Στις 14 Σεπτεμβρίου 1920 (π.η.) το Παναθηναϊκό Στάδιο ήταν κατάμεστο για τον εορτασμό της υπογραφής της Συνθήκης των Σεβρών. Ανάμεσα στα χιλιάδες πρόσωπα, ο φωτογραφικός φακός απαθανατίζει ένα γκρο πλαν δύο ανδρών, καθισμένων δίπλα-δίπλα, που παρακολουθούσαν χαμογελαστοί την εκδήλωση. Ηταν ο βασιλιάς Αλέξανδρος και ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος
Ελένη Λετώνη
Η Ιστορία έχει ορισμένες φορές βιτριολικό χιούμορ. Ανθρωποι που όσο συνεργάζονταν κατάφερναν θαύματα, κατέληξαν να διχάσουν ένα ολόκληρο έθνος. Κι άλλοι, που οι σχέσεις τους ξεκίνησαν με τους χειρότερους οιωνούς, έκαναν την υπέρβαση και πέτυχαν πράγματα σπουδαία, εντελώς ανέλπιστα.
Και μπορεί για την πρώτη περίπτωση να μας έρχεται εύκολα στο μυαλό το δίδυμο Βενιζέλου – βασιλιά Κωνσταντίνου Α’, αλλά στη δεύτερη περίπτωση το δίδυμο είναι λιγότερο «προβεβλημένο» και, σίγουρα, πολύ λιγότερο μελετημένο.
Η συνεργασία του Βενιζέλου με τον νεαρό βασιλιά Αλέξανδρο, δευτερότοκο γιο του Κωνσταντίνου Α’, ξεκίνησε με τους χειρότερους οιωνούς. Ο Αλέξανδρος ανέβηκε στον θρόνο ξαφνικά, αφότου οι δυνάμεις της Αντάντ ανάγκασαν τον πατέρα του να εγκαταλείψει την Ελλάδα μαζί με την υπόλοιπη βασιλική οικογένεια, στα τέλη Μαΐου του 1917. Και μιας και ο πρωτότοκος γιος, και διάδοχος, Γεώργιος, θεωρείτο εξίσου φίλα προσκείμενος προς τους Γερμανούς με τον πατέρα του, συμφωνήθηκε να ανέβει στον θρόνο ο 24χρονος Αλέξανδρος.
Η πρώτη συνάντηση Βενιζέλου και Αλέξανδρου τον Ιούνιο του 1917, λίγες μέρες μετά την ανάρρηση του τελευταίου στον θρόνο και την ορκωμοσία της κυβέρνησης, έγινε σε κλίμα τεταμένο έως εχθρικό. Να πώς τη διηγήθηκε ο ίδιος ο Αλέξανδρος στον καλύτερό του φίλο και μετέπειτα βιογράφο του Χρήστο Ζαλοκώστα: Remaining Time-0:00 Fullscreen Mute
«Ηρθε κρύος, τυπικός. Καθώς δεν του ’δωσα κατά την ορκωμοσία το χέρι, φάνηκε σαν να μην το περίμενε ούτε και σήμερα. Χαιρετηθήκαμε με το κεφάλι. Τ
Του έδειξα μια καρέκλα μακριά μου, όπου και κάθισε. Οταν του είπα ότι είμαι έτοιμος να τον ακούσω, άρχισε να μιλάει με κακία: Θα κάμετε τούτο, θα κάμετε το άλλο
Δεν θα κάμετε αυτό, δεν θα κάμετε εκείνο.
Δοκίμασα να συζητήσω μερικές απόψεις του, μα με διέκοψε:
Εγώ θα κανονίζω τα πάντα, Μεγαλειότατε. Σεις είσθε ανεύθυνος. Δε θα έρχονται οι υπουργοί μου να συζητούν μαζί σας, αφού δεν έχετε ευθύνη. Θα σας στέλνει καθένας τους τα διατάγματα που ετοιμάζει, και σεις θα τα υπογράφετε. Αν ποτέ τύχει, όπως δεν εύχομαι, να ’χετε αντιρρήσεις, θα φωνάζετε εμένα, όχι τους υπουργούς, να τις εξετάζω μαζί σας. Εννοείται ότι δεν υπάρχει λόγος να με φέρνετε στο παλάτι για ασήμαντα ζητήματα. Το σύστημα αυτό συνεργασίας είναι όχι μόνο κατάλληλο για τις περιστάσεις που περνάμε, αλλ’ είναι γενικώς το καλύτερο. Έτσι κάνουν στην Αγγλία.
Ύστερα, ο Βενιζέλος πλησίασε το κάθισμά του κοντύτερα και μου έδωσε μάθημα για τον αγγλικό κοινοβουλευτισμό και τη συνταγματική βασιλεία. Με μεταχειρίστηκε σαν μαθητούδι. Πίσω από τα γυαλιά, τα μάτια του έδειχναν έχθρητα. Τί να κάμω; Αυτός έχει τη δύναμη, εγώ δεν έχω τίποτα».
Στη συνέχεια της αφήγησής του, ο Αλέξανδρος περιγράφει την αντίδραση του Βενιζέλου όταν αρνήθηκε να υπογράψει κάποιες επιστολές που του επέδωσε :
«Βλέπω», μου είπε, «πώς προτιμάτε τον ρόλο του πράκτορος του Κωνσταντίνου. Έχετε μήπως μυστική συμφωνία μαζί του»; Του απάντησα δυνατά «Όχι», μέσα μου όμως έλεγα «Ναι, ναι! Υπακούω στον Πατέρα. Πώς αλλιώς φαντάζεσαι του λόγου σου ότι πρέπει να φερθεί ένας γιος;».
Έτσι ξεκίνησε λοιπόν η σχέση τους. Oι Κωνσταντινικοί επιχείρησαν να προκαλέσουν συνταγματική κρίση, χρησιμοποιώντας τον Αλέξανδρο. Σε μια μυστική συνάντηση που είχαν το 1918 ο νεαρός βασιλιάς με τον Νικόλαο Στράτο, έναν από τους Έξι που θα εκτελούνταν τέσσερα χρόνια αργότερα ως υπαίτιοι της Μικρασιατικής Καταστροφής, ο Στράτος επιχείρησε να ωθήσει τον Αλέξανδρο να συγκρουστεί ευθέως με τον Βενιζέλο.
Ο Αλέξανδρος δίστασε λέγοντας ότι κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με εμφύλιο. Στη διευκρίνιση του Στράτου ότι δεν θα έφταναν τα πράγματα μέχρι εκεί, αφού θα αρκούσε να απειλούσε τον Βενιζέλο, ο Αλέξανδρος αποκρίθηκε:
«Αμφιβάλλω. Ξέρετε τι μου είπε μια μέρα που μαλώσαμε;
Εγώ δε φοβήθηκα, μου είπε, τον Βασιλέα Κωνσταντίνο με την τόση δημοτικότητα και θα φοβηθώ εσάς;
Δε θέλω κύριε Στράτο να αναλάβω την ευθύνη να διαιρέσω το στράτευμα την ώρα που πολεμάμε. Θα κινδυνεύσει ο τόπος».
Αυτός ήταν ο Αλέξανδρος. Ενάντια σε όσα τον συμβούλευαν Αντιβενιζελικοί αλλά και οι ίδιοι οι γονείς του, είχε πλήρη συναίσθηση της ευθύνης του και δεν σκόπευε να βάλει σε κίνδυνο την Ελλάδα.
Το σημείο καμπής στη σχέση Βενιζέλου-Αλέξανδρου ήρθε τον Ιανουάριο του 1918, με αφορμή τη Στάση της Λαμίας. Το 2ο Σύνταγμα Πεζικού στασίασε εναντίον της κυβέρνησης μόλις κηρύχθηκε μερική επιστράτευση και πρόβαλε ξεκάθαρα ο κίνδυνος να σταλούν στο μέτωπο.
Ο Βενιζέλος πήγε ξημερώματα στα Ανάκτορα και ζήτησε να ξυπνήσουν επειγόντως τον Αλέξανδρο. Του ανακοίνωσε τα γεγονότα και του είπε ξεκάθαρα:
«Έχω την απαίτηση, Μεγαλειότατε, να μου απαντήσετε εάν είστε μαζί μου ή με τους επαναστατημένους βασιλικούς».
«Συμφωνώ μαζί σας ότι τον Πόλεμο, αφού τον αρχίσαμε, πρέπει να τον συνεχίσουμε με όλα τα μέσα. Είμαι διατεθειμένος να βοηθήσω την προσπάθεια σας. Θα πάω στο μέτωπο και στις επαρχίες».
Με αυτή την επιλογή του, ο Αλέξανδρος έθεσε έμπρακτα το καλό της Ελλάδας πάνω από τα μίση και τα πάθη του Διχασμού.
Παράλληλα, οι γονείς του γίνονταν όλο και περισσότερο πιεστικοί μέσα από τα γράμματα που του έστελναν, καθώς έβλεπαν ότι όχι μόνο δεν ακολουθούσε τις οδηγίες τους να κρατήσει την Ελλάδα πάση θυσία εκτός του πολέμου αλλά υποστήριζε έμπρακτα την εξωτερική πολιτική του «Σατανά».
Του έγραφαν λοιπόν ότι τους ξέχασε, ότι είχε σταθεί πολύ φιλικός απέναντι στον Βενιζέλο, ενώ θα έπρεπε –όπως επανειλημμένως του είχαν επισημάνει– να εμποδίσει την γενική επιστράτευσή και να «παριστάνει όσο το δυνατόν λιγότερο τον Βασιλέα».
Εν τω μεταξύ, ο Αλέξανδρος ήθελε πολύ να συμφιλιωθεί ο πατέρας του με τον πρωθυπουργό. Σε μια συνάντηση που είχε με τον Βενιζέλο, έφερε μάλιστα τη συζήτηση σε αυτό το θέμα, για να εισπράξει την απόλυτη άρνηση του πρωθυπουργού. Ο Βενιζέλος, προσπαθώντας να εξηγήσει στον Αλέξανδρο τη σχέση του με τον Κωνσταντίνο, είπε τα εξής:
«Μου συνέβη με τον πατέρα σας ό,τι στον γεωργό που περιέθαλψε ένα παγωμένο φίδι. Τον επέβαλα στον στρατό το 1910 εναντίον της θελήσεως όλων των φίλων μου και, μόλις εθερμάνθη, με δάγκωσε».
Οταν ήρθαν οι νίκες του στρατού μας στη Μακεδονία εναντίον των Γερμανοβουλγάρων τον Σεπτέμβριο του 1918, ο Αλέξανδρος αναγνώρισε με ανακούφιση ότι η πολιτική που υποστήριζε εξαρχής ο πρωθυπουργός αποδεικνυόταν η σωστή.
Ενδεικτικό τού πόσο ανοιχτό μυαλό είχε ο Αλέξανδρος είναι το γεγονός ότι στις 25 Σεπτεμβρίου 1918 που ο Βενιζέλος γύρισε από το μέτωπο, ο νεαρός βασιλιάς τον επισκέφθηκε στο σπίτι του και του απένειμε τον Μεγαλόσταυρο του Γεωργίου, ως αναγνώριση των υπηρεσιών που πρόσφερε στην πατρίδα.
Εξυπακούεται βέβαια ότι, κατόπιν τούτου, οι Κωνσταντινικοί έπνεαν μένεα εναντίον του Αλέξανδρου. Αλλά ο νεαρός βασιλιάς ήταν άνθρωπος τίμιος και λογικός. Αφού η Αντάντ νίκησε και οι προβλέψεις του πρωθυπουργού αποδείχθηκαν σωστές, δεν μπορούσε παρά να το αναγνωρίσει, έστω κι αν αυτό σήμαινε ότι θα ερχόταν σε σύγκρουση με την οικογένειά του.
Στις 14 Σεπτεμβρίου 1920 λοιπόν Αλέξανδρος και Βενιζέλος, χαμογελαστοί και καθισμένοι δίπλα-δίπλα στις κερκίδες του Καλλιμάρμαρου, απολάμβαναν τη μεγάλη γιορτή. Τη γιορτή της Ελλάδας των Δύο Ηπείρων και των Πέντε Θαλασσών. Της αγαστής συνεργασίας τους. Πρέπει να ένιωθαν ότι ύστερα από αυτό, όλα τα μπορούσαν. Ολοι οι δρόμοι ήταν ανοιχτοί.
Ο Βενιζέλος είχε βάλει στόχο την εσωτερική ανόρθωση της χώρας, ενώ ο Αλέξανδρος έπλεε σε πελάγη ευτυχίας, μιας και η αγαπημένη του σύζυγος ήταν έγκυος στο πρώτο παιδί τους.
Εκείνη λοιπόν τη μικρή στιγμή μέσα στον χρόνο, Βενιζέλος και Αλέξανδρος βρίσκονταν στην κορύφωση της επιτυχίας και της ευτυχίας τους, κι ας μην το ήξεραν. Η πτώση θα ξεκινούσε πολύ σύντομα και για τους δύο.
Μόλις τρεις ημέρες μετά τη γιορτή στο Καλλιμάρμαρο, ο Αλέξανδρος θα τραυματιζόταν θανάσιμα, όπως απεδείχθη, από το δάγκωμα ενός πιθήκου καθώς έκανε την πρωινή του βόλτα στο Τατόι. Πέθανε ύστερα από μόλις 25 μέρες.
Ο θάνατος του Αλέξανδρου άφηνε τον θρόνο ορφανό, με αποτέλεσμα να τεθεί ξαφνικά ζήτημα βασιλιά, και μάλιστα τη στιγμή που είχαν ήδη προκηρυχθεί εκλογές. Η προεκλογική πόλωση εντάθηκε απότομα, καθώς οι εκλογές αυτές μετατράπηκαν σε ένα άτυπο δημοψήφισμα για την επιστροφή του Κωνσταντίνου στον θρόνο.
Σε εκείνες τις εκλογές, που έγιναν τελικά την 1η Νοεμβρίου 1920, με μία εβδομάδα καθυστέρηση εξαιτίας του θανάτου του Αλέξανδρου, οι Φιλελεύθεροι ηττήθηκαν και ο Βενιζέλος, ο «πατέρας» της Συνθήκης των Σεβρών, δεν βγήκε καν βουλευτής! Και η μοίρα της Ελλάδας έμπαινε σε μια νέα, σκοτεινή τροχιά.
Πόσο μακρυά όμως έμοιαζαν όλα αυτά τα φρικτά εκείνο το ηλιόλουστο Σάββατο του Σεπτεμβρίου του 1920; Βασιλιάς και πρωθυπουργός χαμογελούσαν πανευτυχείς, εντελώς ανίδεοι της κατηφόρας που παραμόνευε στην επόμενη στροφή.
Πηγή: Protagon.gr
