Αντώνιος Λ. Βασιλείου
Στην Αθήνα η Ελληνική αστυνομία στην
προσπάθειά της να διαλύσει μουσουλμάνους διαδηλωτές τον Σεπτέμβριο του 2012.
Περίληψη
Η απειλή από έμπειρους μαχητές που
επιστρέφουν στην Ευρώπη μετά από τις μάχες στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση
Ανατολή τροφοδοτεί τη συζήτηση σχετικά με τη μετανάστευση και την ένταξη στην
Ευρώπη και την ενίσχυση των ξενοφοβικών και εθνικιστικών αισθημάτων. Δεν
είναι ένα νέο φαινόμενο για τους Ευρωπαίους να ταξιδεύουν στο εξωτερικό για να
πολεμήσουν. Έχουν κυκλοφορήσει αναφορές εδώ και μήνες, σχετικά με τον
αυξανόμενο αριθμό αλλοδαπών που μάχονται στο πλευρό των ισλαμιστών σε περιοχές
όπως η Λιβύη και η Συρία.
Προσφάτως, η ισπανική εφημερίδα El Mundo, ανέφερε στις 5 Αυγούστου ότι
διαρροές από αδιευκρίνιστες ευρωπαϊκές μυστικές υπηρεσίες, προειδοποούν ότι
τρομοκρατικές οργανώσεις στη Συρία θα μπορούσαν να προετοιμάζουν διεθνείς
κρίσεις, ιδιαίτερα στην Ευρώπη.
Καθώς νέες πληροφορίες έρχονται στην
επιφάνεια, είτε αυτές οι απειλές είναι πραγματικές ή όχι, οι Ευρωπαϊκές αρχές
θα εντείνουν τις αντιτρομοκρατικές προσπάθειες και τον έλεγχο των μεταναστών,
σε μία προσπάθεια να αποτρέψουν πιθανές επιθέσεις. Αλλά με δεδομένο το μεγάλο
και αυξανόμενο μουσουλμανικό πληθυσμό στην Ευρώπη και την ευκολία των ταξιδιών
σε όλη την ήπειρο, η αποτροπή όλων των επιθέσεων δεν θα είναι εύκολο.
Ανάλυση
Η El Mundo σε άρθρο της προσδιόρισε την
Συριακή ομάδα ανταρτών Jaish al-Ansar Muhajireen Wal (Στρατός Μεταναστών και Βοηθών),
παλαιότερα γνωστή ως η Ταξιαρχία των Muhajireen, ως ομάδα στην οποία εντάσσονται
πολλοί ξένοι. Δημιουργήθηκε το καλοκαίρι του 2012 από ξένους μαχητές με
επικεφαλής Τσετσένους. Η ομάδα έχει στρατεύσει ξένα μέλη από όλο τον κόσμο και
συγχωνεύτηκε με άλλες δύο παρατάξεις ανταρτών της Συρίας, την Ταξιαρχία Khattab και τον «Στρατό του Μωάμεθ», τον
Φεβρουάριο. Σύμφωνα με το πρακτορείο ειδήσεων Τσετσενίας Kavkaz Center, η ομάδα αποτελείται από περίπου
1.000 μαχητές και έχει διεξαγάγει επιθέσεις μεταξύ άλλων, στις Συριακές
επαρχίες του Χαλεπίου, της Λατάκειας και του Ιντλίμπ.
Εθνική Προέλευση
Τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους, ο
συντονιστής αντιτρομοκρατίας της ΕΕ Gilles de Kerchove εκτίμησε ότι περίπου 500 ευρωπαίοι
πολίτες πολεμούσαν στη Συρία, οι περισσότεροι από αυτούς από το Ηνωμένο
Βασίλειο, τη Γαλλία και την Ιρλανδία. Έρευνα από το Διεθνές Κέντρο για τη
Μελέτη της Ριζοσπαστικοποίησης στο King College του Λονδίνου διαπίστωσε ότι έως και
600 Ευρωπαίοι από 14 χώρες, μεταξύ των οποίων η Αυστρία, η Ισπανία, η Σουηδία,
το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γερμανία, έχουν συμμετάσχει στη Συριακή σύγκρουση από
τότε που ξεκίνησε στις αρχές του 2011 , αριθμός που αποτελεί περίπου 7 έως 11
τοις εκατό του συνολικού αριθμού των ξένων μαχητών στη Συρία.
