Απόστολος Δοξιάδης
και
Σωτήριος Κ. Σέρμπος
Η ρητορική του κράτους Ερντογάν, που στοχεύει στη διαμόρφωση ενός νέου διεθνούς καθεστώτος στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν αποτελεί παρά την κλιμάκωση, σε βαθμό εξωφρενικό, απόψεων που θέτουν μέλη της τουρκικής ηγεσίας εδώ και πολλές δεκαετίες.
Δυστυχώς, όμως, η κύρια κατηγορία του Ερντογάν για δήθεν «παραβίαση των διατάξεων της Συνθήκης της Λωζάννης (του 1923)» μεταφέρεται στη χώρα μας χωρίς ουσιαστικό σχολιασμό, αφήνοντας την κοινή γνώμη αμήχανη. Και όμως, όσες συνθήκες της συνθήκης παραμένουν εν ισχύι έχουν παραβιαστεί απρόκλητα, με απόλυτη ευθύνη της Τουρκίας.
Η κυριότερη αφορά την υποχρέωση προστασίας και ισονομίας των εκατέρωθεν μειονοτήτων. Και ενώ η Ελλάδα έχει σεβαστεί στο ακέραιο την υποχρέωσή της για την προστασία της μουσουλμανικής μειονότητας, η οποία βρίσκεται σήμερα στα επίπεδα της υπογραφής της συνθήκης, η Τουρκία όχι απλώς δεν προστάτευσε αλλά εξαφάνισε τις ελληνορθόδοξες μειονότητες.
Για την Iµβρο και την Τένεδο, η συνθήκη πρόβλεπε ειδικό αυτοδιοικητικό καθεστώς, που καταργήθηκε μονόπλευρα από την Τουρκία μετά την υπογραφή, εξαναγκάζοντας τους ελληνορθόδοξους κατοίκους στη φυγή. Oσο για την ιστορική μειονότητα της Κωνσταντινούπολης, αυτή συστηματικά πολεμήθηκε επί δεκαετίες, μέσω στοχευμένων μέτρων και ενεργειών, καταστρατηγώντας τη συνθήκη. Οι περιορισμοί στο δικαίωμα στην άσκηση επαγγέλματος, ο εξαντλητικός φόρος, το διαβόητο «βαρλίκι», το πογκρόμ των «Σεπτεμβριανών» του 1955, που αν γινόταν σήμερα θα εθεωρείτο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, και οι συνεχείς ρατσιστικοί διωγμοί και απελάσεις οδήγησαν την ιστορική μας μειονότητα από τις 125.000, που ήταν πριν από τη συνθήκη, σε λιγότερες από 2.000 χιλιάδες ψυχές σήμερα. Και μόνον αυτή η σύγκριση δείχνει το θράσος της σημερινής τουρκικής ηγεσίας να επικαλείται τη συνθήκη.
