Την Κυριακή 14 Μαΐου, πραγματοποιήθηκαν στο Γρίμποβο οι εκδηλώσεις μνήμης για τις επετείους των μαχών του Γριμπόβου το 1897 και του Α΄ Βαλκανικού πολέμου.
Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν
. Ο Αντιπεριφερειάρχης Άρτας Βασίλης Ψαθάς
. Ο Δήμαρχος Αρταίων, Χρήστος Τσιρογιάννης
. Ο Δκτης του ΚΕΝ Άρτας Φώτης Καραμπάς
. Εκπρόσωποι της Αστυνομίας και Πυροσβεστικής Άρτας
. Ο πρόεδρος της Ε.Α.Α.Σ./Παρ. Άρτας, Σχης(ΠΖ) ε.α. Αλέξανδρος Παναγής
. Ο πρόεδρος του Συνδέσμου Εφέδρων Αξκων Άρτας, Πέτρος Κατσαούνος.
. Ο πρόεδρος και μέλη της αμφικτιονίας Ακαρνάνων
. Οι τοπικές αρχές
Η αμφικτιονία των Ακαρνάνων, σε ανάμνηση των μαχών στο Γρίμποβο κατάθεσε επιτύμβια στήλη με τους στίχους του Φιλοκτήτη Λαμπράκη για τους νεκρούς του Γρίμποβου
Τους πανηγυρικούς της ημέρας εκφώνησαν η φιλόλογος Κατερίνα Σχισμένου και ο πρόεδρος της αμφικτιονίας Ακαρνάνων
Η μάχη του Γριμπόβου.
Γράφει η Κατερίνα Σχισμένου.
Το Γρίμποβο είναι ένας ιερός τόπος, με ιστορία που δεν ανήκει μόνο στον τοπικό μας μικρό και ηρωικό χώρο αλλά και στον ευρύτερο ελληνικό. Αποτελεί μια σελίδα της αιματοβαμμένης και δύσκολης ελληνικής ιστορίας που οφείλουμε να γνωρίζουμε και να τιμούμε ως δεί και χρή.
Ξεκινώντας από την κατάσταση που επικρατούσε στην Κρήτη και τις σφαγές με τις οποίες απειλούνταν οι ελληνικοί πληθυσμοί από τους Τούρκους, η ελληνική κυβέρνηση στέλνει στρατιωτική δύναμη που προκαλεί την αντίδραση της Τουρκίας. Ο πόλεμος είναι αναπόφευκτος μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Οι συγκρούσεις που ξεκινούν από την Θεσσαλία δεν έχουν καλή έκβαση για την Ελλάδα και ζητά βοήθεια από τις μεγάλες δυνάμεις. Στις 30 Απριλίου το 1897 επιδίδεται από τις μεγάλες δυνάμεις διάβημα προς την Τουρκία για κατάπαυση του πυρός.
Το ελληνικό Γενικό Επιτελείο αποφασίζει επίθεση στην Ήπειρο με σκοπό την διαπραγμάτευση με την Τουρκία .
Στις 30 Απριλίου 1897, ο Σχης Μπαϊρακτάρης µε µια φάλαγγα αποτελούµενη από µια ταξιαρχία πεζικού, 3 ίλες ιππικού και δύο µοίρες πυροβολικού, πλησίασε στο ύψος του Ιµαρέτ, όπου είχε µερικές αψιµαχίες µε τον εχθρό.
Στις 2 Μαϊου, ο Σχης Μπαϊρακτάρης ενισχυόµενος από ένα τάγµα της ταξιαρχίας Γκολφινόπουλου, άρχισε πάλι την επίθεση. Τρεις φάλαγγες, η µια από στο στενό της Κιάφας, οι άλλες δύο πιο πέρα ανατολικά, βάδιζαν εναντίον του Χανόπουλου. Η επίθεση άρχισε σφοδρή και φαίνονταν, στο πρώτο στάδιο, ότι θα είχε επιτυχία.
Η κατάσταση δυσκόλευε όμως, γιατί ο λόφος που κρατούσαν οι Τούρκοι είχε πυκνή οµίχλη, ενώ ταυτόχρονα στο σηµείο στο οποίο κινούνταν οι Έλληνες, κάθε κίνηση μπορούσε να παρατηρηθεί από τους Τούρκους και να χτυπηθεί.
