Κυρία Πρόεδρε της Δημοκρατίας, αξιότιμοι Υπουργοί και βουλευτές, κύριοι εκπρόσωποι του δικαστικού σώματος, κυρίες και κύριοι,
Ακούγοντας όσα ενδιαφέροντα προηγήθηκαν, ανακάλεσα στη σκέψη μου εκείνο τον Αμερικανό δικαστή ο οποίος είχε πει, κα Πρόεδρε, ότι «η Δικαιοσύνη είναι σαν το οξυγόνο. Η παρουσία της περνάει ίσως απαραίτητη αλλά η απουσία της καθιστά τη ζωή αδύνατη». Όπως, λοιπόν, το ανθρώπινο σώμα δεν επιβιώνει χωρίς οξυγόνο, έτσι και η δημοκρατία δεν μπορεί να αναπνεύσει, δεν μπορεί να προοδεύσει, δεν μπορεί να εξελιχθεί χωρίς τον πνεύμονα της απονομής δικαίου.
Συμμερίζομαι απόλυτα αυτή την παραδοχή. Γι’ αυτό και κεντρικό μέλημα της κυβέρνησής μας εδώ και πέντε χρόνια -με την προηγούμενη αλλά και τη σημερινή ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, αλλά και με τον συντονισμό ολόκληρης της κυβέρνησης- αποτελεί η θωράκιση του κράτους δικαίου.
Ταυτόχρονα, όμως, και ο εκσυγχρονισμός, η μεταρρύθμιση συνολικά της Δικαιοσύνης. Όχι γιατί μας λείπουν σήμερα οι άξιοι δικαστές, οι φιλότιμοι λειτουργοί, όσο γιατί ειδικά το συγκεκριμένο πεδίο το πολιορκούν παθογένειες πολλών δεκαετιών.
Και όταν αναφερόμαστε, συνεπώς, στην ανάγκη τολμηρών, μεγάλων αλλαγών και μεταρρυθμίσεων, μιλώ σε έναν βαθμό και αυτοκριτικά στο όνομα πολλών προηγούμενων κυβερνήσεων που τελικά έμειναν μακριά από τα προβλήματα που συσσωρεύονταν, στρεφόμενες περιστασιακά μόνο προς τη Δικαιοσύνη, ενίοτε κιόλας για να την καταστήσουν βραχίονα δικών τους σκοπιμοτήτων. Τέτοιες εμπειρίες, δυστυχώς, έχουμε ακόμα και είναι πολύ νωπές.
Χρέος μας, ωστόσο, είναι πάντα να κοιτάξουμε μπροστά, αναγνωρίζοντας τα πολλά θετικά βήματα τα οποία έγιναν έως τώρα, και δεν είναι σκοπός μου να επαναλάβω εξαντλητικά όλα όσα είχαν την καλοσύνη να παρουσιάσουν ο Υπουργός και Υφυπουργός Δικαιοσύνης σε αυτή την τόσο απαραίτητη σημερινή εκδήλωση.
Επιτρέψτε μου να σταθώ συνοπτικά σε τρία μέτωπα όπου ακόμα, αντικειμενικά, υστερούμε: στη μεγάλη καθυστέρηση στην έκδοση των τελεσίδικων αποφάσεων, στην περιορισμένη ψηφιοποίηση – χρήση της τεχνολογίας αλλά και στην επανακατάρτιση του προσωπικού, και βέβαια στα ζητήματα των υποδομών, που η αλήθεια είναι ότι είχαν παραμεληθεί εδώ και δεκαετίες.
Με αυτή την «πυξίδα» πορευτήκαμε από το 2019. Έχουμε προωθήσει γύρω στις 30 σημαντικές θεσμικές τομές. Ενδεικτικά σημειώνω την τόσο σημαντική και τόσο απαραίτητη αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα: θεραπεύουμε λάθη του παρελθόντος αντιμετωπίζοντας, για παράδειγμα, αυστηρότερα τους θύτες και προστατεύοντας αποτελεσματικότερα τα θύματα της ενδοοικογενειακής βίας, με δίκες, μάλιστα, οι οποίες διεξάγονται πλέον κατά προτεραιότητα.
Και βέβαια, θα ήθελα να τονίσω ότι στον τομέα της αντιμετώπισης της ενδοοικογενειακής βίας έχει γίνει μία πολύ ουσιαστική δουλειά, με τη συνεργασία πολλών Υπουργείων, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο το αίσθημα, εμπεδώνοντας κυρίως στις γυναίκες οι οποίες θα καταγγείλουν τέτοια περιστατικά, με το θάρρος που πάντα απαιτείται, την απαραίτητη εμπιστοσύνη ότι τελικά στο κράτος και στη Δικαιοσύνη θα βρουν την προστασία και τη φροντίδα που αξίζουν.
Και βέβαια, στον τομέα της επιτάχυνσης των διαδικασιών να θυμίσω την τόσο σημαντική προσπάθεια που γίνεται -έχουμε ακόμα βήματα να διανύσουμε- για την εξωδικαστική επίλυση των διαφορών και τη μεταφορά δικαστικής ύλης σε δικηγόρους.
Κύριε Υπουργέ, πρόσεξα με πολύ ενδιαφέρον, όπως γνωρίζετε δεν είμαι νομικός αλλά πρόσεξα με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον αυτό το οποίο είπατε για τον τρόπο με τον οποίο εκπαιδεύουμε τους νέους μας στις νομικές σχολές και την έμφαση που πρέπει να δίνουμε στους εναλλακτικούς τρόπους επίλυσης διαφορών. Νομίζω ότι είναι μία σημαντική προτεραιότητα την οποία πρέπει να αγκαλιάσουμε.
Και βέβαια, αυτές οι επιλογές τελικά μειώνουν σημαντικά τις υποθέσεις οι οποίες φτάνουν στις αίθουσες, ενώ και οι προθεσμίες σταδιακά εξορθολογίζονται. Και ύστερα από χρόνια γίνεται μία πολύ σημαντική προσπάθεια στο Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο αυξάνει τους ρυθμούς του περιορίζοντας τις αναβολές.
Αλλά, σίγουρα, θα ήθελα και εγώ με τη σειρά μου να σταθώ στην πιο σημαντική, την πιο εμβληματική μεταρρύθμιση που αποσκοπεί τελικά στην ταχύτητα της απονομής δικαιοσύνης -αναφέρθηκε και ο Υπουργός και ο Υφυπουργός σε αυτή-, που δεν είναι άλλη από τον νέο δικαστικό χάρτη, έναν εθνικό στόχο που, όπως επισημάνθηκε, έχει καθυστερήσει παραπάνω από έναν αιώνα. Πρώτος οραματίστηκε αυτή τη μεταρρύθμιση ο Ελευθέριος Βενιζέλος, το 1911. Δεν κατάφερε να την υλοποιήσει τότε, ούτε όταν επιχείρησε και πάλι το 1931, για λόγους που νομίζω ότι είναι απολύτως κατανοητοί.
Θέλω να συγχαρώ από καρδιάς την ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, τον Υπουργό και τον Υφυπουργό, για την πολύ μεγάλη υπομονή με την οποία αντιμετώπισαν αυτή τη μεταρρύθμιση, η οποία, όπως αναφέρθηκε, έγινε σε συνεννόηση, όπου αυτό ήταν εφικτό, αλλά σίγουρα με διάλογο με όλους τους φορείς της Δικαιοσύνης.
Έχουμε επιτέλους έναν δικαστικό χάρτη ο οποίος ενοποιεί τα Πρωτοδικεία και τα Ειρηνοδικεία. Διπλασιάζουμε, ουσιαστικά, με αυτή την παρέμβαση τους δικαστές του α’ βαθμού, οι οποίοι αναλαμβάνουν πλέον το μεγαλύτερο μέρος των ποινικών και αστικών υποθέσεων. Τα πρώτα δείγματα απ’ ό,τι μαθαίνω είναι πολύ ενθαρρυντικά, αλλά σίγουρα, κ. Υπουργέ, είναι μία μεταρρύθμιση της οποίας τα αποτελέσματα θα τα κρίνουμε και θα τα δούμε, είμαι σίγουρος, σε βάθος χρόνου.
Όσον αφορά στις υποδομές, ξέρετε ότι προγραμματίζουμε να κατασκευαστούν νέα δικαστικά μέγαρα σε οκτώ πόλεις, ανακαινίζονται ριζικά άλλα δέκα. Το πιο εμβληματικό ίσως είναι το νέο Δικαστικό Μέγαρο του Πειραιά, το οποίο έχει ήδη αρχίσει να κατασκευάζεται και θα είναι έτοιμο το πρώτο εξάμηνο του 2026.
Και όλα αυτά με βάση ένα σχέδιο το οποίο δεν προβλέπει μόνο οικοδομικά έργα, λιγότερα λειτουργικά κόστη, ευχερέστερη διαχείριση συνολικά του δικαστικού φορτίου, αλλά και τη διαμόρφωση σύγχρονων χώρων, όπου οι νόμοι θα υλοποιούνται και η δικαιοσύνη θα αποδίδεται σε συνθήκες αξιοπρέπειας.
Πρόκειται, λοιπόν, όπως είναι φανερό, για μία συνολική παρέμβαση, ένα πολύ φιλόδοξο μεταρρυθμιστικό σχέδιο, το οποίο εκδηλώνεται σε πολλά επίπεδα, αλλά πάντα με μία κοινή διπλή αποστολή: αφενός να αντιμετωπίσει τα πολλά εμπόδια του χθες, γιατί πράγματι -και ας είμαστε εδώ ειλικρινείς και όσο χρειάζεται αυτοκριτικοί- έμοιαζε παράξενο και αντιφατικό να διαθέτουμε διπλάσιους δικαστές ανά κάτοικο, αν συγκρίνουμε με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, και την ίδια ώρα οι αποφάσεις να εκδίδονται σε χρόνο υπερτριπλάσιο των άλλων χωρών.
Πρέπει κι εμείς, λοιπόν, να φτάσουμε εκεί που έχουμε θέσει στόχο, στον μέσο όρο περίπου των κρατών του Συμβουλίου της Ευρώπης για την έκδοση μιας τελεσίδικης δικαστικής απόφασης, δηλαδή λίγο κάτω από τα δύο χρόνια.
Ενώ από την άλλη, η ίδια δράση οφείλει να συγχρονίσει και το βηματισμό τής Ελληνικής Δικαιοσύνης με τον ρυθμό του 21ου αιώνα, ανατάσσοντας δηλαδή την αρχιτεκτονική της, ώστε να μπορεί να επιτελέσει καλύτερα το ρόλο της στο πλαίσιο του πολιτεύματος και με απόλυτο, το τονίζω, απόλυτο σεβασμό στη διάκριση των εξουσιών. Πάντοτε σε διάλογο με την κοινωνική πρόοδο, με τα καινούργια προβλήματα τα οποία ανακύπτουν, δίχως βέβαια να υποτιμώνται και οι ευρύτερες εθνικές προτεραιότητες.
Θέλω να επαναλάβω πόσο σημαντικός «πυροδότης» αυτής της προσπάθειας είναι οι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης: 220 εκατομμύρια συνολικά έχουν εξασφαλιστεί μόνο για τις παρεμβάσεις που σχετίζονται με τη Δικαιοσύνη. Είναι πόροι που σύντομα θα μεταφραστούν σε μια νέα πραγματικότητα. Είναι αυτή που θα προστατεύει ακόμα πιο αποτελεσματικά τον πολίτη, θα θωρακίζει τα δικαιώματα, θα εγγυάται την ασφάλεια δικαίου, η οποία αποτελεί τελικά και την προϋπόθεση για την ανάπτυξη κάθε κράτους.
Κυρίες και κύριοι, κα Πρόεδρε, οι λέξεις – κλειδιά σε αυτή τη νέα μας διαδρομή είναι συγκεκριμένες: η ψηφιοποίηση, η επένδυση στο έμψυχο υλικό, η στοχοθεσία δίπλα στη λογοδοσία και η διαρκής επαγρύπνηση φυσικά, προκειμένου να ενισχύεται διαρκώς το κράτος δικαίου σε συνθήκες που διαρκώς μεταβάλλονται. Κατευθύνσεις οι οποίες πρέπει να πω ότι, παρά τις πολλές δυσκολίες, ακολουθούνται μεθοδικά.
Αποδίδω πολύ μεγάλη σημασία στην πλήρη ολοκλήρωση του ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης δικαστικών υποθέσεων πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης, η οποία είναι μια πολύ σημαντική παρέμβαση. Ένα ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα το οποίο αναβαθμίζει συνολικά τον τρόπο λειτουργίας των δικαστηρίων, με εφαλτήριο να απλουστευθεί η πυραμίδα όλων των διαδικασιών και να προκύπτει τελικά ένας και μόνο ψηφιακός φάκελος ανά υπόθεση.
Προφανή θα μου πείτε; Ναι, αλλά δεν είχαν γίνει όλα αυτά τα προφανή τόσα χρόνια.
Αξιοποιείται, επίσης, η σύγχρονη τεχνολογία, οι τηλεδιασκέψεις, το ηλεκτρονικό πινάκιο, η ψηφιακή επίδοση των εγγράφων. Ενώ ας μην φοβόμαστε τη σημασία και την σημαντική παρέμβαση που η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προσφέρει στη βελτίωση -τονίζω- της παραγωγικότητας των δικαστών.
Κυρίες και κ. Πρόεδρε, δεν θα αντικαταστήσει ποτέ η τεχνητή νοημοσύνη την ανθρώπινη κρίση. Όμως, η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο το οποίο θα επιταχύνει διαδικασίες και θα βελτιώσει τελικά την παραγωγικότητα των ιδίων των δικαστών.
Όλο αυτό το πλέγμα των παρεμβάσεων πιστεύουμε ότι μέσα στα επόμενα 2,5 χρόνια της κυβερνητικής μας θητείας θα δώσει μια διαφορετική εικόνα στην Ελληνική Δικαιοσύνη. Μια εικόνα προόδου η οποία θα αξιολογείται σταθερά με ένα διαρκές και αντικειμενικό σύστημα.
Αποδίδω πολύ μεγάλη σημασία και στα ανανεωμένα προγράμματα της Εθνικής Σχολής Δικαστών. Πολύ σημαντική η επιμόρφωση η οποία γίνεται, με τους νέους ειρηνοδίκες να αποκτούν πλέον γνώσεις για να μπορούν να δικάζουν ορθά τις υποθέσεις α’ βαθμού, αλλά και με κάθε εν ενεργεία ή για κάθε υποψήφιο δικαστικό λειτουργό, υπάλληλο να μπορεί να καταρτίζεται για να ανταποκρίνεται με επάρκεια στις σύγχρονες απαιτήσεις που, όπως είπαμε, αλλάζουν συνέχεια.
Και για το κράτος δικαίου, τέλος, μιλούν από μόνες τους κάποιες από τις τελευταίες μας ρυθμίσεις, όπως η θεσμοθέτηση για πρώτη φορά -όπως μας είχε ζητηθεί μετ’ επιτάσεως από εκείνους τους διεθνείς οργανισμούς που κρίνουν και επιβλέπουν την πρόοδο της Ελληνικής Δικαιοσύνης- της ποινικής ευθύνης των νομικών προσώπων σε υποθέσεις διαφθοράς, της αυστηριοποίησης των ποινών για δημόσιους λειτουργούς που δωροδοκούνται, της ενίσχυσης του οικονομικού εισαγγελέα, αλλά και των μέτρων για την προάσπιση της ελευθεροτυπίας και των δημοσιογράφων.
Θέλω να τονίσω ότι είναι μία πρόοδος η οποία αναγνωρίζεται από την ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου, περιορίζοντας σε μόνο τέσσερις τις σχετικές συστάσεις, τις λιγότερες από 18 κράτη-μέλη. Και επειδή πολύς λόγος γίνεται για το κράτος δικαίου, θέλω να επαναλάβω ότι ο μόνος αντικειμενικός και αξιοκρατικός κριτής της προόδου που η χώρα μας κάνει ως προς τα θέματα κράτους δικαίου, είναι τελικά η ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Και θέλω να ευχαριστήσω όλα τα στελέχη του Υπουργείου Δικαιοσύνης, της Προεδρίας της Κυβέρνησης για τον πολύ επιμελή συντονισμό και για την προσπάθεια την οποία καταβάλλουμε κάθε χρόνο να γινόμαστε διαρκώς καλύτεροι.
Και βέβαια, η έκθεση αυτή, ανάμεσα στα πολλά, χαιρετίζει και περιλαμβάνει και μία παρέμβαση-σταθμό της κυβέρνησης, σύμφωνα με την οποία οι ίδιοι οι δικαστές θα έχουν λόγο, θα συμμετέχουν στην επιλογή της ηγεσίας τους. Πρόκειται για μία ακόμα μεγάλη αλλαγή, από αυτές που κάποιοι έλεγαν πως δεν συμβαίνουν ή δεν μπορούν να συμβούν στον τόπο μας. Και όμως, έγινε και αυτή, μαζί με τις πολλές μικρές και μεγάλες τομές για τις οποίες μιλήσαμε σήμερα και οι οποίες περίμεναν χρόνια.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ίδρυση της Δικαστικής Αστυνομίας. Είδατε στην παρουσίαση, νομίζω πέρασε κάποια στιγμή το σχετικό ΦΕΚ του Όθωνα από το 1836, όμως έγινε πραγματικότητα το 2024. Νομίζω ότι είδατε τις γυναίκες και τους άντρες της Δικαστικής Αστυνομίας μπαίνοντας, με τις πολύ ωραίες, καλαίσθητες στολές τους. Είναι μία ακόμα σημαντική παρέμβαση που θα επιταχύνει το έργο των δικαστών, αλλά θα διευκολύνει και την Αστυνομία για να στραφεί στα κύρια καθήκοντά της.
Αποδεικνύεται έτσι ότι και στον κρίσιμο χώρο της Δικαιοσύνης η Ελλάδα προχωρά με γρήγορους ρυθμούς, συγκλίνοντας ακόμα περισσότερο με τα δεδομένα της Ευρώπης.
Είναι κάτι που απαντά και στη στρεβλή εικόνα η οποία, δυστυχώς, προβάλλεται συχνά από την αντιπολίτευση, η οποία δεν διστάζει να διασύρει και την εικόνα της πατρίδας μας στο εξωτερικό. Είναι κάτι το οποίο δεν θα έπρεπε να συμβαίνει. Θα έπρεπε τουλάχιστον στα ζητήματα αυτά να μπορούμε να αναγνωρίζουμε την πραγματική πρόοδο εκεί όπου συντελείται και να αγωνιζόμαστε διαρκώς για το πώς θα γίνουμε καλύτεροι.
Γιατί, προσέξτε, δεν ισχυρίζομαι σε καμία περίπτωση ότι όλα γίνονται άψογα. Είμαι ο πρώτος ο οποίος πάντα επιδιώκει την κριτική και θεωρώ ότι μόνο αν είμαστε πραγματικά αυστηροί με τους εαυτούς μας και με το έργο μας μπορούμε ουσιαστικά να βελτιωνόμαστε.
Ας μη ξεχνάμε, όμως, από πού ξεκινήσαμε πριν από πέντε χρόνια και πού είμαστε σήμερα. Σε μια πορεία σίγουρα με αδυναμίες, όμως και με πολλές γενναίες μεταρρυθμίσεις. Είναι μια ανορθωτική τροχιά που ακολουθεί η χώρα σε κάθε τομέα της δημόσιας ζωής.
Η δημοκρατία δεν σημαίνει μόνο καλύτερο εισόδημα, λιγότερη ανεργία, δυναμική ανάπτυξη. Σημαίνει, πρώτα και πάνω απ’ όλα, εμπιστοσύνη. Εμπιστοσύνη στους θεσμούς, πρώτα και πάνω από όλα εμπιστοσύνη στη Δικαιοσύνη, ίσως τον βασικότερο κρίκο, τελικά, της κοινωνικής συνοχής.
Η στήριξή της, συνεπώς, γίνεται και μια δημοκρατική υποχρέωση πρώτου μεγέθους. Είμαι σίγουρος ότι όλες και όλοι που είμαστε εδώ σήμερα, με πρώτους τους λειτουργούς της Δικαιοσύνης, συμμεριζόμαστε την ίδια προοπτική: το δίκαιο να απονέμεται γρήγορα και δίκαια, αποτελώντας καταφύγιο του πολίτη και ειδικά του πιο αδύναμου, ασπίδα για τα δικαιώματά του, σε ένα περιβάλλον ισονομίας το οποίο θα εγγυάται σταθερότητα, σιγουριά και ασφάλεια για όλους. Κάτι που δεν εξαρτάται μόνο από έργα και μέτρα αλλά και από τη δική σας καθημερινή συμβολή και πράξη.
Για ακόμα μια φορά θέλω να συγχαρώ την ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης για τις σημαντικές μεταρρυθμίσεις τις οποίες έχει ήδη υλοποιήσει και αυτές που ακόμα σχεδιάζει και να επαναλάβω ότι οι πρωτοβουλίες αυτές θα έχουν τη διαρκή και αμέριστη στήριξή μου.
Σας ευχαριστώ πολύ.