Από εκεί και πέρα, η προβολή του όρου της αποστρατιωτικοποίησης κάποιων νησιών μας από τον Ερντογάν αποτελεί υποκρισία και βίαιη παραχάραξη των ιστορικών γεγονότων. Η συνθήκη προέβλεπε μόνο μερική αποστρατιωτικοποίηση, που και αυτή τροποποιήθηκε στην κατοπινή συνθήκη του Μοντρέ (1936). Η μεγάλη αλλαγή από την Ελλάδα έγινε μετά την τουρκική εισβολή και κατοχή μεγάλου μέρους της Κύπρου και της πλήρους ανικανότητας του ΝΑΤΟ να προασπίσει το δίκαιό μας. Η ίδρυση της τουρκικής «Στρατιάς του Αιγαίου», το 1975, με κύριο στρατηγικό στόχο την απόβαση στα νησιά μας, ανάγκασε την ελληνική ηγεσία, ως ώφειλε βάσει του προβλεπόμενου από τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών δικαιώματος στη νόμιμη άμυνα της εθνικής κυριαρχίας, να μην τα αφήσει ως ερίφια προς σφαγή
Η ωμή παραχάραξη της Ιστορίας από το καθεστώς Ερντογάν έχει βέβαια στόχο. Σε πρόσφατο άρθρο του στη «Σαμπάχ», ο Μπουρχανετίν Ντουράν, εκ των κύριων συμβούλων του Ερντογάν, προωθεί το πιο ακραία αναθεωρητικό, αυθαίρετο και αστήρικτο, με όρους δικαίου των συνθηκών, τουρκικό αφήγημα. Αμφισβητεί την κυριαρχία κάποιων νησιών μας διότι, λέει, παραχωρήθηκαν υπό την αίρεση καθεστώτος αποστρατιωτικοποίησης, παραβλέποντας εκ του πονηρού πως το εν λόγω καθεστώς ήταν προσωρινό και με χαρακτήρα παρεμπίπτουσας και χωριστής διάταξης, σε αντίθεση με τα εθνικά σύνορα που άνευ όρων και επιφυλάξεων παραμένουν μόνιμα και με χαρακτήρα τελικού καθεστώτος. Μια τέτοια «διόρθωση της Ιστορίας» αποτελεί στοιχείο της γενικής στρατηγικής του Ερντογάν να καταργήσει την κληρονομιά του Μουσταφά Κεμάλ, που διευθέτησε οριστικά τα σύνορα το 1923.
Η κρατική προπαγάνδα έχει οδηγήσει σήμερα το 48% των Τούρκων να πιστεύει πως η συνθήκη λήγει το 2023(!), πετώντας έτσι στα σκουπίδια το άρθρο 70 της Σύμβασης της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών, όπου ρητά αναφέρει πως ακόμη και αν πάψει να ισχύει μια συνθήκη δεν θίγει «οποιοδήποτε δικαίωμα, υποχρέωση ή νομική κατάσταση των μερών δημιουργήθηκαν από την εφαρμογή της». Κοντολογίς, ο Ερντογάν αντιμετωπίζει το διεθνές δίκαιο με την ίδια έλλειψη σεβασμού που δείχνει στην ιδέα της δημοκρατίας.
Το κράτος Ερντογάν προωθεί τον γεωπολιτικό ανταγωνισμό με αιχμή του δόρατος την παραχάραξη της Ιστορίας. Αλλά για την Ελληνική Δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει μέλλον χωρίς γνώση του παρελθόντος. Το παράδειγμα της Ουκρανίας έδειξε ότι η Ευρώπη ήδη καταβάλλει βαρύ τίμημα για όσα εσφαλμένα υποτιμά. Ας μην κάνει το ίδιο λάθος και με την Τουρκία, και κυρίως ας μην το κάνουμε εμείς. Οι τουρκικοί ισχυρισμοί πρέπει να συνθλιβούν από την Ελλάδα σε όλα τα διεθνή βήματα. Η πλήρης αξιοποίηση της ιστορικής και νομικής εργαλειοθήκης είναι το κυρίαρχο όπλο μας.
Είναι ανάγκη οι πολιτικοί μας αυτό να το καταλάβουν. Αλλά είναι ακόμη πιο αναγκαίο να διαμορφώσουν μια κοινή εθνική στρατηγική, βασισμένη σε αυτήν τη γνώση. Μια χώρα δεν μπορεί να υπερασπίσει ειρηνικά τα εθνικά της δικαιώματα, όταν οι πολιτικοί της δεν κάνουν τον κόπο να συμφωνήσουν μεταξύ τους για το ποια ακριβώς είναι τα δικαιώματα αυτά. Κάθε καθυστέρηση μιας τέτοιας συμφωνίας υπονομεύει το εθνικό μας συμφέρον.
* Ο κ. Απόστολος Δοξιάδης είναι συγγραφέας.
* Ο κ. Σωτήριος Κ. Σέρμπος είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και πρώην επιστημονικός διευθυντής Σχεδιασμού Πολιτικής στο υπουργείο Εξωτερικών.
