Σώτη Τριανταφύλλου
Πολλοί είδαν στην πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση του ΠΑΜΕ στην πλατεία Συντάγματος τις αρετές που σέβονται στο ΚΚΕ: πειθαρχία, οργάνωση, πείσμα, αψηφισιά, αποφασιστικότητα, αφοσίωση στις αρχές. Άλλοι είδαν σκηνές από τη σοσιαλιστική δυστοπία: στρατιωτική παράταξη, αλαζονεία (ό,τι ισχύει για τους πολλούς δεν ισχύει για το ΚΚΕ), δογματισμό, τελετουργική επανάληψη προαιώνιων χειρονομιών ― σκηνές αυταρχικού σοσιαλισμού.
Αυτό είναι πάνω-κάτω το όραμα: στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας, ιεράρχηση μέσω του Κόμματος, κατάργηση των λεγόμενων «αστικών» δικαιωμάτων ―πολυκομματική πολιτική, ελευθερία του λόγου, ελευθερία της έκφρασης, habeas corpus· όλα για πέταμα.
Το ότι το ΚΚΕ αγωνίζεται για μια παραλλαγή της Σοβιετικής Ένωσης, της Κίνας, της Βόρειας Κορέας είναι βεβαίως γνωστό· όπως είναι γνωστός ο καταστροφικός του ρόλος στην ελληνική ιστορία του 20ού αιώνα. Αλλά για να μη λέμε τα ίδια κ πρέπει να πάψουν να συμβαίνουν τα ίδια. Ανάμεσα σ' αυτά τα ίδια υπάρχουν δύο ελληνικές ιδιαιτερότητες: το ΚΚΕ, αν και το μοναδικό ευρωπαϊκό κομμουνιστικό κόμμα που παρέσυρε μια χώρα σε εμφύλιο πόλεμο, παραμένει αμετανόητο και εκδικητικό· επίσης, χαίρει κάποιου σεβασμού και επιείκειας· όχι μόνο από το 5% ή 6% των ψηφοφόρων αλλά κι από ένα μέρος της κοινής γνώμης και των ΜΜΕ.
Τα περισσότερα κομμουνιστικά κόμματα στον κόσμο ―και όλα στην Ευρώπη― άρχισαν να μετασχηματίζονται μετά την αποσταλινοποίηση: μερικά κλονίστηκαν ήδη από το 1953, άλλα από τις αποκαλύψεις του Χρουστσόφ, από ταραχές στη Βουδαπέστη το 1956 ή από τα γεγονότα στην Πράγα το 1968. Η λεγόμενη Άνοιξη της Πράγας ήταν η έσχατη ευκαιρία για να ανοίξουν οι κομμουνιστές τα μάτια τους σε όσα εκτυλίσσονταν στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού· να παραδεχτούν το προφανές: ότι ο κομμουνισμός μοιραζόταν με τον φασισμό τις περισσότερες οργανωτικές ιδέες καθώς και τους τρόπους προστασίας του καθεστώτος. Μερικοί το παραδέχτηκαν με τεράστιο προσωπικό κόστος (απομόνωση, δυσφήμιση, ταπεινώσεις, εξοντώσεις)· άλλοι, είτε από πνευματική οκνηρία, είτε από δειλία, είτε από αγελαίο πνεύμα, προσκολλήθηκαν σε συνωμοσιολογικές ερμηνείες του κόσμου. Παραλλήλως, η ίδια η ζωή, η διαδρομή που ακολούθησε ο καπιταλισμός στη Δύση μετά το 1945, συχνά με τη συμβολή των κομμουνιστικών κομμάτων (αλλά όχι στην ελληνική περίπτωση), απομάκρυνε τους πολίτες από τις ολοκληρωτικές λύσεις. Στο περιβάλλον της σοσιαλδημοκρατίας οι κομμουνιστές άρχισαν να νιώθουν σαν ηδονοβλεψίες στο σκοτάδι. Τα κομμουνιστικά κόμματα διασπάστηκαν και, στις προηγμένες χώρες, άρχισαν να βλέπουν την πραγματικότητα όπως ήταν: ο «υπαρκτός» σοσιαλισμός είχε επιβληθεί αυταρχικά και παρά τις επιμέρους επιτυχίες του προκάλεσε μαζική δυστυχία. Μετά από πολλαπλές απογοητεύσεις και κατακερματισμό μερικοί πυρήνες σοσιαλιστικού αυταρχισμού επέζησαν― όπως το ελληνικό ΚΚ― ενώ αναδύθηκαν άλλα επαναστατικά ρεύματα εξίσου ή και περισσότερο αυταρχικά: αντάρτικα πόλεων, αριστερές τρομοκρατικές ομάδες και τα τοιαύτα.
Πράγματι, ο αποτροπιασμός από τις κοινωνίες σοβιετικού τύπου προϋποθέτει ότι οι άνθρωποι εμφορούνται από αξίες δημοκρατίας, δικαιοσύνης και ανθρωπισμού· αν απορρίπτουν αυτές τις αξίες ―όπως το ΚΚΕ― δεν τίθεται τέτοιο ζήτημα: ό,τι σοκάρει τον δημοκρατικό πολίτη, ο κομμουνιστής το θεωρεί θετικό. Επομένως, ζητώντας από το ΚΚΕ να επικρίνει, έστω, τα σταλινικά εγκλήματα ή τα εγκλήματα της δικής του διαδρομής πέφτουμε σε τυφλό τοίχο. Δεν διαφέρει μόνο η κοσμοθεωρία, διαφέρει η διανοητική και συναισθηματική καλωδίωση.
