Η ΠΟΛΙΣ ΕΑΛΩ

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης
Νωπογραφία από άγνωστο καλλιτέχνη στην Εκκλησία της Μονής Moldoviţa απεικονίζει την άλωση της Κωνσταντινούπολης, 1537.
Χρονολογία	29 Μαΐου 1453
Τόπος	Κωνσταντινούπολη
Έκβαση	Νίκη των Οθωμανών
Εμπλεκόμενες πλευρές
Βυζαντινή Αυτοκρατορία  Δημοκρατία της Γένοβας  Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας  Οθωμανικό Σουλτανάτο
Ηγετικά πρόσωπα
Κωνσταντίνος ΙΑ΄ †  Λουκάς Νοταράς   Ιωάννης Ιουστινιάνη†  Μωάμεθ Β'  Ζαγάν Πασάς  Σουλεϊμάν Μπαλτογλού
Δυνάμεις
στρατιώτες 8.500 περίπου , 26 πλοία στρατιώτες 80.000-100.000, 150 πλοία
Απώλειες
Περίπου 4.000 νεκροί στρατιώτες και άμαχοι Άγνωστος αλλά μεγάλος αριθμός 260 φυλακισμένοι θανατώθηκαν με θανατική ποινή

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης υπήρξε το αποτέλεσμα της πολιορκίας της βυζαντινής πρωτεύουσας, της οποίας Αυτοκράτορας ήταν ο Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος, από τον οθωμανικό στρατό, με επικεφαλής τον σουλτάνο Μωάμεθ Β'. Η πολιορκία διήρκεσε από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη, 29 Μαΐου 1453 (Ιουλιανό ημερολόγιο). Όταν τελικά η Κωνσταντινούπολη αλώθηκε, η υπερχιλιετής Βυζαντινή Αυτοκρατορία έπαψε να υπάρχει.

Το Βυζάντιο ήταν ήδη εξασθενημένο και διαιρεμένο τους τελευταίους δύο αιώνες, σκιά της παλιάς Αυτοκρατορίας. Η Άλωση του 1204 από τους Σταυροφόρους και αργότερα, μετά την επανάκτησή της το 1261, οι πολιτικές και θρησκευτικές έριδες, η αδυναμία βοήθειας από την Δύση, η άσχημη οικονομική κατάσταση και η φυγή ανθρώπινου δυναμικού, οδήγησαν στη σταδιακή εξασθένηση και συρρίκνωση. Η κατάληψη της Καλλίπολης το 1354 από τους Οθωμανούς, η οποία έφερε ορδές φανατικών μουσουλμάνων πολεμιστών στην Ευρώπη, σταδιακά κύκλωσε εδαφικά το Βυζάντιο, το οποίο έγινε το 1373 φόρου υποτελής στον Οθωμανό σουλτάνο. Έτσι, η Άλωση ήλθε ως φυσικό αποτέλεσμα και της αδιάκοπης επέκτασης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην ευρύτερη περιοχή. Οι συγκρούσεις ήταν ιδιαίτερα άνισες υπέρ των Τούρκων, σε σημείο που να μνημονεύεται από τις πηγές το τετελεσμένο της έκβασης της πολιορκίας. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται και στον ηρωισμό των πολιορκημένων και ιδιαίτερα του Αυτοκράτορα. Το γεγονός της πτώσης της «θεοφυλάκτου Πόλεως», άφησε βαθιά ίχνη στις πηγές της εποχής.

Απόρροια της Άλωσης ήταν η συνέχιση της εδαφικής προώθησης των Τούρκων. Κατά τα τέλη του 17ου αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία έφτασε στο απόγειό της, απειλώντας την Βιέννη. Πολλές φορές η Άλωση της Κωνσταντινούπολης χρησιμοποιείται από τους ιστορικούς ως γεγονός που σηματοδοτεί το τέλους του Μεσαίωνα και την έναρξη της Αναγέννησης. Πολλοί μάλιστα εξ αυτών συμφωνούν στο ότι η μαζική μετακίνηση πολλών Ελλήνων από την Κωνσταντινούπολη στην Ιταλία λόγω της Άλωσης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του περιεχομένου και της φιλοσοφίας που ακολούθησαν τα πρόσωπα της Αναγέννησης.

Κατάσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας

Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία και η ευρύτερη περιοχή το 1450.

Κατά τα 1.100 χρόνια ζωής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η Κωνσταντινούπολη είχε πολιορκηθεί αρκετές φορές αλλά μόνο μία φορά είχε πέσει στα χέρια των εχθρών, το 1204 από τους Σταυροφόρους της Δ' Σταυροφορίας. Μετά το 1204 στην πόλη εγκαθιδρύθηκε ένα αδύναμο Λατινικό βασίλειο και οι υπόλοιπες περιοχές της Αυτοκρατορίας είχαν διασπαστεί σε επί μέρους βασίλεια. Ένα από αυτά, η ελληνική Αυτοκρατορία της Νίκαιας κατάφερε να επικρατήσει στην περιοχή και να ανακτήσει την Πόλη το 1261. Τους επόμενους δύο αιώνες, η εξασθενημένη Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεχόταν συνεχείς επιθέσεις από Λατίνους, Σέρβους, Βουλγάρους και ιδιαίτερα από τους Οθωμανούς Τούρκους. Το 1453 στην Αυτοκρατορία ανήκαν εκτός από την ίδια την Κωνσταντινούπολη και τα περίχωρά της, το μεγαλύτερο τμήμα της Πελοποννήσου, με επίκεντρο τον Μυστρά. Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, ένα ελληνικό κράτος που δημιουργήθηκε το 1204 στην άκρη της Μικράς Ασίας και κατάφερε να επιβιώσει όλο αυτό το διάστημα, αποτελούσε εντελώς ξεχωριστή από το Βυζάντιο πολιτική οντότητα.

Οι αντίπαλοι ηγέτες

Μωάμεθ Β΄

Πορτραίτο του Μωάμεθ Β΄, από τον Τζεντίλε Μπελλίνι (Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη). Σύμφωνα με μια παράδοση ο Μωάμεθ διαφώνησε με τον Μπελλίνι για το πώς έπρεπε να απεικονίζεται ο ανθρώπινος λαιμός. Για να λύσει το πρόβλημα, ο σουλτάνος διέταξε να φέρουν μπροστά τους έναν δούλο, τον οποίο έβαλε να αποκεφαλίσουν επιτόπου.

Στο οθωμανικό στρατόπεδο, ο Μωάμεθ Β', είκοσι ενός μόλις ετών (το 1453), χαρακτήρας, όπως υποστηρίζει ο βυζαντινολόγος Βασίλιεφ, ιδιαίτερα σκληροτράχηλος, φιλοπόλεμος, υπέκυπτε γενικά σε κατώτερα πάθη, ταυτόχρονα όμως έδειχνε ενδιαφέρον για την επιστήμη και τη μόρφωση, ενώ κατείχε και τα χαρίσματα του στρατηγού, του πολιτικού και του οργανωτή. Ο Γ. Σφραντζής αναφέρει ότι ασχολούνταν με ιδιαίτερο ζήλο με τις επιστήμες, κυρίως αστρολογία, διάβαζε παραμύθια και μιλούσε εκτός από τουρκικά και άλλες πέντε γλώσσες. Οι μουσουλμανικές πηγές εξυμνούν την ευσέβειά του και την προστασία που παρείχε στους ομοθρήσκους του λογίους.

Η επιθυμία να κατακτήσει την Κωνσταντινούπολη είχε γίνει έμμονη ιδέα για τον νεαρό σουλτάνο: διασώζεται ότι έμενε άυπνος για συνεχείς νύχτες, χαράσσοντας στο χαρτί το σχέδιο της πόλης και σημειώνοντας τα σημεία που μπορούσαν να προσβληθούν ευκολότερα. Αφού αποφάσισε να δώσει το τελικό χτύπημα στην Πόλη, ο Μωάμεθ άρχισε να εργάζεται με εξαιρετική προσοχή. Πρώτα έκτισε, στα βόρεια της πόλης, στις ευρωπαϊκές ακτές του Βοσπόρου, στο πιο στενό σημείο του, ένα ισχυρό φρούριο, το Ρούμελι Χισάρ (ή Μπογάζ Κεσέν, στα τουρκικά "Λαιμοκόφτης"). Τα κανόνια που τοποθετήθηκαν εκεί ήταν ό,τι πιο προηγμένο είχε να επιδείξει η πολεμική τεχνολογία της εποχής. Αυτή η ενέργεια προκάλεσε ιδιαίτερη ανησυχία στους Βυζαντινούς, που πίστεψαν πια ότι πλησιάζει το τέλος τους. Το οχυρωματικό αυτό έργο απέκοπτε, σε συνδυασμό με το προϋπάρχον οχυρό στην απέναντι ασιατική ακτή (Ανατολού-χισάρ), την θαλάσσια επικοινωνία της Κωνσταντινούπολης με τα λιμάνια του Εύξεινου πόντου, στερώντας έτσι πολύτιμες ενισχύσεις και εφόδια για την πόλη. Αμέσως μετά, ο Μωάμεθ Β' έστειλε τον Τουραχάν μπέη να εισβάλει στις βυζαντινές περιοχές της Πελοποννήσου, για να εμποδίσει την αποστολή ενισχύσεων από τους αδελφούς του Κωνσταντίνου, οι οποίοι διοικούσαν το Δεσποτάτο του Μυστρά.

Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος

Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος. (φανταστικό πορτραίτο)

Η περιοχή που αναγνώριζε την εξουσία του τελευταίου Βυζαντινού Αυτοκράτορα, περιοριζόταν στην Κωνσταντινούπολη, με τις πλησιέστερες προς αυτήν εκτάσεις της Θράκης, καθώς και το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου (Μορέως), η οποία βρίσκονταν μακριά από την βασιλεύουσα και κάτω από την ουσιαστική κυριαρχία των αδελφών του Αυτοκράτορα.

Ο Κωνσταντίνος ΙΑ' κατέβαλε γενναιόδωρες προσπάθειες να περισώσει από την Αυτοκρατορία ό,τι ήταν δυνατό, ο ίδιος ως χαρακτήρας διακρινόταν για την ενεργητικότητα και την ανδρεία του. ΈναςΙταλός ανθρωπιστής, ο Φραντσέσκο Φίλελφο, τον χαρακτηρίζει ως άνθρωπο «με ευσεβές και ανώτερο πνεύμα». Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι ο βυζαντινός Αυτοκράτορας κατέβαλε κάθε δυνατή προσπάθεια σε αυτόν τον άνισο αγώνα, μετέφερε στην πόλη όλες τις ποσότητες σιτηρών που ήταν δυνατόν να συγκεντρωθούν και επισκεύασε τα τείχη της πόλης. Η είσοδος του Κεράτιου κόλπουκλείσθηκε με βαριά αλυσίδα, όπως συνέβαινε κάθε φορά σε επικείμενες καταστάσεις πολιορκίας για να αποτραπεί η διείσδυση του εχθρικού στόλου. Η φρουρά της πόλης όμως μόλις έφθανε τις λίγες χιλιάδες.

Ο Αυτοκράτορας στράφηκε για βοήθεια και προς τα κράτη της Δύσης. Τελικά σοβαρές στρατιωτικές ενισχύσεις δεν κατέφθασαν ποτέ στην πόλη. Αντί για στρατιωτική βοήθεια στην Κωνσταντινούπολη έφθασε ένας καρδινάλιος, ελληνικής καταγωγής, ο Ισίδωρος, που είχε λάβει παλαιότερα μέρος στην Σύνοδο της Φλωρεντίας. Ο Ισίδωρος τέλεσε και μια λειτουργία στην Αγία Σοφία, το γεγονός αυτό όμως προκάλεσε μεγάλη αναταραχή μεταξύ του πληθυσμού της πόλης. Ένας από τους πιο σημαντικούς βυζαντινούς στρατηγούς του Αυτοκράτορα, ο Λουκάς Νοταράς, είπε:

Κρειττότερον εστίν ειδέναι εν τη μέση τη πόλει φακίολον βασιλεύον Τούρκων ή καλύπτραν Λατινικήν.

Παρατάξεις

Ο Οθωμανικός στρατός

Ίσως να θεωρείται βέβαιο από τις πηγές ότι ο στρατός του Μωάμεθ Β' ήταν τουλάχιστον 150.000 άντρες. Σύμφωνα όμως με νεότερους ιστορικούς τα τακτικά στρατεύματα πρέπει να έφταναν τους 80.000-100.000 στρατιώτες, οι οποίοι συγκεντρώθηκαν από τις ευρωπαϊκές και ασιατικές επαρχίες^[6]. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονταν το επίλεκτο σώμα 12.000 γενιτσάρων και αρκετοί χριστιανοί υποτελείς των Οθωμανών. Το στράτευμα συνίστατο σε πεζικό, ιππικό, πυροβολικό. Επίσης υπήρχαν ελαφρά σώματα από τοξότες, σφενδονιστές και ακοντιστές. Όλοι οι πολεμιστές ήταν πολύ καλά εξοπλισμένοι με κάθε είδους όπλο, αμυντικό ή επιθετικό και έφεραν ασπίδες, επενδυμένες με σίδερο, κράνη, τόξα και βέλη, ξίφη και οτιδήποτε άλλο θεωρούνταν κατάλληλο για τειχομαχία. Ο στρατός ήταν άριστα εκπαιδευμένος και οργανωμένος και επικρατούσε μεγάλος ενθουσιασμός. Ο οθωμανικός στρατός φαινόταν πολύ μεγαλύτερος γιατί τον ακολουθούσε μεγάλος αριθμός από επικουρικό προσωπικό. Επί πλέον είχαν συγκεντρωθεί ατελείωτα πλήθη Τούρκων ατάκτων, που τους προσέλκυσε η προοπτική της λεηλασίας. Επίσης πολυάριθμοι φανατικοί μουσουλμάνοι μοναχοί (δερβίσηδες) και ιερωμένοι κυκλοφορούσαν ανάμεσα στους στρατιώτες και με κηρύγματα τόνωναν την πολεμική ορμή τους.

Ο Μωάμεθ γνώριζε ότι χωρίς να μπορέσει πρώτα να ελέγξει την θαλάσσια περιοχή της πόλης πολύ δύσκολα θα κατάφερνε την άλωση της μόνο από την ξηρά. Γι΄ αυτό αποφάσισε να δημιουργήσει ένα ισχυρό στόλο που αποτελούνταν από 6 τριήρεις (οι οποίες αντί για τρεις παράλληλες σειρές κωπήλατων που είχαν οι αρχαίες, αυτές είχαν μία με τρεις κωπηλάτες), 10 διήρεις, περίπου 15 γαλέρες, περίπου 70 φούστες, 20 παραντάρια και έναν άγνωστο αριθμό από καΐκια και κότερα. Το μέγεθός του πρέπει να έφτανε τις 150 μονάδες. Ο σουλτάνος προσωπικά επέλεξε με προσοχή τους αξιωματικούς που θα τον στελέχωναν, ενώ ως διοικητή του επέλεξε έναν Βούλγαρο εξωμότη, τον Σουλεϊμάν Μπαλτόγλου.

Η τελευταία πολιορκία της Κωνσταντινούπολης, γαλλική μινιατούρα της εποχής, 15ος αιώνας

Όμως εκεί πού έδωσε την μεγαλύτερη προσοχή ο σουλτάνος ήταν στην κατασκευή πυροβόλων που θα μπορούσαν να καταστρέψουν τα ισχυρά τείχη που προστάτευαν την Κωνσταντινούπολη. Ο Μωάμεθ Β' υπήρξε ο πρώτος στρατιωτικός ηγέτης που είχε στην διάθεσή του πραγματικά οργανωμένο πυροβολικό. Ο άνθρωπος που το αναβάθμισε και το έκανε το καλύτερο της εποχής του ήταν ένας επιδέξιος τεχνίτης, ο Ουρβανός, ο οποίος ήταν ουγγρικής ή σαξονικής καταγωγής. Το μεγαλύτερο πυροβόλο που έφτιαξε ο Ουρβανός είχε μήκος 8 μέτρα και εκτόξευε πέτρινα βλήματα βάρους περίπου 400 κιλών. Συνολικά το οθωμανικό πυροβολικό είχε 70 πυροβόλα από τα οποία τα 11 εκτόξευαν βλήματα 250 κιλών και πάνω από 50 χρησιμοποιούσαν βλήματα 100 κιλών. Με αυτά ο Μωάμεθ σχημάτισε 14 πυροβολαρχίες, 9 από τις οποίες περιλάμβαναν μικρότερου διαμετρήματος πυροβόλα και 5 που περιλάμβαναν τα μεγαλύτερα πυροβόλα. Ο ιστορικός Κριτόβουλος χαρακτηριστικά αναφέρει ότι οι υπόνομοι και οι υπόγειοι διάδρομοι που άνοιγαν οι Τούρκοι κάτω από τα τείχη αποδείχθηκαν εντελώς περιττοί καθώς τα κανόνια έδωσαν την λύση στο θέμα. Ακόμη και μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα ήταν ορατά σε πολλά σημεία της πόλης τα τεράστια βλήματα που βρίσκονταν στην ίδια θέση που είχαν πέσει το 1453.

Οι υπερασπιστές της Κωνσταντινούπολης

Σχετικά με το στρατό των αμυνόμενων, εγκυρότερη θεωρείται η αναφορά του Σφραντζή, ο οποίος ανέλαβε την καταμέτρηση των δυνάμεων κατ’ εντολή του αυτοκράτορα. Ο Σφραντζής αναφέρει 4.937 βυζαντινούς και περίπου 2000 ξένους. Από τους ξένους ξεχωρίζαν οι 700 κατάφρακτοι στρατιώτες που έφθασαν στην βυζαντινή πρωτεύουσα τον Ιανουάριο του 1453 με δύο γενουάτικα πλοία. Ο Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος απένειμε στον αρχηγό τουςΙωάννη Ιουστινιάνη Λόνγκο, έμπειρο πολεμιστή, τον τίτλο του πρωτοστάτορος (αρχιστρατήγου) και του ανέθεσε την άμυνα της πόλης. Σε κάθε περίπτωση ο συνολικός αριθμός δεν πρέπει να υπερέβαινε τους 8.500^[.

Οι βυζαντινοί διέθεταν και πυροβολικό, μικρότερο σε μέγεθος διαμετρημάτων σε σχέση με το οθωμανικό. Χρησιμοποιήθηκε κυρίως στις πρώτες μέρες τις πολιορκίας και μετά σίγησε λόγω της ελάχιστης ποσότητας πυρίτιδας και βλημάτων, αλλά και τις διαφωνίας στον τρόπο χρήσης αυτών των όπλων .

Στην αρχή τις πολιορκίας υπήρχαν στον Κεράτιο κόλπο 26 πλοία πολεμικά. Από αυτά 10 ανήκαν στο Βυζάντιο, 5 ήταν βενετικά, 5 γενοβέζικα, 3 κρητικά, 1 από την Ανκόνα, 1 από την Καταλωνία και 1 από την Προβηγκία. Υπήρχαν επίσης μικρότερα σκάφη και εμπορικά πλοία των Γενοβέζων που ήταν ελλιμενισμένα στο Πέραν.

Τα τείχη της πόλης

Κύριο λήμμα: Θεοδοσιανά τείχη

Η μορφή της περιτειχισμένης Κωνσταντινούπολης μπορεί να περιγραφεί ως τριγωνική. Ως βάση του τριγώνου ήταν τα χερσαία τείχη ενώ οι πλευρές του, που αποτελούσαν και την ακτογραμμή της πόλης, σχηματιζόταν από τα θαλάσσια τείχη.

Σχεδιαστική τομή των χερσαίων τειχών της Κωνσταντινούπολης

Τα χερσαία (ή Θεοδοσιανά) τείχη, που είχαν μήκος 5.570 μέτρων περίπου, εκτεινόταν από την αποβάθρα των Πηγών στην ακτή της Προποντίδας μέχρι τη συνοικία των Βλαχερνών. Σε όλο τους το μήκος ήταν διπλά, με εκείνο που έβλεπε προς την πόλη έφερε την ονομασία Έσω Τείχος και εκείνο που έβλεπε προς την πεδιάδα ονομαζόταν Έξω Τείχος. Η κύρια γραμμή άμυνας των βυζαντινών ήταν το Έσω τείχος, που είχε ύψος 12 μέτρα και πλάτος 5 μέτρα, και περιλάμβανε 96 πύργους ύψους 18 ως 20 μέτρα ο καθένας. Οι πύργοι αυτοί απείχαν μεταξύ τους 55 μ. περίπου. Το Έξω Τείχος είχε 8,5 μέτρα ύψος και 2 μ. πλάτος και είχε επίσης 96 πύργους, που είχαν ύψος 10 μ. περίπου και ήταν τοποθετημένοι έτσι ώστε να βρίσκονται στο κέντρο του κενού που άφηναν ανάμεσά τους οι εσώπυργοι. Τα τείχη απείχαν μεταξύ τους 15 έως 20 μ. ενώ ο χώρος που υπήρχε μεταξύ τους ονομαζόταν από τους βυζαντινούς «Περίβολος». Σε όλο το μήκος του Έξω Τείχους και σε απόσταση 15 έως 17μ. περίπου από αυτό υπήρχε τάφρος που το πλάτος της ήταν 19 μέχρι 21 μ. και το βάθος της περίπου 10 μ. Τα χερσαία τείχη είχαν 10 πύλες.

Η πρόσβαση στην πόλη από την θάλασσα παρουσίαζε μεγάλες δυσκολίες χάρης σε ένα ισχυρό θαλάσσιο ρεύμα στον Βόσπορο, τους βόρειους ανέμους αλλά και μια σειρά από ξέρες και ύφαλους που υπήρχαν στην Προποντίδα. Έτσι, για την προστασία των ακτών αρκούσε μόνο μια σειρά τειχών. Το παραθαλάσσιο τείχος του Κερατίου κόλπου εκτείνονταν από την συνοικία των Βλαχερνών μέχρι την παλαιά Ακρόπολη και είχε ύψος 10μ. περίπου, 17 πύλες, 110 πύργους και μήκος 5.600 μ. Στην εξωτερική πλευρά του υπήρχε μια στενή λωρίδα γης. Το τείχος της Προποντίδας, που ξεκινούσε από την Ακρόπολη και έφτανε ως την αποβάθρα των Πηγών, είχε ύψος 12 ως 15 μ., διέθετε 188 πύργους, περίπου 13 πύλες και είχε μήκος 8.900 μ. Σχεδόν σε όλο το μήκος το τείχος της Προποντίδας ήταν δίπλα στη θάλασσα, επομένως η αποβίβαση εχθρικών δυνάμεων ήταν αδύνατη και το έργο της άμυνας καθίστατο πιο εύκολο.

Η πολιορκία

Οι Οθωμανοί προ των τειχών

Η Κωνσταντινούπολη και τα τείχη του Θεοδόσιου

Τα πρώτα οθωμανικά αποσπάσματα έκαναν την εμφάνιση τους στις 2 Απριλίου, ενώ ολόκληρο το στράτευμα έφτασε σταδιακά έξω από τα τείχη της πόλης έως στις 5 Απριλίου. Την ίδια ημερομηνία έφτασε και ο σουλτάνος με τις τελευταίες μονάδες και αμέσως απέκλεισε την πόλη από στεριά και θάλασσα .

Όσον αφορά την διάταξη των αντιπάλων, ο αυτοκράτορας με τα καλύτερα στρατεύματά του ανέλαβε την υπεράσπιση του μεσαίου τμήματος των χερσαίων τειχών (Μεσοτειχίου), που ήταν και τα πιο ευπρόσβλητα, γιατί σ΄ εκείνο το σημείο τα διέσχιζε κάθετα ο χείμαρρος Λύκος. Απέναντί του τάχθηκε ο σουλτάνος με τους γενίτσαρους και άλλες επίλεκτες μονάδες, καθώς και το μεγάλο κανόνι που κατασκεύασε ο Ουρβανός.

Αριστερά του αυτοκράτορα, προς την Προποντίδα, ήταν ο Καττενάο με τα γενοβέζικα στρατεύματά του, ο Θεόφιλος Παλαιολόγος, ο οποίος μαζί με μερικούς βυζαντινούς φύλασσε την πύλη των Πηγών, ο Φίλιππος Κονταρίνι που ήταν υπεύθυνος για το τμήμα από την πύλη των Πηγών μέχρι τη Χρυσή πύλη, στην οποία ήταν ο Γενοβέζος Μανουήλ, ενώ λίγο πιο κάτω, δίπλα στα θαλάσσια τείχη, ήταν ο Δημήτριος Καντακουζηνός. Απέναντί τους οι Οθωμανοί παρέταξαν τα μικρασιατικά στρατεύματα υπό τον Ισάκ πασά.

Δεξιά του αυτοκράτορα, προς τον Κεράτιο Κόλπο, στο τμήμα των τειχών που ονομάζονταν Μυριάνδριον παρατάχθηκε ο Ιουστιννιάνης, ο οποίος λίγο μετά μετακινήθηκε στο σημείο που ήταν ο αυτοκράτορας. Αντικαταστάθηκε από ένα τμήμα υπό τους αδελφούς Μποκκιάρντι. Πιο πάνω, στο παλάτι των Βλαχερνών, εγκαταστάθηκε ο Βενετός βάιλος Μιννότο, ενώ ένας συμπατριώτης του, ο Τεόντορο Καρίστο, στρατοπέδευσε μαζί με τους άντρες του στο τμήμα των τειχών μεταξύ της πύλης Καλιγαρίας και του Θεοδοσιανού τείχους. Ο αρχιεπίσκοπος Λεονάρδος μαζί με τους αδελφούς Λανγκάσκο ήταν πίσω από την τάφρο στο σημείο που κατέληγε στον Κεράτιο. Όλοι αυτοί είχαν να αντιμετωπίσουν τα ευρωπαϊκά στρατεύματα των Οθωμανών, υπό τον Καρατζά πασά.^[26]

Η διάταξη των αντιπάλων

Τα θαλάσσια τείχη φυλάσσονταν από την πλευρά της Προποντίδας από τον Τζιάκομο Κονταρίνι, ο οποίος αμυνόταν στην περιοχή του Στουδίου. Δίπλα του υπήρχε ένα τμήμα από Έλληνες καλόγερους. Στο λιμάνι του Ελευθερίου ήταν ο πρίγκιπας Ορχάν με τους Τούρκους του, ενώ στο ανατολικό παράλιο της Προποντίδας εγκαταστάθηκαν άντρες της καταλανικής παροικίας υπό τον Περέ Χούλια. Ο καρδινάλιος Ισίδωρος με 200 τοξότες υπεράσπιζε το ακρωτήριο της ακρόπολης. Τις ακτές του Κερατίου κόλπου φύλασσαν 700 Βενετοί και Γενοβέζοι ναύτες υπό τον Γκαμπριέλε Τρεβιζάνο. Στον Αλβίζο Ντιέντο παραχωρήθηκε η διοίκηση των πλοίων που ήταν στον κόλπο. Απέναντί τους είχαν τον Ζαγανός πασά με ένα τμήμα του Οθωμανικού στρατού, το οποίο παρατάχθηκε στο σημείο όπου τα χερσαία τείχη ενώνονταν με τα τείχη του Κεράτιου. Μέσα στην πόλη υπήρχαν δύο αποσπάσματα ως εφεδρεία: ένα υπό τον Λουκά Νοταρά, που στάθμευε στην συνοικία της Πέτρας, και το άλλο, υπό τον Νικηφόρο Παλαιολόγο, κοντά στην εκκλησία των Αγίων Αποστόλων.

Στις 6 Απριλίου κηρύχθηκε επίσημα η πολιορκία από τον Μωάμεθ Β', αφού πρώτα, σύμφωνα με τα έθιμα της εποχής, η πρόταση του για να παραδοθεί η πόλη υποσχόμενος ότι θα σέβονταν την ζωή και την περιουσία των κατοίκων, απορρίφθηκε από τους βυζαντινούς. Αμέσως ξεκίνησε ο κανονιοβολισμός, με αποτέλεσμα ένα τμήμα των τειχών κοντά στη Χαρίσια πύλη να καταστραφεί, όμως οι υπερασπιστές κατάφεραν να το επισκευάσουν γρήγορα. Ταυτόχρονα οι Οθωμανοί άρχισαν εργασίες για να παραγεμίσουν την τάφρο, ώστε σε περίπτωση ρήγματος των τειχών να μπορούν να επιτεθούν με ευκολία. Επίσης αναλήφθηκαν υπονομευτικές εργασίες εναντίον των τμημάτων των τειχών που το έδαφος ήταν κατάλληλο. Στην θάλασσα τα πλοία έκαναν την πρώτη τους επίθεση, πιθανόν στις 9 Απριλίου, χωρίς επιτυχία, με αποτέλεσμα ο Μπαλτόγλου να περιμένει την άφιξη της μοίρας του Ευξείνου για να σχεδιάσει νέες επιχειρήσεις. Το διάστημα μεταξύ 6 με 11 Απριλίου ο Μωάμεθ πήρε μερικά στρατεύματα και κυρίευσε δύο φρούρια που υπήρχαν έξω από την πόλη, το Θεράπειο και Στουδίου, ενώ την ίδια περίοδο ο Μπαλτόγλου επιτέθηκε και κατέλαβε τα Πριγκιπόνη.

Στις 12 κατέφθασε ο τουρκικός στόλος από την Καλλίπολη και αγκυροβόλησε στο Διπλοκιόνιο. Ήταν ο πρώτος πραγματικά αξιόμαχος στόλος που είχαν αποκτήσει οι Οθωμανοί. Την ίδια μέρα ξεκίνησε ο βομβαρδισμός με τα κανόνια, που συνεχίστηκε αδιάκοπα σε όλο το διάστημα της πολιορκίας. Οι Βυζαντινοί δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα δικά τους κανόνια, που άλλωστε ήταν πολύ κατώτερα από τα τουρκικά, τα οποία είχαν τοποθετήσει πάνω στα τείχη για να βάλλουν εναντίον των πολιορκητών, αλλά γρήγορα διαπίστωσαν ότι κάθε βολή τους προκαλούσε ρωγμές στα ίδια τα τείχη. Ωστόσο η άμυνα τις πρώτες βδομάδες διεξάγονταν με επιτυχία.

Την νύχτα της 18ης Απριλίου οι Οθωμανοί επιτέθηκαν με αλαλαγμούς και τυμπανοκρουσίες στο Μεσοτείχιο. Καθώς το σημείο επίθεσης ήταν στενό η αριθμητική υπεροχή των Τούρκων ήταν χωρίς νόημα, ενώ η ανώτερη θωράκιση των βυζαντινών, όπως και η ηγετική ικανότητα του Τζουστινιάνι, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην νικηφόρα απόκρουση της επίθεσης. Μετά από τέσσερις ώρες οι Οθωμανοί υποχώρησαν έχοντας 200 νεκρούς ενώ οι υπερασπιστές κανέναν.

Στις 20 Απριλίου σημειώθηκε ένα αναπάντεχα ευχάριστο γεγονός για τους πολιορκημένους: τρία γενουάτικα πλοία και ένα βυζαντινό, μετά από νικηφόρα σύγκρουση με αριθμητικά υπέρτερο τουρκικό στόλο, ήλθαν να ενισχύσουν τους Βυζαντινούς. Ο σουλτάνος είχε τόσο αναστατωθεί από την ναυμαχία αυτή που προχώρησε έφιππος στην θάλασσα. Το γεγονός αυτό ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικό για την ψυχολογία των πολιορκημένων, οι οποίοι πίστευαν ότι η ευνοϊκή έκβαση της πολιορκίας ήταν πλέον ορατή.

Ο σουλτάνος Μωάμεθ Β΄ επιβλέπει την υπερνεώλκηση του τουρκικού στόλου. Πίνακας του Fausto Zonaro, (1854-1929)

Στις 22 Απριλίου, ο στόλος των Τούρκων ύστερα από επιχείρηση της προηγούμενης νύχτας, κατάφερε να διεισδύσει εντός του Κεράτιου κόλπου. Για τον σκοπό είχε κατασκευαστεί στην κοιλάδα μεταξύ των λόγγων, ένα είδος ξύλινης εξέδρας, επάνω από την οποία σύρθηκαν- με τη βοήθεια πλήθους ανθρώπων που ήταν στη διάθεση του Μωάμεθ Β΄- τα οθωμανικά πλοία, που είχαν τοποθετηθεί πάνω σε τροχούς. Για να μη γίνει αντιληπτό το εγχείρημα, τα κανόνια βομβάρδιζαν ακατάπαυστα το χερσαίο τείχος. Ο στόλος των Βυζαντινών και των Ιταλών συμμάχων τους, που στάθμευε εντός του Κεράτιου κόλπου, βρέθηκε ανάμεσα σε δύο πυρά και η κατάσταση της πόλης έγινε κρίσιμη. Τότε οργανώθηκε σχέδιο για να πυρποληθεί ο τουρκικός στόλος με υγρό πυρ την επόμενη νύχτα, όμως το σχέδιο προδόθηκε και έτσι δεν πραγματοποιήθηκε. Επιπλέον, η άμυνα της πόλης εξασθενούσε, καθώς έπρεπε να τοποθετηθούν δυνάμεις στο τείχος του Κερατίου που ως τότε δεν είχε ανάγκη από ιδιαίτερη περιφρούρηση.

Στο μεταξύ στη βυζαντινή πρωτεύουσα είχε γίνει ιδιαίτερα αισθητή η έλλειψη τροφίμων. Οι πολεμιστές είχαν αρχίζει να κουράζονται με τις αλλεπάλληλες εχθρικές επιθέσεις. Επίσης Βενετοί και Γενουάτες διαπληκτίζονταν κατηγορώντας οι πρώτοι τους δεύτερους για συνεργασία με τον εχθρό. Υπήρχαν φήμες ότι οι Γενουάτες του Γαλατά, ο οποίος έμεινε ανέγγιχτος από τους Τούρκους σε όλο το διάστημα της πολιορκίας, βοηθούσαν τον σουλτάνο. Επίσης πολλοί Βυζαντινοί αλλά και ξένοι συμβούλευαν τον Αυτοκράτορα να διαφύγει, όμως ο Κωνσταντίνος με θάρρος και αξιοπρέπεια απέρριπτε την ταπεινωτική αυτή λύση.

Ο συνεχής βομβαρδισμός της πόλης, που δεν διακόπηκε για αρκετές βδομάδες καθόλου, εξάντλησε εντελώς τον πληθυσμό, άντρες, γυναίκες παιδιά, ιερείς, μοναχοί προσπαθούσαν να αποκαταστήσουν τις πολυάριθμες ρωγμές του τείχους. Η πολιορκία είχε ήδη διαρκέσει πενήντα μέρες. Ταυτόχρονα στο οθωμανικό στρατόπεδο επικρατούσαν φήμες, πιθανόν ψεύτικες, για την πιθανή άφιξη πολυάριθμου χριστιανικού στόλου από τη Δύση, κάτι που ανάγκασε τον Μωάμεθ να εντείνει την προσπάθεια για κατάληψη της πόλης.

Στις 21 Μαΐου, ο σουλτάνος έστειλε πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη. Ζητούσε την παράδοση της πόλης με την υπόσχεση να επιτρέψει στον Αυτοκράτορα και σε όσους το επιθυμούσαν να φύγουν με τα υπάρχοντά τους. Επίσης, θα αναγνώριζε τον Κωνσταντίνο ως ηγεμόνα της Πελοποννήσου. Τέλος, εγγυόταν για την ασφάλεια του πληθυσμού που θα παρέμενε στην πόλη. Οι αντιπροτάσεις του Κωνσταντίνου διαπνέονταν από πνεύμα αξιοπρέπειας και αποφασιστικότητας. Δέχονταν να πληρώσει υψηλότερους φόρους υποτέλειας και να παραμείνουν στα χέρια των Τούρκων όλα τα κάστρα και τα εδάφη που είχαν στο μεταξύ κατακτήσει. Για την Κωνσταντινούπολη όμως δήλωσε:

Τὸ δὲ τὴν πόλιν σοὶ δοῦναι οὔτ' ἐμὸν ἐστίν οὔτ' ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ• κοινῇ γὰρ γνώμῃ πάντες αὐτοπροαιρέτως άποθανοῦμεν καὶ οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν.

Δηλαδή, σε σύγχρονη απόδοση:

Το να σου (παρα)δώσω όμως την πόλη ούτε σε εμένα επαφίεται ούτε σε άλλον από τους κατοίκους της• διότι με κοινή απόφαση οι πάντες θα αποθάνουμε αυτοπροαίρετα και δεν θα υπολογίσομε τη ζωή μας.

Η τελική επίθεση

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τον Θεόφιλο Χατζημιχαήλ

Ύστερα από την αποτυχημένη προσέγγιση, ο Μωάμεθ Β' κάλεσε πολεμικό συμβούλιο και κατόπιν έβγαλε λόγο προς τους στρατιώτες του, ζητώντας του θάρρος και σταθερότητα. Τόνισε ότι υπάρχουν τρεις προϋποθέσεις για έναν επιτυχή πόλεμο: η επιθυμία (για τη νίκη), η ντροπή (για την ήττα) και η υπακοή στους ηγέτες. Επίσης δήλωσε με όρκο πως ο ίδιος ήθελε μόνο τα τείχη και τα οικοδομήματα της πόλης και πως αφήνει στο στρατό του όλα τα άλλα. Υπογράμμισε πως υπάρχουν θησαυροί μέσα στα κτήρια και κυρίως στις εκκλησίες και πως θα επωφεληθούν από τον εξανδραποδισμό των κατοίκων, ανάμεσά τους υπήρχαν πολλές νέες γυναίκες. Τέλος διέταξε νηστεία και προσευχή. Η επίθεση ορίστηκε για την νύχτα της 29ης Μαΐου.

Στις 28 Μαΐου συντελέστηκε μεγάλη ακολουθία στην Αγία Σοφία, η τελευταία χριστιανική ακολουθία που πραγματοποιήθηκε στην περίφημη εκκλησία της πόλης, την οποία παρακολούθησε πλήθος αξιωματούχων και πιστών. Ο Κωνσταντίνος ΙΑ' σε λόγο προς τον λαό του, όπως τον διασώζει ο Σφραντζής, τον προέτρεψε να αντισταθεί γενναία, λέγοντας ότι οι Τούρκοι «υποστηρίζονται από όπλα, ιππικό, πυροβολικό και την αριθμητική τους υπεροχή, εμείς όμως στηριζόμεθα πρώτα στον Θεό και Σωτήρα μας και κατόπιν στα χέρια μας και στην δύναμή μας που μας έχει χαρίσει ο ίδιος ο Θεός». Ο Κωνσταντίνος ολοκλήρωσε την ομιλία του ως εξής:

...Γνωρίσατε λοιπόν τούτο: Εάν ειλικρινά υπακούσετε ό,τι σας διέταξα, ελπίζω ότι, με τη βοήθεια του Θεού, θα αποφύγουμε τη δίκαιη τιμωρία Του, που κρέμεται επάνω μας.

Την Τρίτη το βράδυ, 29 Μαΐου, μεταξύ 01.00 και 02.00, εκδηλώθηκε γενική τουρκική επίθεση. Μόλις δόθηκε το σύνθημα η πόλη υπέστη συνδυασμένη επίθεση από τρεις πλευρές συγχρόνως. Οι Βυζαντινοί κατάφεραν να αποκόψουν τις υπόγειες σήραγγες απ' όπου οι Τούρκοι προσπάθησαν να περάσουν κάτω από τα τείχη. Παρόλο που στις επιθέσεις ήταν περισσότεροι αριθμητικά, οι Βυζαντινοί τους απώθησαν αρκετές φορές προκαλώντας τους τρομερές απώλειες. Οι δύο πρώτες επιθέσεις αποκρούστηκαν. Όμως ο Μωάμεθ Β' οργάνωσε πολύ προσεκτικά την τρίτη και τελευταία επίθεση. Με ιδιαίτερη επιμονή οι Τούρκοι επιτέθηκαν κατά του μέρους των τειχών το οποίο ήταν κοντά στην πύλη του Αγίου Ρωμανού (Πέμπτον), όπου πολεμούσε και ο ίδιος ο Αυτοκράτορας. Ένας από τους κύριους υπερασπιστές της πόλης, ο Γενουάτης Ιουστινιάνι, τραυματίστηκε σοβαρά και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τον αγώνα. Αυτή η απώλεια υπήρξε ανεπανόρθωτη για τους Βυζαντινούς. Στα τείχη δημιουργούνταν συνεχώς ρήγματα και ο Αυτοκράτορας, πολεμώντας ως απλός στρατιώτης, έπεσε στην μάχη. Δεν υπάρχουν ακριβείς πληροφορίες για τον θάνατο του και για τον λόγο αυτό ο θάνατός του έγινε γρήγορα θέμα ενός θρύλου που έχει συσκοτίσει την ιστορική πραγματικότητα. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, οι Τούρκοι δεν κατάφεραν να σπάσουν τη γραμμή άμυνας των τειχών, παρά μόνο όταν από εσωτερική προδοσία μπήκαν από την Κερκόπορτα και περικύκλωσαν τους αμυνόμενους.

Λεηλασίες

Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην Κωνσταντινούπολη (πίνακας του Jean-Joseph Benjamin-Constant, 19ος αιώνας).

Η πολιορκία κράτησε περίπου 3 μήνες και, τελικά, ο σημαντικά ισχυρότερος Μωάμεθ κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη την Τρίτη 29 Μαΐου 1453 (αποφράς ημέρα). Μετά τον θάνατο του Κωνσταντίνου οι Τούρκοι όρμησαν μέσα στην πόλη, αρχίζοντας μαζικές λεηλασίες. Ένα μεγάλο πλήθος πολιτών κατέφυγε στην Αγία Σοφία, ελπίζοντας να βρει εκεί ασφάλεια. Αλλά οι Τούρκοι διέρρηξαν την κεντρική πύλη και όρμησαν μέσα στην εκκλησία όπου έσφαξαν το πλήθος. Την ημέρα της πτώσης της Κωνσταντινούπολης, ή πιθανόν την επόμενη, ο Σουλτάνος εισήλθε επίσημα στην πόλη και πήγε στην Αγία Σοφία, όπου και προσευχήθηκε. Κατόπιν ο Πορθητής εγκαταστάθηκε στα αυτοκρατορικά ανάκτορα των Βλαχερνών.

Όπως παραδίδει ο Σφραντζής, δόθηκε διαταγή για τριήμερη λεηλασία της πόλης. Άλλες πηγές αναφέρουν πως ουσιαστικά η λεηλασία έπαυσε μετά την πρώτη ημέρα. O ιστορικός Δούκας αναφέρει πως ο σουλτάνος επιφύλαξε για τον εαυτό του τα οικοδομήματα και τα τείχη της πόλης, αφήνοντας τα υπόλοιπα αγαθά, τους αιχμαλώτους και τα λάφυρα στη διάθεση των στρατευμάτων. Ο άμαχος πληθυσμός της Κωνσταντινούπολης θανατωνόταν χωρίς διάκριση. Οι εκκλησίες με επικεφαλής την Αγία Σοφία, καθώς και τα μοναστήρια με όλο τους τον πλούτο λεηλατήθηκαν και βεβηλώθηκαν, ενώ οι ιδιωτικές περιουσίες έγιναν αντικείμενο αρπαγής και λαφυραγωγίας. Κατά τη διάρκεια αυτών των ημερών χάθηκαν αναρίθμητοι πολιτιστικοί θησαυροί. Πολύτιμα βιβλία κάηκαν, κομματιάστηκαν ή πουλήθηκαν σε εξευτελιστικές τιμές. Ο ιστορικός Κριτόβουλος, που ανήκε στο οθωμανικό στρατόπεδο, αναφέρει ότι δεν υπήρξε στοιχειώδης οίκτος κατά τις λεηλασίες και η πόλη ερημώθηκε ολοσχερώς.

Επακόλουθα της Άλωσης

Η Ορθόδοξη Βυζαντινή Αυτοκρατορία έπαψε πια να υφίσταται και στη θέση της ιδρύθηκε και αναπτύχθηκε η Οθωμανική Αυτοκρατορία, της οποίας η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε από την Αδριανούπολη στην Κωνσταντινούποληόπου και μετονομάστηκε από τους Τούρκους Ισταμπούλ. (από τη φράση εις την πόλιν) και παρέμεινε έδρα της Αυτοκρατορίας ως την οριστική κατάλυσή της, το 1922. Αντίθετα το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης έλαμψε με την ανάδειξη σε πατριάρχη του ανθενωτικού Γεννάδιου Σχολάριου καθ΄ υπόδειξη του Μωάμεθ λαμβάνοντας από τον ίδιο και διάφορα πρόσθετα προνόμια μέχρι ακόμα και οθωμανική φρουρά.

Πρώτος που φέρεται να προσπάθησε να συνεγείρει τους Ηγεμόνες της Δύσης για ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Χριστιανούς ήταν ο τότε Μέγας Μάγιστρος του Τάγματος του Αγίου Ιωάννη των Ιεροσολύμων, που έδρευε την εποχή εκείνη στη Ρόδο, ο Ζαν ντε Λαστίκ ο οποίος με γράμματά του στον Πάπα και σε όλους τους Ηγεμόνες τους εξόρκιζε να πάρουν τα όπλα και «να εκδικηθούν για το χριστιανικό αίμα που χύθηκε στην Κωνσταντινούπολη εξ αιτίας των Τούρκων αλλά και για τη σωτηρία της Ρόδου του ισχυρότατου αυτού προμαχώνα της χριστιανικής πολιτείας». Παράλληλα όμως υπήρχαν και πολλοί Έλληνες που διέτρεχαν την Ευρώπη κηρύττοντας "ιερό πόλεμο" κατά των Τούρκων, μεταξύ αυτών ήταν ο Ισίδωρος ο Πελοποννήσιος, ο Βησσαρίων ο Τραπεζούντιος, ο Ανδρόνικος ο Θεσσαλονικεύς κ.ά., ενώ ο Ρόδιος λαϊκός στιχουργός Εμμανουήλ Γεωργιλάςαπέδιδε το πνεύμα της εποχής σε ποιήματά του προτρέποντας τη Δύση να συνασπιστεί κατά των Τούρκων για την απελευθέρωση της Κωνσταντινούπολης, επειδή:

"Η Πόλις ήτον το σπαθί, / η Πόλις το κοντάρι.

Η Πόλις ήτον το κλειδί / της Ρωμανίας όλης

Κ΄ εκλείδωνε κ΄ εσφάλιζεν / όλην την Ρωμανίαν

Κ΄ όλον το Αρχιπέλαγος / εσφικτοκλείδωνέν το".

Στις παραπάνω εκκλήσεις ο Πάπας Νικόλαος Ε΄ επέδειξε πλήρη αδιαφορία, σε αντίθεση με τους διαδόχους του στον παπικό θρόνο Κάλλιστο Γ΄ και Πίο Β΄. Επίσης ο αυτοκράτορας Φρειδερίκος Γ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας καθώς και ο Δούκας Φίλιππος της Βουργουνδίας ο επιλεγόμενος Καλός μόλις ενημερώθηκαν σχετικά με την άλωση συναντήθηκαν και συσκέφθηκαν πλην όμως οι προθέσεις τους ναυάγησαν από την «ακατονόμαστη αντίσταση» και για «ελεεινές μικροφιλοτιμίες» του τότε βασιλέως της ΓαλλίαςΚαρόλου Ζ΄

Υπενθυμίζεται ότι την εποχή εκείνη ένα μεγάλο μέρος του ελλαδικού χώρου αποτελούσαν βασίλεια όπως της Κύπρου, Δουκάτα όπως το φράγκικο των Αθηνών και κυρίως ενετικές κτήσεις όπως το Δουκάτο του Αρχιπελάγους με έδρα τη Νάξο, η Εύβοια ή Νεγρεπόντε και Κεφαλονιά (από το 1209), η Κρήτη (από το 1212), η Κέρκυρα (από το 1215), η Ρόδος κ.ά., τα δύο δεσποτάτα Μυστρά και Ηπείρου καθώς και κάποια αρχονταρίκια.
Όταν το 1456 ο Μωάμεθ Β' απέσπασε από τους Φράγκους την Αθήνα και λίγο αργότερα υπέταξε όλες τις ελληνικές περιοχές, όπως και την Πελοπόννησο τότε ξύπνησε από το λήθαργο η Δύση και άρχισαν ν΄ ακούγονται οι πρώτες φωνές για τον άπιστο και κοινό εχθρό. Ο Παρθενώνας, που τότε είχε μετατραπεί από τους χριστιανούς σε εκκλησία της Θεοτόκου, επανα-μετατράπηκε με διαταγή του ίδιου του Μωάμεθ Β΄ σε τζαμί. Το 1457 εμφανίζεται στο Αιγαίο ο παπικός στόλος που ξεκινά επιδρομές για κατάληψη νήσων που βρίσκονταν υπό τουρκική κυριαρχία με συνέπεια την κατάργηση της Ηγεμονίας του Αίμου του Οίκου των Κατελούζων. Το 1461, η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας περιήλθε στην εξουσία των Οθωμανών. Την ίδια χρονιά καταλήφθηκαν και τα τελευταία υπολείμματα του Δεσποτάτου της Ηπείρου.

Η πτώση της Κωνσταντινούπολης μπορεί να σηματοδότησε την έναρξη της Τουρκοκρατίας στην Ελλάδα, πλην όμως το σημαντικότερο. οδήγησε στον κολοφώνα της αναγέννησης των αρχαίων ελληνικών σπουδών που μεταλαμπαδεύτηκε στην Ιταλία αρχικά καθώς και στην υπόλοιπη Ευρώπη στη συνέχεια. Πόλεις όπως η Βενετία, η Φλωρεντία, η Ρώμη κ.ά. άνοιξαν την αγκαλιά τους στους πρόσφυγες βυζαντινούς λόγιους που εγκαταστάθηκαν σ΄ αυτές μεταφέροντας το πολύτιμο φορτίο της αρχαίας Ελλάδας, συμβάλλοντας έτσι στην ανάδειξη των νέων τάσεων κυρίως του ουμανισμού που έφερνε ο νέος αιώνας (15ος αιώνας).

Θρύλοι και παραδόσεις

Η Πύλη του Χαρίσιου από την οποία μπήκε στην Κωνσταντινούπολη ο Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής όπως είναι σήμερα. Υπάρχει στα δεξιά μαρμάρινη επιγραφή που υπενθυμίζει το γεγονός.

Ο τρόπος που θυσιάστηκε ο τελευταίος Αυτοκράτορας, καθώς και ότι δεν διασώθηκαν πληροφορίες για τις τελευταίες στιγμές του στο πεδίο της μάχης, αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για ποικίλους θρύλους με κυριότερο αυτόν του «μαρμαρωμένου βασιλιά» που περιμένει την στιγμή να ανακτήσει την Πόλη και την Αυτοκρατορία του.

Μια λαϊκή χριστιανική παράδοση, αναφέρει ότι τη στιγμή που διέρρηξαν οι Τούρκοι την πύλη της Αγίας Σοφίας τελούνταν η θεία λειτουργία και ο ιερέας τη στιγμή που είδε τους μουσουλμάνους να ορμούν στο πλήθος των πιστών, εισήλθε και εξαφανίσθηκε μέσα στον τοίχο, πίσω από το Άγιο Βήμα, που άνοιξε μπροστά του κατά τρόπο μαγικό. Λέγονταν ότι όταν η Κωνσταντινούπολη θα επανέλθει στα χέρια των Χριστιανών, ο ιερέας θα βγει από τον τοίχο για να συνεχίσει την λειτουργία. Ένας άλλος θρύλος λέει ότι ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος στο ένα του χέρι είχε έξι δάχτυλα και αν βρεθεί κάποιος Έλληνας που έχει έξι δάχτυλα τότε θα ανακτήσει ( ο Κωνσταντίνος ) την Πόλη και την αυτοκρατορία του.

Κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, ο Αμερικάνος ιστορικός Ε. Α. Γκρόσβενορ αναφέρει ότι στην συνοικία Αμπού Βέφα στην Κωνσταντινούπολη, υπήρχε ένας χαμηλός ανώνυμος τάφος τον οποίο οι Έλληνες τιμούσαν ως τάφο του Κωνσταντίνου και τον χρησιμοποιούσαν κρυφά ως τόπο προσευχής. Όμως η Οθωμανική Κυβέρνηση επενέβη εκείνη την εποχή επιβάλλοντας ποινές και ερημώνοντας το μέρος.

Η πρόσληψη της Άλωσης από την διεθνή και νεοελληνική ιστοριογραφία

Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης του 1453 αποτέλεσε ένα από τα γεγονότα-ορόσημα της Παγκόσμιας Ιστορίας τα οποία σηματοδοτούσαν την μετάβαση από τη μεσαιωνική εποχή έως τους νεώτερους χρόνους, σύμφωνα και με την τριμερή διάκριση του Christoph Cellarius με το έργο του Historia Medii Aevi. Η πρόσληψη και ενσωμάτωση της Άλωσης από την ιστοριογραφία του 19ου αιώνα ακολουθεί την ενσωμάτωση του Βυζαντίου και της Βυζαντινής ιστορικής περιόδου. Οι ποϋποθέσεις αφομοίωσής της ήταν μεταξύ άλλων, η θρησκευτική της σημασία, κάτι που έβρισκε υποδοχές στην λαϊκή κουλτούρα. Μπορούσε να γίνει ένα απτό σύμβολο στα πλαίσια συγκρότησης της εθνικής ιδεολογίας. Έτσι γινόταν αντιληπτή ως πτώση της βασιλείας των Ορθοδόξων. Εθνικοποιείται επειδή η Κωνσταντινούπολη αποτελούσε το πιο σημαντικό κέντρο της Ανατολής και επομένως κεντρικό σημείο στα πλαίσια της υλοποίησης τηςΜεγάλης Ιδέας.O Σπυρίδων Ζαμπέλιος στην εκτεταμένη εισαγωγή του στο έργο του Άσματα Δημοτικά της Ελλάδος, δεν επικεντρώνεται στους εσωτερικούς παράγοντες παρακμής της αυτοκρατορίας, αλλά στην άπληστη καθολική Δύση, η οποία από το 1204 συνέβαλε στην παρακμή της αυτοκρατορίας. Τελικά η Θεία Πρόνοια επέλεξε τον Οθωμανό κατακτητή ώστε να σωθεί από τους Καθολικούς δυνάστες. Σε αυτό το σημείο συμφωνεί και ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, χωρίς όμως να υιοθετεί και τη φιλοσοφική θεώρηση του Ζαμπέλιου. Διάφοροι άλλοι εκπρόσωποι της ρομαντικής ιστοριογραφικής τάσης, όπως ο Αλέξανδρος Πασπάτης, Κωνσταντίνος Σάθας, Σπυρίδων Λάμπρος, Αδαμάντιος Αδαμαντίου,Βασίλειος Μυστακίδης, Θεοδόσιος Βενιζέλος,Αθανάσιος Βερναρδάκης, Κωνσταντίνος Άμαντος εμπλουτίζουν το αντιδυτικό ερμηνευτικό τους σχήμα με αναφορές σε προδοτικές ενέργειες των Λατίνων (π.χ. η αλλαγή στρατοπέδου του Ουρβανού του τεχνίτη που κατασκεύασε το κανόνι, η βοήθεια των Γενουατών του Γαλατά στους Τούρκους, η λιποψυχία του Ιουστινιάνη). Οι ιστορικοί αυτοί επέλεγαν το λεγόμενο Majus χρονικό του Γεώργιου Σφρατζή-ένα συμπίλημα συνταγμένο στα 1573-1575 από τον Μακάριο Μελισσηνό- με έντονα θρησκευτικό χαρακτήρα και διαπνεόμενο από την αντίληψη πως ο Θεός κατευθύνει τις τύχες του κόσμου χρησιμοποιώντας τους ανθρώπους και ακόμα και τους Τούρκους για να εκπληρώσει τους σκοπούς του.

πηγή:el.wikipedia.org

Αντισυνταγματική η εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων - Χωρίς αναδρομική ισχύ η απόφαση

• 28/5/2015

  
  
  

Σύμφωνα με τον βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ η απόφαση του Ελεγκτικού Συνεδρίου εκδόθηκε το βράδυ της Τετάρτης και ισχύει για όλους από εδώ και πέρα

Αντισυνταγματική έκρινε, σύμφωνα με τον βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Μητρόπουλο, την εισφορα αλληλεγγύης που πληρώνουν οι συνταξιούχοι η ολομέλεια του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Όπως, όμως, διευκρίνισε η απόφαση θα ισχύει από εκδόσεως της απόφασης και όχι αναδρομικά λόγω του πολύ μεγάλου κόστους που θα έχουν τα ταμεία.

Κατά τον κ. Μητρόπουλο η απόφαση είναι δεσμευτική, αμετάβλητη και ισχύει έναντι πάντων.

Αν είχε αναδρομική ισχύ η απόφαση, σημείωσε ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, το κόστος για την κυβέρνηση θα ήταν της τάξης του 1 δισ. ευρώ «αλλά πλέον είναι λυμένα τα χέρια της κυβέρνησης να την καταργήσει (σ.σ. την εισφορά)».

Ο νόμος που κρίθηκε αντισυνταγματικος προέβλεπε ότι κάθε συνταξιούχος με σύνταξη 1.000-1.500 ευρώ θα κατέβαλε εισφορά 5% μηνιαίως, για ποσά από 1.500-2.000 ευρώ η εισφορά ήταν της τάξης του 10% ανά μήνα, για ποσά από 2.000-2.500 ήταν 15% ανά μήνα και για ποσά μεγαλύτερα των 2.500 ευρώ η εισφορά ήταν 20% το μήνα.

πηγή:protothema.gr

Απάντηση Εκπροσώπου ΥΠΕΞ στις προκλητικές δηλώσεις του Πρωθυπουργού της Αλβανίας,

Ο Εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών, Κωνσταντίνος Κούτρας, απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων, με αφορμή τις σημερινές δηλώσεις του Πρωθυπουργού της Αλβανίας, Έντι Ράμα, δήλωσε τα εξής: 

«Η πολιτική ηγεσία της φίλης και γείτονος χώρας διολισθαίνει, λόγω και έργω, καθημερινά. Η επιστροφή στη λογική και στο σεβασμό της νομιμότητας και του διεθνούς δικαίου αποτελεί τον ασφαλέστερο δρόμο για την ευρωπαϊκή προοπτική της Αλβανίας. Ουδέν σχόλιο περαιτέρω».

Κίνηση όξυνσης από τα Τίρανα

Ενα ακόμη βήμα μπροστά προς την κατεύθυνση της όξυνσης των σχέσεων με την Ελλάδα έκανε σήμερα ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα καθώς με δήλωσή του στα Τίρανα υπογράμμισε ότι η Αθήνα δεν έχει ανταποκριθεί στο αίτημα της χώρας του “να επιλύσουμε ένα ζήτημα εθνικού συμφέροντος, όπως είναι τα θαλάσσια σύνορα”.

Ο κ. Ράμα επιβεβαιώνει πλήρως συνεχή δημοσιεύματα της “Κ” ότι η Αλβανία έχει ζητήσει “πληροφορίες” για τις έρευνες στο Ιόνιο, για την ακρίβεια τα Τίρανα έχουν ζητήσει τροποποίηση των σχεδίων για έρευνες υποστηρίζοντας ότι παραβιάζονται τα αλβανικά χωρικά ύδατα, θέση που απορρίπτουν ειδικοί επιστήμονες στην Ελλάδα. Ο κ. Ράμα, προσθέτει ότι “εμείς δεν σκοπεύουμε να διαπραγματευτούμε το εθνικό συμφέρον, για τις σχέσεις καλής γειτονίας” και ότι “δεν έχουμε δεσμευθεί να κλείνουμε τα μάτια μας, όταν παρουσιάζεται ένα πρόβλημα που δεν δημιουργήσαμε και δεν τροφοδοτούμε εμείς".

Επίσης, ο κ. Ράμα, υποστήριξε πλήρως την επιλογή του για την υποστήριξη  και  εκλογή του Σπετίμ Ιντρίζι, από το ακραίο εθνικιστικό κόμμα των Τσάμηδων PDIU, ως αντιπροέδρου του αλβανικού κοινοβουλίου,  δηλώνοντας ότι "όπως εμείς δεν φανταζόμαστε να υποδείξουμε στην Αθήνα ποιον να επιλέξει στην ηγεσία του κοινοβουλίου ή της κυβέρνησής της, έτσι δεν φανταζόμαστε την Αθήνα να κάνει το ίδιο σε εμάς". Σημειώενται ότι στην εκλογή Ιντρίζι είχε αντιδράσει το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, το οποίο με δήλωσή του εκπροσώπου του Κωνσταντίνου Κούτρα είχε αναφερθεί στο ιστορικό παρελθόν και στην συνεργασία των Τσάμηδων με του ναζί, σημειώνοντας την ενόχληση της Αθήνας.

Ο Αλβανός πρωθυπουργός προέβη στις δηλώσεις αυτές κατά τη διάρκεια κοινής συνέντευξης Τύπου με τον Σέρβο ομόλογό του Αλεξάνταρ Βούτσιτς, ο οποίος πραγματοποιεί διήμερη επίσκεψη στα Τίρανα.

ΝΔ: Γνωστή η αμετροέπεια του κ. Ράμα

Οι δηλώσεις του κ. Ράμα προκάλεσαν την σκληρή αντίδραση του τομεάρχη εξωτερικών της ΝΔ Γιώργου Κουμουτσάκου.

Σε δήλωσή του στην «Κ», ο κ. Κουμουτσάκος τονίζει ότι «η αμετροέπεια του κ. Ράμα, είναι γνωστή και δεν εκπλήσσει. Εαν συνεχίσει έτσι, θα εξελιχθεί ταχύτατα σε παράγοντα αστάθειας στα δυτικά βαλκάνια και προφανώς, με αυτόν τον τρόπο, δεν θα βοηθήσει την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας του».

πηγή:kathimerini.gr,

Δελτίο Τύπου του Βουλευτή κ. Γιώργου Στύλιου προς τον ΑΝΥΕΘΑ κ. Τόσκα Νικολάο για την αξιοποίηση και αναβάθμιση του ΚΕΝ Άρτας

                                     

                                                     Γιώργος  Στύλιος
                                   Βουλευτής Ν. Άρτας  ΝΔ




         

Δελτίο Τύπου

ΘΕΜΑ: Την αξιοποίηση και αναβάθμιση του ΚΕΝ Άρτας, ανέδειξε ο Γιώργος Στύλιος, με ερώτηση προς τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας κ. Τόσκα.

Ο κ. Στύλιος κατά την ομιλία του ανέφερε στον κ. Υπουργό ότι το ΚΕΝ Άρτας αποτελεί το μοναδικό κέντρο κατάταξης στην Ήπειρο και τα Ιόνια Νησιά. Οι υποδομές του στρατοπέδου, είναι σύγχρονες και πληρούν τις προϋποθέσεις υγιεινής και ασφάλειας για την εύκολη προσαρμογή των νεοσυλλέκτων. Ωστόσο, η επάνδρωση του στρατοπέδου με μόνιμο προσωπικό είναι πολύ χαμηλή.

Στη συνέχεια ο κ. Στύλιος τόνισε τα πολλαπλά οφέλη που προκύπτουν από την αναβάθμιση του ΚΕΝ.  Ειδικότερα: υπενθύμισε ότι  με απόφαση του αειμνήστου Δημάρχου Κ. Βάγια δεν πληρώνονται δημοτικά τέλη, συνεπώς δεν έχει έξοδα. Σχετικά με τα κοινωνικά οφέλη, σύμφωνα με το νόμο που διέπει τις μεταθέσεις των μονίμων, συγκεκριμένες κατηγορίες μόνιμων στελεχών (τρίτεκνοι – πολύτεκνοι - γονείς ατόμων με ειδικές ανάγκες - μονογονεϊκές οικογένειες) δικαιούνται μετάθεση στην πρώτη φρουρά επιθυμίας τους.

 Επιπλέον σε κάθε ΕΣΣΟ, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου κατατάσσονται από την ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου και των Ιονίων Νήσων πάνω από 600 νεοι στα κέντρα σε όλη την Ελλάδα. Δεδομένης, λοιπόν, της δύσκολης οικονομικής συγκυρίας, η Κυβέρνηση θα μπορούσε να αξιοποιήσει τις σύγχρονες εγκαταστάσεις του στρατοπέδου, αυξάνοντας τον αριθμό των νεοσυλλέκτων σε 500 με 600 σε κάθε κατάταξη (ΕΣΣΟ).

Για την ενίσχυση της επιχειρηματολογίας του και την ιδιαίτερη σημασία που έχει για την περιοχή η ενισχυμένη λειτουργία του στρατοπέδου, ο Βουλευτής Άρτας της ΝΔ επικαλέστηκε στην επιχειρηματολογία του και ερωτήσεις που έχουν καταθέσει βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ στο παρελθόν για το θέμα αυτό.

Ο Πρωθυπουργός ανέφερε ο κ. Στύλιος στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές ήταν υποψήφιος στο Νομό, υπονοώντας πολλά και δημιουργώντας μεγάλες προσδοκίες στην Άρτα. Επιπλέον, ο Βουλευτής της Ν.Δ πρότεινε Κυβέρνηση, όχι μόνο να ενισχύσει με έμψυχο υλικό το στρατόπεδο, αλλά και να εκμεταλλευτεί τον υπάρχοντα εξοπλισμό, προκειμένου να το αναβαθμίσει σε ένα διακλαδικό κέντρο ή σε ένα κέντρο εκπαίδευσης υγειονομικού.

Καταλήγοντας ο κ. Στύλιος ρώτησε τον κ. Υπουργό: α) αν έχει λάβει υπόψη το οικονομικό και κοινωνικό κόστος της κάθε οικογένειας β) εάν έχει υπολογίσει το κόστος μετακινήσεων των οπλιτών για την κατάταξή τους και γ) και αν έχει ληφθεί υπόψη στο σχεδιασμό ότι πρόσφατα έχουν διατεθεί σημαντικά κονδύλια για εργασίες ανακατασκευής των κτιριακών εγκαταστάσεων του στρατοπέδου.

