Του Χρήστου Χωμενίδη
"Τι θα ψηφίσω; Ό,τι με συμφέρει."
Η παραπάνω φράση μου, σε παρέα φίλων, δεν άρεσε καθόλου. Από τους επιεικέστερους θεωρήθηκε ανυπόφορα εγωιστική. Στα αυτιά των λιγότερο ανεκτικών ήχησε ως ανάλγητη δήλωση κυνισμού. Σαν να έχω εγώ ταμπουρωθεί πίσω από τα όποια κεκτημένα μου και να αδιαφορώ παγερά για τους όλους τους άλλους. Να έχω καταντήσει από πολίτης ιδιώτης. Αναγκάστηκα να εξηγηθώ.
"Ας το πάρουμε από την αρχή" είπα. "Δεν θα ψήφιζα ποτέ με γνώμονα την οικογενειακή παράδοση. Εάν ο παππούς μου ήταν από τα πρώτα νιάτα του κομμουνιστής, εθνικιστής, οπαδός του βασιλιά ή του Ελευθερίου Βενιζέλου, εάν στρατεύθηκε, μάτωσε ή θυσιάστηκε στον βωμό μια πολιτικής θεωρίας ή ενός ευγενούς ιδανικού, θαυμάζω τον αγνό ενθουσιασμό του, υποκλίνομαι ενδεχομένως εμπρός στον ηρωισμό του, δεν νοιώθω όμως την παραμικρή υποχρέωση να ακολουθήσω την ίδια με εκείνον πορεία. Από τις αρχές ή τα μέσα του 20ου αιώνα μέχρι το 2023, ο πλανήτης έχει έρθει τούμπα δέκα φορές. Η νεαρή Σοβιετική Ένωση, επί Λένιν, μπορεί να φάνταζε φωτοδότης του κόσμου. Το πρόταγμα της επανάστασης, της βίαιας ανατροπής του καπιταλισμού προφανώς είχε νόημα σε έναν κόσμο που ακόμα επέτρεπε την παιδική εργασία, που το οκτάωρο, οι άδειες, η κοινωνική ασφάλιση παρέμεναν αιτήματα και απαιτούσαν σκληρούς αγώνες για να ευοδωθούν. Ο "εθνικόφρων”, από την άλλη, ο "ελιά-ελιά και Κώτσο βασιλιά”, είχε κι εκείνος τα επιχειρήματά του σε μια χώρα που βρισκόταν διαρκώς σε επιστράτευση, αγωνιούσε για τους αλύτρωτους πληθυσμούς της και ένοιωθε την ανάγκη μιας στιβαρής ηγεσίας. Το να είσαι σήμερα νοσταλγός της μοναρχίας ή του "υπαρκτού σοσιαλισμού” ή οποιασδήποτε άλλης παλαιάς τάξης πραγμάτων, σε κάνει γραφικό. Η χρονομηχανή δεν έχει εφευρεθεί ακόμα. Αντιμετωπίζοντας το παρόν με όρους του παρελθόντος, στρουθοκαμηλίζεις.
Ούτε θα ψήφιζα ποτέ εκείνον που θα συμπαθούσα πιο πολύ. Ποσώς με ενδιαφέρει εάν ο υποψήφιος διαθέτει επικοινωνιακό χάρισμα, ζεστό χαμόγελο, αναβλύζον συναίσθημα. Εάν έχω ανάγκη από ήρωα ή από διασκεδαστή, θα τον αναζητήσω στη θρησκεία, στην τέχνη, στη σόου μπίζνες έστω. Με τους παλιόφιλους μου πίνω μπύρες, κάνω τσάρκες. Δεν τους στέλνω στα υπουργεία ή στο Μέγαρο Μαξίμου. Άσε που η δημόσια εικόνα των πολιτικών είναι τόσο ρετουσαρισμένη από μάνατζερς και από μαρκετίερς, ώστε θα έπρεπε κανονικά να τρέμουμε στην υποψία τι κρύβεται κάτω από τόσα φίλτρα.
Πιστεύω ακράδαντα πως ιδεώδης πρωθυπουργός είναι εκείνος που ανταποκρίνεται άοκνα στα καθήκοντά του, ανταπεξέρχεται στα απρόοπτα της κάθε μέρας, προσεγγίζει τους στρατηγικούς στόχους που έχει συμφωνήσει με την πλειονότητα της κοινωνίας και μας επιτρέπει να λησμονούμε σχεδόν την παρουσία του. Σαν τον καλό σκηνοθέτη που μένει αόρατος πίσω από μια καλοκουρδισμένη παράσταση…"
"Το να είναι τίμιος δεν σε απασχολεί;"
"Η τιμιότητα, το να κωφεύεις στις σειρήνες, το να μην είσαι εξαγοράσιμος από κανέναν απολύτως, θα έπρεπε να θεωρείται αυτονόητο για να ασχοληθείς με τα κοινά και ως υποψήφιος ακόμα δημοτικός σύμβουλος."