Η μεσσιανική αποστολή του ΚΚΕ απέκτησε υπεραξία μέσω των διώξεων και της βίας που υπέστη σε ορισμένες χώρες ― όχι σε όλες, ούτε καν στις περισσότερες. Αυτές τις διώξεις τις εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο, αναμοχλεύοντας μίση και πάθη και εμποδίζοντας την κοινωνική συνοχή στη μακρά διάρκεια. Το ΚΚΕ έγινε το κακομαθημένο παιδί της δημοκρατίας, το οποίο, παρότι τρέφει όνειρα για διώξεις των δικών του εχθρών, παίζει συστηματικά τον ρόλο του θύματος: ο ρόλος του θύματος διευκολύνει την ιστορική παραμυθία. Εξάλλου, επί πολλές δεκαετίες είχε μεγάλη επιρροή στην παιδεία και στον πολιτισμό, διαπαιδαγωγώντας εμμέσως τους Έλληνες σε αντιδημοκρατικές πρακτικές και σε οθωμανική αντιμετώπιση του κράτους, των θεσμών και των ηθών, ακριβώς όπως έκανε η λαϊκή ακροδεξιά. Με τη διαφορά ότι η κοινωνική του ισχύς ήταν πάντοτε πολύ μεγαλύτερη από την κοινοβουλευτική. Καθόλου παράξενο μιας το ΚΚ, όπως οι θρησκόληπτοι και οι ψεκασμένοι, δεν είναι σε θέση να κάνει διάλογο, άρα να συμμετέχει σε όργανα διαλόγου. Όχι μόνο επειδή έχει διαφορετικές ιδεολογικές αντιλήψεις περί δικαιωμάτων και ελευθεριών αλλά και επειδή δεν αντέχει τους αντικομμουνιστές: με ένα από τα προσφιλή του άλματα της λογικής ταυτίζει τον αντικομμουνισμό με τον φασισμό εναντίον του οποίου υποτίθεται ότι ορθώνει το ανάστημά του.
Η συγκέντρωση της Πρωτομαγιάς ήταν μια εκδήλωση δεισιδαιμονίας: λες κι αν το ΠΑΜΕ χάσει μια επέτειο κραυγαλέων συνθημάτων, θα βγουν οι καλικάντζαροι. Η γενική στάση του ακόμα και στον καιρό της επιδημίας ακολουθεί ένα σχήμα ανορθολογικής σκέψης: ο ιός και οι δυσκολίες στις οποίες μας υποβάλλει είναι καπιταλιστικό φαινόμενο· στον σοσιαλισμό δεν θα υπάρχουν ιοί και ασθένειες· θα σκάμε όλοι από υγεία. Φτάσαμε στο 2020 και παρ' όλ' αυτά γύρω μας κινούνται τα ιστορικά υπολείμματα του 19ου αιώνα· ασχολούμαστε ακόμα με το δίλημμα μεταξύ μεταρρύθμισης και ανατροπής, ειρήνης και βίας, δημοκρατίας και δικτατορίας. Υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που θεωρούν σκοπό της ζωής τους να οικοδομήσουν βίαια καθεστώτα για το καλό μας.
Σίγουρα οι άνθρωποι του ΠΑΜΕ πιστεύουν ότι ωφελούν εμάς τους εργαζομένους, ότι είναι οι πρωτοπόροι που αψηφούν το καπιταλιστικό κράτος για να υπερασπιστούν τα συμφέροντά μας. Για τον καλό σκοπό έχουν επιβάλει σιωπή γύρω από τον ολέθριο ρόλο του ελληνικού συνδικαλισμού ο οποίος επετέθη σε όλες τις επιχειρήσεις με δίκαιη διαχείριση, αποθάρρυνε ξένες επενδύσεις, πρόβαλε παράλογες διεκδικήσεις και κατέλαβε τον δημόσιο χώρο συμβολικά και κυριολεκτικά. Κι όλα αυτά με ορίζοντα, όχι την καλύτερη διαβίωση των εργαζομένων αλλά την εφαρμογή ανερμάτιστων ιδεών και σχεδίων μέσα από αναλύσεις της πραγματικότητας που δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα.
Η έλλειψη ευρωπαϊκής παιδείας και η προσκόλληση στην αυταρχική παράδοση του Τρίτου Κόσμου, όπως για παράδειγμα στον σοβιετόφιλο αραβικό σοσιαλισμό (παρατηρώ ομοιότητες: αρρενωπότητα, μιλιταριστικό ήθος, αντιδυτισμό, εθνικισμό, γραφειοκρατία), καταλήγει σ' ένα προφίλ τραμπούκου που υπακούει μόνο στους δικούς του κανόνες. Πριν από λίγα χρόνια ο Δημήτρης Φύσσας έγραψε ένα μυθιστόρημα πολιτικής φαντασίας με τίτλο «Πλατεία Λένιν, πρώην Συντάγματος» όπου περιέγραφε την Ελλάδα μετά τη νίκη του ΚΚΕ στον εμφύλιο πόλεμο.
Για λίγες ώρες την Πρωτομαγιά η πλατεία Συντάγματος έγινε Πλατεία Λένιν και η εικόνα από ψηλά θύμιζε την Πιονγιάνγκ μια μέρα απονομής παρασήμων στους ήρωες της σοσιαλιστικής εργασίας.