Η μελέτη έδειξε ότι το μεγαλύτερο
τμήμα των ξένων μαχητών - κάπου μεταξύ 28 και 134 - ήρθε από το Ηνωμένο
Βασίλειο. (Ο αριθμός των ξένων μαχητών μπορεί να είναι μεγαλύτερος αν ληφθεί
υπόψιν ότι πολλοί, πιθανόν να ανανεώνονται μετά από μικρή παραμονή στα πεδία
των μαχών με την επιστροφή τους στα σπίτια τους και με την αντικατάστασή τους
από άλλους).
Αν και κανείς δεν γνωρίζει τον
ακριβή αριθμό των αλλοδαπών που αγωνίζονται σε ομάδες μαχητών της τζιχάντ,
περιστασιακά γίνονται αναφορές για ξένους που σκοτώθηκαν σε μάχες στη Συρία, τη
Σομαλία, τη Λιβύη και την Υεμένη, μεταξύ άλλων χωρών. Τον Μάρτιο, για
παράδειγμα, ένας Σουηδός γνωστός με το ψευδώνυμο de guerre Abu Kamal, και ένας Δανός άνδρας γνωστός ως
Αμπντούλ Μαλίκ αλ-Dinmarki, αμφότεροι μέλη του Jaish al-Ansar Muhajireen Wal, αναφέρθηκε ότι έχασαν τη ζωή τους
σε βομβιστικές επιθέσεις αυτοκτονίας στη Συρία .
Το Ινστιτούτο της Ουάσιγκτον για την
Πολιτική στην Εγγύς Ανατολή και το Flashpoint Global Partners διεξήγαγαν το τρέχον έτος μια κοινή
μελέτη η οποία παρακολουθούσε ιστοσελίδες εξτρεμιστικών και εντόπισε τις
εθνικές ρίζες 280 ξένων μαχητών που αναφέρθηκε ότι έχουν πεθάνει πολεμώντας
μαζί με τους αντάρτες στη Συρία από τον Ιούλιο του 2012 και το Μάιο του 2013. Η
μελέτη διαπίστωσε ότι 60 από αυτούς που σκοτώθηκαν προερχόταν από τη Λιβύη, 47
από την Τυνησία και 44 από τη Σαουδική Αραβία. Ο αριθμός των νεκρών περιλάμβανε
και μεμονωμένους αγωνιστές από χώρες όπως η Δανία, η Γαλλία, το
Ουζμπεκιστάν, η Ιρλανδία, το Μαρόκο, η Τουρκία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι
Ηνωμένες Πολιτείες.
Μέλη της Τζιχάντ στην Ευρώπη
Μουσουλμανικές κοινότητες υπήρχαν
στην Ευρώπη εδώ και αιώνες, αλλά οι συμφωνίες για επισκέπτες-εργάτες και
χαλαρές πολιτικές για τη μετανάστευση στη δεκαετία του 1960 έφερε κύματα
μουσουλμάνων μεταναστών από την Τουρκία στη Γερμανία, από την Αλγερία στη
Γαλλία και από το Πακιστάν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Οι χαλαροί διασυνοριακοί
ταξιδιωτικοί περιορισμοί εντός της ΕΕ, καθώς και η πολιτική ορισμένων
ευρωπαϊκών αρχών στο να αποφύγουν να ενοχλήσουν τις μουσουλμανικές κοινότητες,
με την ελπίδα ότι αυτό θα διαφυλάξει την Ευρώπη από τις επιθέσεις των
ριζοσπαστικών ισλαμιστών, είχε και έχει ως αποτέλεσμα την επιδείνωση του
προβλήματος καθώς η επιστροφή μαχητών της τζιχάντ εντός της ΕΕ δεν εντοπίζεται
από τους τυπικούς ελέγχους μετανάστευσης.