"Δεν συμβαίνει έτσι όμως…"
"Θα ήταν αφελές να προσδοκούμε από το πολιτικό προσωπικό να αυτοσυγκρατηθεί ή να αυτοκαθαρθεί. Υπάρχει άλλος θεσμός. Δικαιοσύνη ονομάζεται. Ας ψηφίζουμε κόμματα που εγγυώνται την ανεξαρτησία και την αποτελεσματικότητά της."
"Μα εσύ θα ψηφίσεις ό,τι σε συμφέρει!"
"Λάθος αντιληφθήκατε το νόημα της λέξης. Πάρα πολύ στενά, για την ακρίβεια. Συμφέρει τον οποιονδήποτε πολίτη, εκτός όσων κινούνται στον υπόκοσμο ή στον ημίκοσμο, μια διεφθαρμένη δικαιοσύνη; Θα τη βρει μπροστά του! Θα αισθάνεται -αν μη τι άλλο- διαρκή ανασφάλεια."
"Πιθανόν η δικαιοσύνη να πιάνει τα μικρά μονάχα ψάρια…"
"Δεν είμαι μεγάλο ψάρι. Κανείς εδώ δεν είναι. Τι συμφέρον έχουμε να υπάρχουν δικαστές που χρηματίζονται; Σάμπως θα τους χρηματίσουμε εμείς;"
"Η δικαιοσύνη μπορεί να είναι ταξική. Η πολιτική ακόμα ταξικότερη."
"Να εξυπηρετεί δηλαδή τους έχοντες και τους κατέχοντες, να στύβει, να αδιαφορεί έστω για τους μη προνομιούχους… Για την υγεία, για τη μόρφωσή τους, για την απασχόληση και για την ευζωία τους. Το θεωρώ εντελώς ανόητο. Μεσοπρόθεσμα δε αυτοκαταστροφικό.
Παρέχοντας στα παιδιά των οικονομικά πιο αδύναμων άθλια ή μέτρια εκπαίδευση, αφήνεις τα ταλέντα τους αναξιοποίητα. Φτωχαίνεις ως κοινωνία σε ανθρώπινους πόρους. Το ίδιο και αν έχεις ανεπαρκή περίθαλψη, η οποία δεν προλαμβάνει και δεν θεραπεύει. Όσο ανεβαίνει η νοσηρότητα, τόσο πέφτει η παραγωγικότητα. Η προοπτική δε ζοφερών γηρατειών αποκαρδιώνει τους ανθρώπους. Τους κάνει να νοιώθουν επί ξύλου κρεμάμενοι.
Ακόμα ωστόσο και αν δεν υπολογίσεις τα παραπάνω, όταν ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού επιβιώνει στα όρια της φτώχειας, καταντάει ωρολογιακή βόμβα στα κοινωνικά θεμέλια. Αποτελεί ζήτημα χρόνου να στραφεί στον κάθε λογής "αντισυστημισμό”, να ξεσηκωθεί τελικά και να σαρώσει δίκαιους και άδικους. Οι επαναστάσεις πάντα και παντού επωάστηκαν από την οίηση, δηλαδή τη βλακεία, των κυβερνώντων."
"Είσαι a priori εναντίον της επανάστασης;"
"Κάθε επανάσταση καταλήγει σε γκιλοτίνες, σε τρομοκρατία, σε εμφύλιο πόλεμο και τελικά σε μια καινούργια γραφειοκρατία όπως το γράφει ο Φραντς Κάφκα."
"Μήπως απλώς φοβάσαι για το έχειν σου;"
"Προφανώς έχω να χάσω πολύ περισσότερα από τις αλυσίδες, τις οποίες δεν φοράω. Προφανώς προτιμώ να μοιραστώ το περίσσευμα -ακόμα και το υστέρημά μου-, παρά να μού το "απαλλοτριώσουν” βίαια. Προφανώς προτιμώ το εξεγερσιακό πνεύμα των νεότερων να εκφράζεται σε συναυλίες και σε οργιώδη πάρτυ παρά σε λουτρά αίματος. Κακό είναι;"
"Κακό είναι που μιλάς διαρκώς για το συμφέρον σου."
"Ενώ αν παρίστανα τον ρομαντικό και τον εκ του ασφαλούς αλληλέγγυο, εάν έρρεπα προς το μελόδραμα, εάν ανακάτευα σε κάθε μου κουβέντα, με κάθε αφορμή την Εθνική Αντίσταση ή τον Ανδρέα Παπανδρέου -γιατί όχι και τη Μικρασιατική Καταστροφή;- θα ηχούσα πιο καλόψυχος;
Ο πολίτης, το πιστεύω ακράδαντα, πρέπει να ψηφίζει με κρύο κεφάλι. Κάλλιο να έχει πυξίδα το συγκεκριμένο, το απτό συμφέρον του παρά αφελείς ιδεοληψίες και φτηνή ποίηση. Πόσω δε μάλλον που το συμφέρον της μεσαίας τάξης ταυτίζεται κατά κανόνα με το συμφέρον ολόκληρης της κοινωνίας."
* Ο Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας
