες αργότερα, όταν η Αραβική Λεγεώνα έχασε τις περιοχές που είχε καταλάβει, η Υπεριορδανία υπέγραψε στη Ρόδο μια ξεχωριστή συνθήκη για την επικύρωση μιας μυστικής συμφωνίας που ο βασιλιάς πλέον (πρώην εμίρης) Αμπντάλα Α’ είχε συνάψει με τους Ισραηλινούς στρατιωτικούς διοικητές. Το Ισραήλ απέκτησε έτσι πρόσβαση στον Κόλπο της Άκαμπα. Η Αίγυπτος και η Ιορδανία δεν είχαν κοινά εδαφικά σύνορα πλέον, ενώ το Ισραήλ προχώρησε στην κατασκευή λιμανιού στο Εϊλάτ. Ο Λίβανος υπέγραψε τον Μάιο του 1949 μια ανακωχή με το Ισραήλ, κάτι που έκανε και η Συρία τον Ιούλιο του 1949. Το Ιράκ, που όπως αναφέραμε είχε στείλει δυνάμεις στην Παλαιστίνη, δεν υπέγραψε ποτέ κάποια εκεχειρία και απέρριψε κάθε αραβική ειρήνη με το Ισραήλ.

Οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες μετά τον πόλεμο

Η γνωστή ως «Νάκμπα» «(παλαιστινιακή) καταστροφή» δηλαδή, είχε σαν αποτέλεσμα περίπου 725.000 Παλαιστίνιοι να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Κάποιοι είχαν φύγει εθελοντικά πριν την έναρξη του πολέμου, ενώ οι περισσότεροι υποχρεώθηκαν να αποχωρήσουν κατά τη διάρκειά του. Οι Ισραηλινοί υποστηρίζουν ότι οι αραβικές κυβερνήσεις ζήτησαν από τους Παλαιστίνιους να φύγουν για να μπορούν να κινηθούν πιο άνετα οι στρατιωτικές τους δυνάμεις. Κάτι τέτοιο όμως δεν αποδεικνύεται από κανένα επίσημο έγγραφο. Οι Παλαιστίνιοι, με στήριξη από κάποιους Ισραηλινούς λόγιους θεωρούν ότι οι άμαχοι τρομοκρατούνταν από σιωνιστικές παραστρατιωτικές δυνάμεις ως τις 14 Μαΐου 1948 και ότι οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις έδιωξαν πολλούς κατά τις τελευταίες φάσεις του πολέμου.

Και από τις δύο πλευρές έγιναν τρομοκρατικές πράξεις πάντως στη διάρκεια του πολέμου. Μόνο η Ιορδανία δέχτηκε να «απορροφήσει» κάποιους Παλαιστίνιους μετά τον πόλεμο. Το Ισραήλ φρόντιζε να υποδεχθεί Εβραίους επιζώντες από το Ολοκαύτωμα και δεν είχε καμία διάθεση να δεχθεί Παλαιστίνιους πρόσφυγες. Πραγματικά, ελάχιστοι Παλαιστίνιοι εγκαταστάθηκαν στο νέο κράτος του Ισραήλ. Οι περισσότεροι στεγάστηκαν σε καταυλισμούς που δημιούργησε ο Ο.Η.Ε. και, το κυριότερο, οι Παλαιστίνιοι δεν απέκτησαν δικό τους κράτος…

Όταν ο Μουσολίνι θέλησε να μιμηθεί τους Σιωνιστές…

Είχαμε αναφερθεί ακροθιγώς στο άρθρο της 16/10/2023 για την σταδιακή απόκτηση από Εβραίους τμημάτων γης των Παλαιστινίων, μεταξύ 1922-1939. Την τακτική αυτή φαίνεται ότι… ζήλεψε και ο Μπενίτο Μουσολίνι, ο οποίος με έγγραφό του (το 1923;) στον διοικητή των ιταλοκρατούμενων τότε Δωδεκανήσων, Μάριο Λάγκο, του ζητά να μιμηθεί τους Σιωνιστές και να αποτρέψει τους Ροδίτες από πωλήσεις γης σε υπερβολικές τιμές, κάτι που δεν θα επέτρεπε την απόκτησή τους από τους Ιταλούς. Η σχετική αναφορά υπάρχει στο βιβλίο «Fare gli Italiani dell ’Egeo», του ιστορικού Filippo Marco Espinoza. Μας την έστειλε, στην πρωτότυπη και μεταφρασμένη μορφή του, ο κύριος Νικόλαος Φαρμακίδης, τον οποίο ευχαριστούμε θερμά! Παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα. Είναι η πρώτη φορά που η αναφορά αυτή βλέπει το φως της δημοσιότητας σε οποιοδήποτε ελληνικό Μ.Μ.Ε. Στο θέμα Παλαιστίνη- Ισραήλ- Άραβες, θα επανέλθουμε, καθώς είναι αδύνατον να καλυφθεί σε 2 άρθρα...

Από το βιβλίο: Fare gli Italiani dell’Egeo: Il Dodecaneso dall’Impero ottomano all’Impero del fascismo.
Filippo Marco Espinoza (Ιστορικός)

Bozza di telegramma di Mussolini a Lago, senza data [giugno 1923?], in ivi, fasc. Imprese agricole a Rodi: proposte dott. Caselli. Nello stesso documento Mussolini invitava Lago ad «esaminare fin d’ora la possibilità della promulgazione di una legge agraria costà la quale facilitando il trapasso della proprietà fondiaria renda impossibile una speculazione dei terreni da parte degli attuali proprietari greci. A tale scopo Vostre Eccellenza potrà chiedere direttamente al R. Consolato Generale in Gerusalemme copia dei provvedimenti resi da quelle Autorità Britanniche per facilitare ai sionisti l’acquisto delle terre in Palestina attualmente, per la maggior parte, come è noto, in possesso degli arabi»

Σχέδιο τηλεγραφήματος από τον Μουσολίνι στον Λάγκο, χωρίς ημερομηνία [Ιούνιος 1923;], στο ίδιο, φάκ. Αγροτικές επιχειρήσεις στη Ρόδο: προτάσεις του dott. Caselli. Στο ίδιο έγγραφο ο Μουσολίνι κάλεσε τον Λάγκο να «εξετάσει τώρα τη δυνατότητα δημοσίευσης ενός αγροτικού νόμου που, διευκολύνοντας τη μεταβίβαση της ιδιοκτησίας γης, θα καθιστούσε αδύνατη την κερδοσκοπία των σημερινών Ελλήνων ιδιοκτητών για τη γη. Για το σκοπό αυτό, η Εξοχότητά σας μπορεί να ζητήσει απευθείας από το Βασιλικό Γενικό Προξενείο στην Ιερουσαλήμ αντίγραφο των διατάξεων που έχουν ληφθεί από αυτές τις βρετανικές αρχές για τη διευκόλυνση της αγοράς εκ μέρους των Σιωνιστών εδαφών στην Παλαιστίνη, κυρίως, όπως είναι γνωστό, στην κατοχή των Αράβων. "






Βασική πηγή για το άρθρο μας ήταν το βιβλίο «Η Ιστορία της Μέσης Ανατολής», των Arthur Goldschmidt Jr. και Aomar Boun, Εκδόσεις επίκεντρο, 2016.

Μιχάλης Στούκας

πηγή: https://www.protothema.gr/stories/article/1426559/o-protos-aravoisrailinos-polemos-1948-1949-kai-oi-sunthikes-anakohis-pou-upograftikan-sti-rodo/