Αν και οι Έλληνες δεν έχασαν κατά τις επιχειρήσεις έδαφος και κρατούσαν τις αρχικές τους θέσεις, ο ανώτερος διοικητής Συνταγµατάρχης Μάνος, έδωσε εντολή οπισθοχώρησης προς τη γέφυρα της Άρτας
Η οπισθοχώρηση έγινε µε τάξη, χωρίς να αφήσουν στον εχθρό πυροβόλα και άλλο υλικό πολέµου. Περίπου στις 5 το πρωΐ οι περισσότερες µονάδες τραβήχτηκαν προς τα πίσω, σε υποδεικνυόµενες θέσεις στην περιοχή της Άρτας, απ΄όπου τρεις µέρες νωρίτερα είχε αρχίσει ο σ/χης Μάνος την επίθεση.
Στις 4 Μαίου το 1897 Έλληνες και Τούρκοι καταγράφουν τις τεράστιες απώλειές τους και στις 7 Μαΐου υπογράφεται συνθήκη ανακωχής για την Ελλάδα.
Έχει όμως βαρύτατες συνέπειες η πολεμική αποζημίωση που καλείται να καταβάλλει στην Τουρκία,να δεχθεί το ΔΟΕ και έτσι να οδηγηθεί σε νέο δανεισμό.
Η σημασία της θέσης και των μαχών του Γριμπόβου όμως δε σταματά σε αυτή την ιστορική συγκυρία. Είχε κι άλλη ιστορική σελίδα να αναδείξει αυτή την φορά το 1912.
Την 5η Οκτωβρίου το 1912 τα Βαλκανικά κράτη όπως Ελλάδα, Σερβία, Μαυροβούνιο και Βουλγαρία κυρήττουν πόλεμο κατά της Τουρκίας.
Στις 9 Οκτωβρίου 1912 πάλι στο Γρίμποβο διεξάγεται σημαντικότατη μάχη με στρατηγό το Σαπουτζάκη. Η μάχη είναι νικηφόρα και καταλαμβάνεται η Φιλιππιάδα, και η Πρέβεζα με τη μάχη της Νικόπολης στις 20 Φεβρουαρίου.
Είναι όμως ο δίαυλος για μια σειρά απελευθερωτικών μαχών όπως στα Πέντε Πηγάδια, στο Μπιζάνι για να ακολουθήσει η απελευθέρωση των Ιωαννίνων και ολόκληρης της Ηπείρου στις 21 Φεβρουαρίου το 1913.
Από κει και πέρα στις 17 Μαΐου το 1913 υπογράφεται η συνθήκη του Λονδίνου που λήγει και ο πρώτος βαλκανικός πόλεμος.
Σήμερα όλα αυτά μας ακούγονται απόμακρα, μακρινά έως εξωπραγματικά. Άνθρωποι που θυσίασαν στις ζωές τους για μια πατρίδα- για μια ελευθερία και μια Ιδέα.
Βρισκόμαστε σ΄αυτόν τον τόπο αμήχανοι και μικροί μπροστά σε τόσο μεγάλα και σημαντικά ιστορικά γεγονότα που ξεπερνούν τα τοπικά σύνορα και εντάσσονται στην εθνική και ευρωπαϊκή ιστορία.
Απλοί νέοι που τάχτηκαν στην υπηρεσία της πατρίδας και της δώρισαν τη ζωή τους για τη δική μας συνέχεια ως λαού και μάλιστα ως ελεύθερου λαού. Ενός λαού που γνωρίζει από αγώνες και μάχες μιας και πάντοτε βρισκόταν στο σταυροδρόμι της ιστορίας και στη γέφυρα των πολιτισμών μεταξύ Δύσης και Ανατολής.
Η εποχή μας βρίθει από βάθος και από πλάτος. Από ένα σωρό <<Παραιτησίες >> όπως θα έλεγε ο ποιητής, από μια σειρά ομαδικών υποχωρήσεων μπροστά στην έννοια της ελευθερίας.
Σε μια σειρά υποβιβασμού των πραγμάτων από το επίπεδο μιας ιδανικής απλότητας στο επίπεδο της απλούστευσης και της απαλλαγής. ΄Ο,τι μας ενοχλεί το πετάμε, ακόμη και τις ιδέες ακόμη και τη μνήμη.