Ως εκ τούτου, δεν ήταν δύσκολο για
τους ευρωπαίους ισλαμιστές να λάβουν υποστήριξη από άτομα και ομάδες στη Μέση
Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητα. Αυτές οι συνδέσεις
μπόρεσαν στη συνέχεια να χρησιμοποιηθούν για να επιχειρηθούν τρομοκρατικές
επιθέσεις και στο εσωτερικό της Ευρώπης.
Παρακάτω αναφέρονται μερικές από τις
πιο πρόσφατα αποπειραθείσες και επιτυχείς επιθέσεις με τη συμμετοχή
ευρωπαϊκών τζιχαντιστών:
- Μάρτιος 2013:
Βελγική ομάδα της αντιτρομοκρατικής δύναμης σε έλεγχο που διεξήγαγε σε
αυτοκίνητο, κατέληξε σε ανταλλαγή πυροβολισμών και τον θάνατο του Hakim Benladghem, Γάλλου πολίτη Αλγερινής
καταγωγής. Ο Benladghem ήταν γνωστό ότι είχε εκπαιδευτεί ως
αλεξιπτωτιστής με τη γαλλική Λεγεώνα των Ξένων. Η αστυνομία ανακάλυψε
κρύπτη όπλων και εκρηκτικών στο διαμέρισμά του και εκτιμήθηκε ότι ο Benladghem είχε την πρόθεση να πραγματοποιήσει ένοπλες
επιθέσεις στην Ευρώπη.
- Αύγουστος 2012:
Συνεργασία της Ισπανικής και της Γαλλικής αστυνομίας ματαίωσε σχεδιασμό
ομάδας της Αλ Κάιντα αποτελούμενη από δύο άνδρες της Τσετσενίας, Eldar Magomedov και Mohamed Ankari Adamov, και ενός Τούρκου που
ονομάζεται Cengiz Yalcin. Το υποτιθέμενο σχέδιό τους
ήταν να ρίξουν αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς από αλεξίπτωτα πλαγιάς
σε βρετανικούς και αμερικανικούς στόχους στην Ισπανία, στη Γαλλία και
αλλού στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου. Και
οι τρεις ύποπτοι λέγεται ότι ήταν επιχειρησιακά μέλη της Αλ Κάιντα τα
οποία είχαν εκπαιδευτεί στο Πακιστάν.
- Ιούλιος 2012: Ένας
Σουηδός υπήκοος Λιβανικής καταγωγής, ο Abu Abdurraham, σχεδίαζε να ανατινάξει ένα επιβατικό αεροσκάφος
των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου. Ο Abdurraham πιστεύεται ότι είχε ασπασθεί το Ισλάμ το 2008
και είχε στρατολογηθεί για την επιχείρηση σε στρατόπεδο εκπαίδευσης
τρομοκρατών στην Υεμένη.
- Μάρτιος 2012: Ένας
Γάλλο-Αλγερινός άνδρας με το όνομα Mohamed Merah πυροβόλησε και σκότωσε έναν ραβίνο και τρία
παιδιά έξω από ένα εβραϊκό σχολείο, στην Τουλούζη της Γαλλίας. Μια
εβδομάδα πριν από την επίθεση, ο Merah είχε επιτεθεί σε μια ομάδα
Γάλλων αλεξιπτωτιστών , σκοτώνοντας τέσσερις. Κατά πληροφορίες, οι στόχοι
του ήταν στρατιωτικό προσωπικό, λόγω της εμπλοκής του με άγνωστες ομάδες
μαχητών στον πόλεμο στο Αφγανιστάν.