Ο Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Ν. Τόσκας,  απαντώντας στον κ. Στύλιο ανέφερε: «Αυτό που έχει σημασία είναι να γίνεται με τον καλύτερο τρόπο η επιχειρησιακή λειτουργία των Ενόπλων Δυνάμεων, της αμυντικής προσπάθειας της χώρας και ει δυνατόν να εξυπηρετούνται και οι τοπικοί πληθυσμοί. Σε καμιά περίπτωση δεν βάζουμε μόνο τις αμυντικές απαιτήσεις της χώρας, γιατί εμείς συνδυάζουμε την άμυνα της χώρας με τις κοινωνικές ανάγκες… Σας είπα και πριν ότι η φτωχοποιημένη περιοχή της Ηπείρου για εμάς έχει ιδιαίτερη σημασία και όλοι αυτοί οι παράγοντες θα εξεταστούν, όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή».

Δυστυχώς οι τεκμηριωμένες ερωτήσεις του κ. Στύλιου δεν έλαβαν αντίστοιχα εμπεριστατωμένες απαντήσεις από τον κ. Υφυπουργό.  Ενδεικτική ήταν  η παρέμβαση του Αντιπροέδρου της Βουλής κ. Α. Μητρόπουλου: «Κύριε Υπουργέ, ο κ. Στύλιος  μάχεται για το θέμα... Όλα τα επιχειρήματα σάς τα είπε... Σας παρακαλώ πολύ, ικανοποιήστε τον τώρα για να τελειώνουμε. Δεν υπάρχει ιδανικότερος συνδυασμός από αυτά που επικαλέστηκε».

Ο Γιώργος Στύλιος δήλωσε: «Το στρατόπεδο μπορεί να συμβάλει ώστε να ενισχυθεί η Άρτα. Η προσπάθεια πρέπει να είναι κοινή πέρα από μικροκομματικές σκοπιμότητες. Με την πολιτική υποστήριξη του πρώην Υ.ΕΘ.Α κ. Αβραμόπουλου και του αρχηγού ΓΕΣ κ. Μανωλά και δικές μου παρεμβάσεις συνεχίζει τη λειτουργία του. Ο Υφυπουργός Άμυνας κ. Τόσκας με την απάντησή του δείχνει ότι είναι θετικός στην ενίσχυσή του ΚΕΝ Άρτας. Περιμένουμε αποφάσεις και πράξεις της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Άμυνας και της Κυβέρνησης. Οφείλουμε να διεκδικήσουμε το καλύτερο για τον τόπο μας, με σοβαρότητα και μεθοδικότητα». 

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: ΤΑ ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΚΑΙΡΣ ΕΡΩΤΗΣΗ, ΓΙΑ ΤΟ ΚΕΝ ΑΡΤΑΣ, ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΟΥΛΕΥΤΗ ΣΤΥΛΙΟ ΓΕΩΡΓΙΟ

Πρακτικά από την επίκαιρη ερώτηση του κ. Γιώργου Στύλιου  προς τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας σχετικά με την αξιοποίηση και αναβάθμιση του ΚΕΝ Άρτας

Ο συνάδελφος κ. Γεώργιος Στύλιος έχει το λόγο.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΥΛΙΟΣ: Ευχαριστώ πολύ, κύριε Πρόεδρε.

Κύριε Υπουργέ, το ΚΕΝ Άρτας αποτελεί το μοναδικό κέντρο κατάταξης στην Ήπειρο και τα Ιόνια Νησιά. Το στρατόπεδο προϋπήρχε της απελευθέρωσης της Άρτας και είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία της πόλης αλλά και την απελευθέρωση της Ηπείρου κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Από τη δεκαετία του 1970 λειτουργούσε ως Κέντρο Εκπαίδευσης Υγειονομικού. Τον Ιούλιο του 2011 μετατράπηκε σε Κέντρο Εκπαίδευσης Νεοσυλλέκτων. Για το σκοπό αυτό έγιναν εργασίες ανακατασκευής των κτηριακών του εγκαταστάσεων και έχουν διατεθεί σημαντικά κονδύλια.

Οι υποδομές του στρατοπέδου είναι σύγχρονες και πληρούν τις προϋποθέσεις υγιεινής και ασφάλειας για την εύκολη προσαρμογή των νεοσυλλέκτων. Έπειτα από ένα διάστημα ανησυχίας μετά το 2012 σχετικά με τη λειτουργία ή μη του στρατοπέδου και μετά από πολλές προσωπικές παρεμβάσεις και την πολιτική υποστήριξη του πρώην Υπουργού Εθνικής Άμυνας κ. Αβραμόπουλου και του πρώην αρχηγού ΓΕΣ κ. Μανωλά, το κέντρο Νεοσυλλέκτων Άρτας συνεχίζει τη λειτουργία του.

Ωστόσο, η επάνδρωση του στρατοπέδου με μόνιμο προσωπικό είναι πολύ χαμηλή.  Σύμφωνα με το νόμο που διέπει τις μεταθέσεις των μονίμων, συγκεκριμένες κατηγορίες στελεχών δικαιούνται μετάθεση στην πρώτη φρουρά επιθυμίας -και αναφέρομαι σε τρίτεκνους, πολύτεκνους, γονείς μονογονεϊκών οικογενειών, προστάτες τέκνων με ειδικές ανάγκες.

Το Κέντρο Νεοσυλλέκτων Άρτας μπορεί να συνεισφέρει στον τομέα αυτό, δεδομένου ότι το σύνολο των στρατοπέδων της Περιφερειακής Ενότητας Άρτας-Πρέβεζας δεν είναι πλέον σε λειτουργία. Το Κέντρο Νεοσυλλέκτων Άρτας έχει δυνατότητα στρατωνισμού μεγαλύτερη των πεντακοσίων οπλιτών σε πολύ καλές εγκαταστάσεις, όμως στις πρόσφατες σειρές κατάταξης, με απόφαση του Υπουργείου, δέχεται λιγότερους από εκατόν πενήντα νεοσυλλέκτους ανά ΕΣΣΟ.

Εν όψει των μεταθέσεων που θα αρχίσουν να υλοποιούνται εντός διμήνου ερωτάσθε, κύριε Υπουργέ, ποιος είναι ο σχεδιασμός του Υπουργείου σας για τη συνέχιση λειτουργίας και την αναβάθμιση του ΚΕΝ Άρτας. Σε ποιες ενέργειες προτίθεστε να προχωρήσετε για την ενίσχυση με μόνιμο προσωπικό του ΚΕΝ Άρτας καθώς και την αύξηση του αριθμού των κατατασσομένων νεοσυλλέκτων σε πεντακόσιους με εξακόσιους σε κάθε ΕΣΣΟ;

Ευχαριστώ.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Αλέξιος Μητρόπουλος): Ευχαριστούμε, κύριε συνάδελφε.

Κύριε Υπουργέ, έχετε το λόγο.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΟΣΚΑΣ (Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας): Κύριε Πρόεδρε, ευχαριστώ τον κ. Στύλιο για την ανάδειξη του θέματος. Καταλαβαίνω την ευαισθησία του λόγω της εντοπιότητας. Εξάλλου λόγω και δικής μου εντοπιότητας από το συγκεκριμένο νομό ξέρω τα προβλήματα και μπορώ να καταλάβω την ευαισθησία, όπως προείπα.

Πλην όμως, εδώ έχουμε μια πραγματικότητα. Σε όλη τη χώρα μας έχουμε μια πραγματικότητα, η οποία δείχνει πολύ χαμηλή στελέχωση –επάνδρωση λέγαμε παλιά- των μονάδων και των κέντρων που βρίσκονται εκεί που είναι και η αμυντική προσπάθεια της χώρας, προς Ανατολάς δηλαδή, και ως εκ τούτου είναι απαραίτητο αυτήν τη στιγμή να γίνουν ομαδοποιήσεις, να γίνουν εξορθολογισμοί, ώστε να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα της αμυντικής μας προσπάθειας και να μην σπαταλώνται πλέον πόροι εκεί όπου είναι δυνατόν να περικοπούν.

Τα Κέντρα Εκπαιδεύσεως πρέπει να είναι κατανεμημένα έτσι ώστε να υπάρχει μια ορθολογική διαχείρισή τους, να υπάρχει μια διευκόλυνση του προσωπικού το οποίο κατατάσσεται, δηλαδή να είναι κοντά σε κύριους οδικούς άξονες και όχι σε απομονωμένες περιοχές –δεν αναφέρομαι στην περιοχή της Ηπείρου, λέω γενικές αρχές- να υπάρχει δυνατότητα υγειονομικής υποστήριξης αυτών των Κέντρων Εκπαιδεύσεως από τα στρατιωτικά νοσοκομεία και τέλος πάντων να διευκολύνουν την πρόσβαση και την εν συνεχεία όδευσή τους προς τις μονάδες. Επίσης, καταλαβαίνω ότι αυτή τη στιγμή η όποια μείωση Κέντρων Εκπαιδεύσεως σε φτωχοποιημένες περιοχές, όπως είναι η περιοχή από την φτωχότερη περιφέρεια της Ευρώπης, πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν. Αυτήν τη στιγμή -προς ενημέρωσή σας το λέω- είναι σε εξέλιξη μια μελέτη για όλη τη δομή των Ενόπλων Δυνάμεων. Και φυσικά το κύριο πρόβλημα είναι στο Στρατό Ξηράς, όπου υπάρχουν πάνω από εκατό στρατόπεδα με πολλά ερωτηματικά για τη χρησιμότητά τους, δηλαδή πολύ μακριά από εκεί που βρίσκεται η κύρια αμυντική προσπάθεια της χώρας.

Εξετάζουμε την αναγκαιότητά τους, αλλά και τον τρόπο που μπορούν αυτές οι μονάδες ή αυτά τα στρατόπεδα είτε να μετεξελιχθούν είτε να δούμε τι θα γίνει. Είναι προσπάθειες οι οποίες θα έπρεπε να έχουν γίνει, κακά τα ψέματα, από το 1974. Κληρονομούμε προβλήματα, τα οποία δεν μπορούν να λυθούν παρά μόνο με συναίνεση όλων των πολιτικών δυνάμεων και όλων των παραγόντων, τοπικών και μη, και σε αυτήν την κατεύθυνση είμαστε αυτήν τη στιγμή.

Επομένως, δεν μπορούμε να πούμε αν ένα κέντρο εκπαιδεύσεως ή μια μονάδα είναι απαραίτητο ή στοχεύουμε να κλείσει αυτή τη στιγμή. Μπορούμε να πούμε ότι μελετούμε όλους τους παράγοντες και ανάμεσα σε αυτά τα κέντρα τα οποία εξετάζουμε είναι και το Κέντρο Εκπαιδεύσεως Νεοσυλλέκτων της Άρτας. Πράγματι, το Κέντρο αυτό μπορώ να πω ότι ανοιγοκλείνει, όσο τραγικό κι αν ακούγεται αυτό. Έκλεισε το 2012, ξανάνοιξε το 2014. Ενδιάμεσα παρέμεινε ένα μέρος του προσωπικού. Μπορώ να πω ότι είναι καταστάσεις που δεν τιμούν μια ορθολογική διαχείριση του Δημοσίου και ανάμεσα σε αυτό, βέβαια και των Ενόπλων Δυνάμεων. Εμείς θα λάβουμε υπ’ όψιν όλους τους παράγοντες και τον παράγοντα της φτωχοποιημένης περιοχής της Ηπείρου, πλην όμως η όλη διαδικασία είναι σε εξέλιξη κι αυτό μπορώ να πω για την ώρα.