Άν μιλάς για την Ελλάδα είσαι τοπικιστής και δεν έχεις οικουμενικό πνεύμα, αν ψάχνεις για περιεχόμενο γίνεσαι γραφικός σα να ψάχνεις για τροφή στα σκουπίδια.... και το πλοίο που λέγεται Ελλάδα παραπαίει στα κύματα της ιστορίας που η ίδια σήκωσε σα συνέπεια του νόμου της βαρύτητας. Όσο πιο μεγάλο βάρος διαθέτεις τόσο πιο όμορφα βουλιάζεις -όσο πιο ελαφρύς γίνεσαι τόσο πιο ανάλαφρα πετάς....
Η πρώτη αλήθεια είναι ο θάνατος, η άλλη είναι η ζωή και το μεγαλείο να τη θυσιάζεις για την πατρίδα, για το χρέος.
Δεν είναι αδεξιότητα να τιμάς τους νεκρούς σου αλλά βαθύτατη υποχρέωση, δεν είναι αναπηρία να ξέρεις την τοπική σου ιστορία αλλά βαθύτατο χρέος σου για και στον τόπο που ζείς και δημιουργείς. Δεν είναι εορτασμός και λόγια το μνημόσυνο για τους ήρωες αλλά σπίθα για να βρείς το μέλλον μέσα από το παρελθόν σου. Γιατί αυτό είναι το παρελθόν μας και η κληρονομία μας, η γνώση μας. Το χρέος μας στην ελευθερία το χρέος μας για μια ελεύθερη ζωή.
Άν δεν είχαμε αυτούς τους νεκρούς πώς θα ήμασταν εμείς τώρα ζωντανοί; Άν δεν είχαν θυσιαστεί αυτοί για εμάς πώς θα ζούσαμε εμείς τώρα ελεύθεροι; Άν δεν υπήρχε Ελλάδα πώς θα υπήρχε η Ευρώπη;
Τιμημένα αυτά τα χώματα, αιωνία η μνήμη αυτών που θυσιάστηκαν σ΄αυτόν και γι΄αυτόν τον τόπο.
-------------------------------------------------------------------------------
ΑΜΦΙΚΤΙΟΝΙΑ ΑΚΑΡΝΑΝΩΝ
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
Στις αρχές Απριλίου του 1897 τα Τουρκικά πυροβολεία της Πρέβεζας, κτυπούν το επιβατικό πλοίο Μακεδονία, όταν αυτό είχε αποπλεύσει από την Βόνιτσα .
Τα πολεμικά γεγονότα από την 1η Μαιου μέχρι και την 4η Μαίου 1897, του παλαιού ημερολογίου, περιέχονται στην έκθεση του Μερέου, ενός γηραιού γαριβαλδηνού, ο οποίος με την λεγεώνα του βρέθηκε στην Αρτα στις 30 Απριλίου 1897. Οι γαριβαλδηνοί ήλθαν στην Ελλάδα με τέσσερες λεγεώνες του Μπερτιέ, του Μερέου, του Κυπριάνι και του στρατηγού Ριτσιώτη Γαριβάλδη.
Ηλθαν στην Ελλάδα και πολέμησαν στο πλευρό των Ελλήνων, αφήνοντας πολλούς νεκρούς στα πεδία των μαχών, εκτός του πλήθους των τραυματιών.
Τα ιταλικά πανεπιστήμια άδειασαν από φοιτητές, πολλοί νεαροί ιταλοί με μεγάλες δυσκολίες βρέθηκαν στα Ελληνικά παράλια της Ζαβέρδας.
Για την λεγεώνα του Μπερτιέ, σε μια από τις εκφωνήσεις μας πανηγυρικών από τον Λυκειάρχη Επ. Νικάκη, δόθηκαν οι άγνωστες πληροφορίες για την πολεμική τους δράση στα βουνά της Ηπείρου και την μάχη του Γρίμποβου.
Οι γαριβαλδηνοί ήρωες με τις κόκκινες μπέρτες ξεσήκωσαν την Αθηναϊκή νεολαία, η οποία με μικρές πολεμικές ομάδες ή με την συμμετοχή τους σε συγκροτημένο στρατό, δημιουργώντας μεγάλη αναστάτωση στην αστική κοινωνία της Αθήνας, η οποία μέχρι εκείνη την στιγμή έβλεπε ένα πόλεμο μακριά από αυτούς και τις οικογένειές τους.
Τώρα τα παιδιά της αστικής τάξης ήταν στην πρώτη γραμμή της μάχης. Αντώνης Μπενάκης η Ελένη Κωσταντοπούλου, η Ζαν Νταρκ της Ηπείρου
Η μάχη του δικού μας Γρίμποβου, έγινε συνώνυμη με την βιβλική καταστροφή. Εκείνες τις δύο μέρες τα στοιχεία της φύσης έδωσαν τις ακραίες τάσεις τους, συνοδεύοντα τον χαλασμό από τα όπλα. Μια σύγκρουση που άρχισε από την προσπάθεια μιας μικρής ομάδας ελλήνων στρατιωτών, στο να σταματήσει τους βομβαρδισμούς της πόλης της Αρτας από το σημείο Ιμαρέτ, όπου εκεί οι Τούρκοι είχαν τοποθετήσει πυροβολείο.
Η σύγκρουση οδήγησε τους Τούρκους στην Ρεματιά κάτω από το Γρίμποβο, όπου εκεί οι δύο μικρές ομάδες πάλευαν όχι μόνο μεταξύ τους αλλά και την ακατάπαυστη βροχή και κεραυνούς. Μπορεί τις μεγάλες βράδυνες ώρες η μάχη να περιορίστηκε αλλά σε αυτό τον χρόνο άρχισαν οι επικουρίες και από τις δύο αντιμαχόμενες πλευρές.
Στο πρωινό η κακοκαιρία δεν είχε κοπάσει. Η μάχη πλέον είχε μεταφερθεί στα υψώματα του Γρίμποβου, αφήνοντας σε κάθε πλευρά πολλούς νεκρούς στις θέσεις μάχης.
Το σούρουπο βρήκε την Ελληνική πλευρά να κρατά ακόμα τις θέσεις της, παρά τις μεγάλες απώλειες, κυρίως αξιωματικών. Από τα ημερολόγια των γαρηβαλδηνών, λαμβάνουμε τις πληροφορίες ότι οι πυροβολισμοί και τα βόλια δεν έρχονταν μόνο από τα υψώματα του Γρίμποβου αλλά και από την πίσω πλευρά. Παρά τις σημαντικές απώλειες, παρά την διήμερη φονική μάχη, με το σούρουπο, δόθηκε η εντολή της υποχώρησης.
Για την υποχώρηση ο πρωθυπουργός Ράλλης το 1898, σε προεκλογική επίσκεψή του στην Βόνιτσα και στην Ζαβέρδα, ενημέρωσε τους πολίτες ότι πρίν την έναρξη της μάχης η δική του εντολή ήταν «όχι εχθροπραξίες». Μαζί με αυτή την δήλωση πρέπει να προσθέσουμε και το γεγονός ότι ο Πρωθυπουργός Ράλλης είχε κληθεί από τους πρεσβευτές των ξένων δυνάμεων στην Αθήνα, για να του γίνει η παρατήρηση περί των εχθροπραξιών και την επιστροφή των ελληνικών δυνάμεων στα σύνορα του 1880, δηλ. τον ποταμό Αραχθο.
Το 1912, οι Ελληνικές δυνάμεις, άρχισαν την επίθεση για την απελευθέρωση της Ηπείρου με πρώτες μάχες στα υψώματα του Γρίμποβου. Και εκεί οι Γαριβαλδηνοί με την Λεγεώνα του στρατηγού Ριτσιώτη Γαριβάλδη, συμμετείχαν στις μάχες.
Σε αυτές τις μάχες ένας δικός μας Βονιτσιάνος, Ο Φιλοκτήτης Λαμπράκης, βρίσκεται στην ιατρική υποστήριξη και αντικρίζει τον θάνατο πολλών στρατιωτών. Ο Φιλοκτήτης στη ποιητική συλλογή του ¨σαν όνειρα και σαν πόθοι», που εκδόθηκε το 1923, καταγράφει το αίσθημα των απωλειών , την είδηση του θανάτου τόσων νέων πολεμιστών.
Εμείς θα κλείσουμε τον φετινό και για 6η συνεχή χρονιά χαιρετισμό μας στο Γρίμποβο με λίγους στίχους του Φιλοκτήτη Λαμπράκη για τους νεκρούς του Γρίμποβου:
Πότισε μαύρε ουρανέ
Τα πλάγια τ’ ανθισμένα
Πότισε τ’ άγριο βουνό
Έχουν ανάγκη για νερό
Τόσα κορμιά θαμμένα.
Η Αμφικτιονία σε ανάμνηση των μαχών στο Γρίμποβο θα καταθέσει επιτύμβια στήλη με τους στίχους του Φιλοκτήτη Λαμπράκη στο χώρο του μνημείου.
Γριμποβο, Μάιος του 2017