Στη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο,
η υπάρχουσα απειλή από ριζοσπάστες ισλαμιστές έχει γίνει σημαντικό εθνικό θέμα,
καθιστώντας τις δύο χώρες διστακτικές να προμηθεύσουν όπλα σε αντάρτες της
Συρίας, παρά τις προηγούμενες κινήσεις τους να τερματίσουν το εμπάργκο μιας
τέτοιας υποστήριξης. Και οι δύο χώρες γνωρίζουν πολύ καλά ότι οι μεγάλοι
μουσουλμανικοί θύλακες που είναι διάσπαρτοι σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο,
παρέχουν ελκυστικούς παράδεισους κάλυψης για τους ευρωπαίους τζιχαντιστές που
έχουν λάβει εκπαίδευση σε μέρη όπως το Πακιστάν, τη Συρία, το Αφγανιστάν, την
Υεμένη και τη Βόρεια Αφρική. Αυτές οι κοινότητες παρέχουν αποτελεσματικά
περιβάλλοντα για ριζοσπαστικοποίηση λόγω της σχετικής απομόνωσής τους και των
πολιτιστικών και θρησκευτικών δεσμών.
Από την έναρξη της αστάθειας στη
Βόρεια Αφρική και τις εκτεταμένες μάχες στη Συρία, ο φόβος των επιθέσεων από
τους πολίτες που επιστρέφουν στην Ευρώπη μετά από μάχες στο εξωτερικό, έχει
γίνει ευρέως διαδεδομένος. Είναι μια ανησυχία, όχι μόνο για τη Γαλλία και το
Ηνωμένο Βασίλειο, οι οποίες έχουν αρκετά μεγάλους μουσουλμανικούς πληθυσμούς
και έχουν ήδη υποστεί τρομοκρατικές επιθέσεις, αλλά και για χώρες όπως η Δανία
και η Σουηδία, η τελευταία εκ των οποίων παρουσιάζεται συχνά ως ένα θετικό
παράδειγμα σχετικά με την αποδοχή των μεταναστών.
Μια άλλη ματιά στις μεταναστευτικές
πολιτικές.
Με τον συνοριακό έλεγχο εντός της
Ευρωπαϊκής Ένωσης να έχει καταργηθεί σε μεγάλο βαθμό, ριζοσπαστικοί ισλαμιστές
μπορούν να απειλήσουν εύκολα πολλές χώρες, καθιστώντας τη συνεργασία μεταξύ των
κρατών μελών της ΕΕ πιο σημαντική.
Στις αρχές του Αυγούστου, εννέα
χώρες της ΕΕ, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, το
Λουξεμβούργο, τη Γερμανία, την Πολωνία, την Ιταλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη
Σουηδία, κάλεσαν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να υποστηρίξει τη δημιουργία μιας
ευρωπαϊκής βάσης δεδομένων των επιβατών αεροπορικών εταιρειών που εισέρχονται
και εξέρχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν και οι περισσότερες χώρες της
ΕΕ ήδη συλλέγουν τα δεδομένα αυτά, δεν είναι όμως κοινοποιήσιμα σε όλα τα μέλη,
επειδή το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανησυχεί για την παραβίαση των προσωπικών
δεδομένων.
Η άνοδος του αντιμεταναστευτικού
κλίματος στην ΕΕ
Με σκοπό την καλλίτερη αντιμετώπιση
της απειλής των επιθέσεων τζιχάντ εντός της ΕΕ, το πιθανότερο είναι να
αυξηθούν τα μέτρα ασφαλείας και οι έλεγχοι κατά μήκος των συνόρων των χωρών της
ΕΕ και κατά πάσα πιθανότητα να γίνουν αυστηρότερα, με αποτέλεσμα να
επηρεάσει όχι μόνο τους επίδοξους τρομοκράτες, αλλά και άλλους μουσουλμάνους
και ευρωπαίους (εκτός ΕΕ) ταξιδιώτες.
Αυτό θα μπορούσε να προσθέσει πίεση
στις χώρες, όπως τις βαλκανικές χώρες (πολλές από τις οποίες δεν
αποτελούν μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά συνορεύουν με αυτή και
σύμφωνα με πληροφορίες βλέπουν εκτεταμένες εκροές αγωνιστών στη Συρία) να
εντείνουν τις συνολικές προσπάθειες ασφάλειας. Οι δυτικές Ευρωπαϊκές χώρες
είναι πιθανόν να παρέξουν ενισχύσεις με τη μορφή του οικονομικής βοήθειας,
προσωπικού και υλικού για εκείνους που τα χρειάζονται.
Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, οι
μεταναστευτικοί πληθυσμοί βρίσκονται ήδη στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος λόγω
της αύξησης της ανεργίας. Κόμματα της ακροδεξιάς, όπως το Εθνικό Μέτωπο στη
Γαλλία και το Κόμμα της Ελευθερίας στην Ολλανδία, τα οποία κερδίζουν ήδη
δημοτικότητα υπό το πρίσμα της ευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης, θα τροφοδοτήσουν
το φόβο ότι η ευρωπαίοι τζιχαντιστές θα επιστρέψουν από τα πεδία της μάχης για
να διαπράξουν επιθέσεις στην Ευρώπη. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε
περισσότερες επικρίσεις των μουσουλμανικών κοινοτήτων της Ευρώπης για την
έλλειψη ενσωμάτωσης. Η αύξηση της ανεργίας, σε συνδυασμό με την απειλή της
επιστροφής των τζιχαντιστών, θα μεγαλώνει συνεχώς την πίεση στις ευρωπαϊκές
κυβερνήσεις να κάνουν πιο σφιχτή την πολιτική μετανάστευσης.
Η άποψη της Ευρώπης
Παρά τον μεγάλο αριθμό των Ευρωπαίων
Μουσουλμάνων οι οποίοι έχουν λάβει εκπαίδευση στο εξωτερικό και πολεμήσει σε
μέρη όπως η Σομαλία, η Λιβύη και η Συρία, στην πραγματικότητα λίγοι έχουν
πραγματοποιήσει επιθέσεις μετά την επιστροφή τους στην Ευρώπη. Παρόλα αυτά, σε
μια εποχή που οι τζιχαντιστές ιδεολόγοι προτρέπουν σε ατομική τζιχάντ στη
Δύση , αυτά τα εκπαιδευμένα άτομα αποτελούν μια πολύ πραγματική απειλή.
Σημαντικό πρόβλημα παραμένει ότι ο
τρόπος με τον οποίο μαχητές στρατολογούνται από την Ευρώπη ή αλλού, διαφέρει
σημαντικά από το ένα μέρος στο άλλο και είναι δύσκολο να εντοπιστούν. Ως αποτέλεσμα,
είναι δύσκολο να προσδιοριστεί το ποιός θα μπορούσε να πραγματοποιήσει
τρομοκρατική επίθεση, τι είδους επίθεση θα μπορούσε να είναι και που μπορεί να
λάβει χώρα.
Το πρόβλημα αυτό επιδεινώνεται από
πολλούς άλλους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της θεμελιώδους στρατηγικής της
Αλ Κάιντα και της δυσκολίας παρέμβασης για παρεμπόδιση της εκπαίδευσης
τρομοκρατών που λαμβάνει χώρα στο εξωτερικό, της από πολλών ετών παρουσία των
μουσουλμάνων στην Ευρωπαϊκή ήπειρο και η σχετική ευκολία με την οποία γίνονται
τα διασυνοριακά ταξίδια.
Οι αρχές συνεχώς θα αντιμετωπίζουν
την πρόκληση της αποτροπής – αποθάρρυνσης πραγματοποίησης τρομοκρατικών
επιθέσεων, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και οπουδήποτε αλλού υπάρχουν ευάλωτοι
στόχοι.
Βιβλιογραφία : Stratfor Global Intelligence
Αντιστράτηγος (εα) - Πολιτικός Μηχανικός
τ. Σύμβουλος ΟΑΣΕ
επί Συμβατικών Εξοπλισμών
Ενεργειακός Επιθεωρητής Β΄ Τάξεως
Επιθεωρητής ΣΔΠ ISO 9001:2008
M.Sc. Επιχειρησιακός Ερευνητής
Γράφει η Χρυσούλα Γιαταγάνα