Ένα άλλο, όμως, που πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν είναι τα τεράστια προβλήματα στελέχωσης για την αντιμετώπιση της εξ Ανατολών απειλής. Μπορώ να πω όχι δημόσια, πλην όμως σε οποιοδήποτε συνάδελφο στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, τα πραγματικά προβλήματα και τους πραγματικούς αριθμούς στελέχωσης των μονάδων που βρίσκονται ανατολικά και των μονάδων που βρίσκονται δυτικά. Επίσης, μπορώ και τώρα να σας αναφέρω το πολύ μεγάλο κόστος αυτών των κέντρων εκπαιδεύσεως. Σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα που υπάρχει για κάλυψη περισσότερου προσωπικού, μπορώ να σας πω πράγματι ότι το συγκεκριμένο Κέντρο μπορεί να έχει δυνατότητα να καλύψει εξακόσια άτομα και να καλύπτει κοντά στον αριθμό που είπατε, πλην όμως αυτή τη στιγμή έχουμε σε όλη την Ελλάδα δεκατρία κέντρα εκπαιδεύσεως και στην πραγματικότητα χρειαζόμαστε τρία ή τέσσερα. Εμείς θα κινηθούμε με προτεραιότητες και για να καλύψουμε σε όσο το δυνατόν περισσότερο αριθμό τη στελέχωση των μονάδων που βρίσκονται ανατολικά, αλλά και για να μειώσουμε το κόστος, όπου αυτό είναι δυνατό.

Σας ευχαριστώ.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Αλέξιος Μητρόπουλος): Ευχαριστούμε, κύριε Υπουργέ.

Το «εξ Ανατολών» οι νέοι εκεί πάνω στα θεωρεία να μην το πάρουν και πολύ σοβαρά. Το είπε έτσι ο κύριος Υπουργός, εν τη ρύμη του λόγου.

Κύριε Στύλιο, έχετε το λόγο.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΤΥΛΙΟΣ: Ευχαριστώ πολύ.

Κύριε Υπουργέ, έχω ασχοληθεί πάρα πολύ με το θέμα και το έχω παρακολουθήσει απ’ όλες τις πλευρές και στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας τακτικά, αλλά κι εδώ στη Βουλή.  Θέλω δημοσίως να πω ότι στην προηγούμενη μελέτη που είχε γίνει σε σχέση με την αναδιάρθρωση των Ενόπλων Δυνάμεων και είχε παρουσιαστεί εδώ στη Βουλή, στην Επιτροπή Εξωτερικών και Άμυνας, ενώ η συζήτηση ήταν για πάνω από οχτώ με δέκα ώρες, δεν έγινε ούτε μία αναφορά στα Κέντρα Νεοσυλλέκτων, διότι, όπως ειπώθηκε στη συνεδρίαση, είναι πολύ χαμηλά στην κατάταξη και στις προτεραιότητες σε σχέση με τα στρατόπεδα. Άρα, όσον αφορά τη μελέτη, νομίζω ότι λίγα πράγματα θα δείξει σε σχέση με τα κέντρα νεοσυλλέκτων. Θέλω, επίσης, να σας επισημάνω ότι επανειλημμένα από το 2012, εγώ ο ίδιος έχω καταθέσει τρεις ερωτήσεις για το συγκεκριμένο αυτό θέμα και μία αναφορά, ζητώντας σχετικά έγγραφα από το Υπουργείο Άμυνας.

  Όμως, και οι Βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ που είναι εκλεγμένοι στο Νομό Άρτας και ήταν εκλεγμένοι και εκείνη την εποχή έχουν καταθέσει επίσης τρεις ερωτήσεις. Μία από αυτές τις ερωτήσεις δεν είχε κατατεθεί μόνο από Βουλευτή, αλλά είχε κατατεθεί από το σύνολο των Βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ που ανήκουν στον τομέα εθνικής άμυνας και οι οποίοι υπερθεμάτιζαν για τη λειτουργία του στρατοπέδου της Άρτας και την ενίσχυσή του.

   Επίσης, θέλω να σας ενημερώσω ότι –καθ’όσον είχα ο ίδιος παρουσία στο Υπουργείο Εθνικής Άμυνας και είχα ζητήσει στρατιωτικές αποφάσεις- ποτέ δεν έχει ληφθεί απόφαση κλεισίματος του στρατοπέδου της Άρτας και όλοι στην Ελλάδα γνωρίζουν ότι από τη Λαμία και πάνω το μοναδικό κέντρο νεοσυλλέκτων που λειτουργεί είναι στην Άρτα και ένα άλλο ως εφεδρικό στα Γρεβενά. Κύριε Υπουργέ, το συγκεκριμένο ζήτημα έχει μονοπωλήσει το ενδιαφέρον της τοπικής επικαιρότητας στην Άρτα αρκετές φορές και έχει συζητηθεί σε συνεδριάσεις των δημοτικών συμβουλίων. Σας αναφέρω ότι με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου επί θητείας του αειμνήστου Δημάρχου Κωνσταντίνου Βάγια δεν πληρώνονται δημοτικά τέλη από το στρατόπεδο της Άρτας, συνεπώς δεν έχει έξοδα. Επίσης, σας θυμίζω ότι σε κάθε ΕΣΣΟ, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου σας που έχω μελετήσει, κατατάσσονται από την ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου και των Ιονίων Νήσων πάνω από εξακόσιοι νεοσύλλεκτοι στα διάφορα κέντρα σε όλη την Ελλάδα.

Δεδομένης, λοιπόν, της δύσκολης οικονομικής συγκυρίας, η Κυβέρνηση θα μπορούσε να αξιοποιήσει τις σύγχρονες εγκαταστάσεις του στρατοπέδου, αυξάνοντας τον αριθμό των νεοσυλλέκτων στο μέγιστο της χωρητικότητας και ενισχύοντας τη στελέχωσή του με μόνιμο προσωπικό. Παράλληλα, αυτό δίνει τη δυνατότητα σε νεοσύλλεκτους, αλλά και στις οικογένειές τους να έχουν μειωμένο οικονομικό κόστος, καθώς η Άρτα διαθέτει εύκολη πρόσβαση και βρίσκεται στο κέντρο της ευρύτερης Περιφέρειας της Δυτικής Ελλάδας και είναι πολύ κοντά, βέβαια, και στην Εγνατία Οδό.

   Κύριε Υπουργέ, σας θυμίζω ότι όπως και εσείς κι εγώ έλκουμε την καταγωγή μας από την Άρτα, έτσι και ο Πρωθυπουργός έλκει την καταγωγή του από την Άρτα και στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές ήταν υποψήφιος στο Νομό, υπονοώντας πολλά και δημιουργώντας μεγάλες προσδοκίες στην Άρτα, στην Ήπειρο και στη Δυτική Ελλάδα γενικότερα. Τελειώνοντας, προτείνω η Κυβέρνηση, όχι μόνο να ενισχύσει με έμψυχο υλικό το στρατόπεδο, αλλά και να εκμεταλλευτεί τον υπάρχοντα εξοπλισμό, προκειμένου να το αναβαθμίσει σε ένα διακλαδικό κέντρο ή σε ένα κέντρο εκπαίδευσης υγειονομικού. Θέλω, λοιπόν, να σας ρωτήσω: Έχετε λάβει υπόψη το οικονομικό και κοινωνικό κόστος της κάθε οικογένειας; Έχετε υπολογίσει το κόστος μετακινήσεων των οπλιτών για την κατάταξή τους; Στο σχεδιασμό σας έχετε λάβει υπόψη ότι πρόσφατα έχουν διατεθεί σημαντικά κονδύλια για εργασίες ανακατασκευής των κτιριακών εγκαταστάσεων του στρατοπέδου στην Άρτα;

Ευχαριστώ.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Αλέξιος Μητρόπουλος): Κύριε Υπουργέ, ο κ. Στύλιος  μάχεται για το θέμα. Εσείς έλκετε από εκεί την καταγωγή σας, όπως κι ο Πρωθυπουργός... Όλα τα επιχειρήματα σάς τα είπε. Είπατε ότι έχει ανοίξει, έχει κλείσει και πάει να ξανανοίξει. Σας παρακαλώ πολύ, ικανοποιήστε τον τώρα για να τελειώνουμε. Δεν υπάρχει ιδανικότερος συνδυασμός από αυτά που επικαλέστηκε.

Κύριε Υπουργέ, έχετε το λόγο.

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΤΟΣΚΑΣ (Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας): Κύριε Πρόεδρε, καταλαβαίνουμε ότι δεν είναι προσωπικό το θέμα, ούτε είναι πρόβλημα μεταξύ Ηπειρωτών, γιατί τότε θα είχε λυθεί σε πάρα πολύ μικρό χρόνο. Καταλαβαίνουμε, όμως, ότι εδώ έχουμε να συγκρίνουμε και να εξετάσουμε τις γενικότερες αμυντικές ανάγκες της χώρας. Βρισκόμαστε στο δίλημμα ανάμεσα στην μεγάλη εικόνα, στις μεγάλες ανάγκες και στις μικρές ανάγκες, στις τοπικές ανάγκες και στις μεγάλες αμυντικές απαιτήσεις της χώρας, και τις οικονομικές, αν θέλετε, απαιτήσεις.  Έχουμε να συγκρίνουμε, λοιπόν, όλα αυτά τα πράγματα που δεν θα μπορούσαν να συνδυαστούν με κανέναν τρόπο, είτε συμβατικό είτε διαλεκτικό. Διαλέξτε. Είναι πάρα πολύ δύσκολο. Θα μπορούσα να πω κι εγώ νούμερα, κύριε Στύλιο. Θα μπορούσα να σας πω ότι πράγματι δημοτικά τέλη και νερό δεν πληρώνει αυτό το Κέντρο. Πλήρωσε, όμως, το 2014 47.000 ευρώ για ρεύμα. Δεν είναι εκεί όμως το θέμα, δεν είναι στα νούμερα και ούτε θέλουμε να μπούμε σε λογιστικές αποτιμήσεις.

Αυτό που έχει σημασία είναι να γίνεται με τον καλύτερο τρόπο η επιχειρησιακή λειτουργία των Ενόπλων Δυνάμεων, της αμυντικής προσπάθειας της χώρας και ει δυνατόν να εξυπηρετούνται και οι τοπικοί πληθυσμοί. Σε καμιά περίπτωση δεν βάζουμε μόνο τις αμυντικές απαιτήσεις της χώρας, γιατί εμείς συνδυάζουμε την άμυνα της χώρας με τις κοινωνικές ανάγκες. Σας είπα και πριν ότι η φτωχοποιημένη περιοχή της Ηπείρου για εμάς έχει ιδιαίτερη σημασία και όλοι αυτοί οι παράγοντες θα εξεταστούν, όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή.

Σας ευχαριστώ πολύ.

ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Αλέξιος Μητρόπουλος): Σας ευχαριστούμε, κύριε Υπουργέ. Σας ευχαριστούμε, κύριε Στύλιο.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, ολοκληρώθηκε η συζήτηση των επικαίρων ερωτήσεων. 

          Το σχετικό link για το video είναι:

https://www.youtube.com/watch?v=u3AaN1Vr1e4&feature=youtu.be