Του Κώστα Στούπα
Δεν έχω καμιά αμφιβολία πως το μέλλον ανήκει στην ηλεκτροκίνηση με ή χωρίς υδρογόνο, με ή χωρίς πυρηνική ενέργεια. Αν για κάτι δεν μπορώ να είμαι βέβαιος είναι για το ποια θα είναι η μεγαλύτερη κατασκευάστρια μεταφορικών μέσων στον κόσμο η Tesla, η Toyota, η VW ή κάποια άλλη που θα έρθει από το πουθενά όπως η πρώτη...
Αν θα υπάρχει ακόμη καπιταλισμός και ελεύθερος ανταγωνισμός κάποια από τις παραπάνω (ή και τις υπόλοιπες) μπορεί να μην υπάρχουν μετά από 20 χρόνια ή κάποιες μπορεί να έχουν περιθωριοποιηθεί.
Σχεδόν βέβαιο είναι πως θα υπάρχει ακόμη η γνωστή σοβιετική εταιρεία και ακόμη πιο βέβαιο πως θα κατασκευάζει το ίδιο πρωτόγονα και αναξιόπιστα τροχοφόρα.
Το ευρύ κοινό πιστεύει πως η εποχή που διάγουμε είναι μοναδική καθώς οι καταιγιστικές τεχνολογικές καινοτομίες τείνουν να απογειώσουν την οικονομία και την ανθρωπότητα.
Τούτο είναι αλήθεια. Αλήθεια είναι όμως πως έχουν υπάρξει πολλές φορές καταιγιστικές εποχές προόδου στο παρελθόν όπου οι τεχνολογικές καινοτομίες επαναστατικοποίησαν τις οικονομικές εξελίξεις.
Το 1908 π.χ. ήταν μια τέτοια χρονιά σταθμός στην ιστορία όταν ο Χένρι Φόρντ έθεσε σε μαζική κυκλοφορία το μοντέλο Τ, κάτι που έμελλε να αλλάξει για πάντα τη σχέση του ανθρώπινου είδους με τους περιορισμούς του γεωγραφίας...
Την ίδια χρονιά ένας Γερμανός, ο Φριτς Χάμπερ ανακάλυψε τη διαδικασία τεχνητής παραγωγής νιτρικών, τα οποία χρησιμοποιούνται για την παραγωγή λιπασμάτων. Στις επόμενες δεκαετίες η γεωργική παραγωγή αυξήθηκε αλματωδώς και μαζί με τη διατροφική επάρκεια αυξήθηκε και ο πληθυσμός του πλανήτη.
Η αύξηση του πληθυσμού είναι ο σημαντικότερος συντελεστής οικονομικής ανάπτυξης καθώς περισσότερα άτομα σημαίνει περισσότερα στόματα που χρειάζονται τροφή, περισσότερα σώματα που χρειάζονται ρούχα, περισσότερα πόδια που χρειάζονται υποδήματα και αυτοκίνητα...
Στη συνέχεια τα "στόματα" εξελίσσονται σε χέρια που αναζητούν απασχόληση και το ΑΕΠ αυξάνεται με εκρηκτικούς ρυθμούς.
Περισσότεροι άνθρωποι σημαίνει επίσης περισσότερα μυαλά τα οποία σε συνθήκες εγωιστικής επιδίωξης του πλούτου και της διάκρισης συντελούν στην έκρηξη καινοτομιών και τεχνολογίας.
Ο σπόρος της πτώσης...
Όσο συμβαίνουν αυτά όμως οι άνθρωποι ανταγωνίζονται μεταξύ τους ποιος θα επωφεληθεί περισσότερο. Οι επιχειρήσεις δανείζονται για να επεκτείνουν τις γραμμές παραγωγής προκειμένου να προλάβουν να καλύψουν πρώτες την αυξανόμενη ζήτηση.
Οι τράπεζες που κερδίζουν επίσης αγωνίζονται ποια θα δώσει τα περισσότερα δάνεια σε επιχειρήσεις και τις ιδιώτες. Αυτοί που πουλάνε τα δάνεια λαμβάνουν παχυλές προμήθειες και κάνουν ό,τι μπορούν για να πουλήσουν περισσότερα.
Το μοντέλο Τ της Φορντ και τα λιπάσματα του Χάμπερ είναι δυο από τις εμβληματικές καινοτομίες που έδωσαν ώθηση στην οικονομία της εποχής. Υπήρχαν και δεκάδες άλλες οι οποίες συνεισέφεραν ανάλογα…
Η δεκαετία του ’20 ξεκίνησε με τις καλύτερες προϋποθέσεις. Κάθε επόμενη χρονιά ήταν καλύτερη από την προηγούμενη και ο κόσμος έπλεε σε πελάγη ευδαιμονίας. Οι φούστες των γυναικών κόνταιναν και τα ήθη χαλάρωσαν. Δεν είναι καθόλου τυχαίο που καθιερώθηκε η τζαζ, η οποία αργότερα μαζί με το μπλουζ δεκαετίες αργότερα συνέβαλαν στη γέννηση του Ροκ-Εντ-Ρολ και της πολιτισμικής επανάστασης που το συνόδευε.
Πριν φτάσουμε εκεί όμως, ξαφνικά ένα πρωί του ’29 οι υπερδανεισμένες επιχειρήσεις ανακάλυψαν πως είχαν χτίσει πολύ περισσότερες γραμμές παραγωγής απ΄ όσες χρειάζονταν για να καλυφθεί και το πλέον αισιόδοξο σενάριο αύξησης της ζήτησης.
Οι επιχειρήσεις αυτές κατέβασαν ρολά συμπαρασύροντας μαζί και τις τράπεζες οι οποίες τις είχαν δανείσει.
Πολύς κόσμος έμεινε χωρίς δουλειά, με αποτέλεσμα η ζήτηση να μειωθεί κι άλλο. Η επιπλέον πτώση της ζήτησης συμπαρέσυρε και τις υγιείς επιχειρήσεις και η ευδαιμονική δεκαετία του ’20 κατέληξε στο κραχ του ’29 και την τραγική δεκαετία του ’30.
Η κρίση του ’29 δημιούργησε θυμό και απόγνωση καθώς (όπως συμβαίνει σε αυτό το σύμπαν...) το κόστος της δεν το πλήρωσαν αναλογικά αυτοί που είχαν κερδίσει τα περισσότερα στη δεκαετία που προηγήθηκε...
Οι προνοητικοί έλαβαν τα μέτρα τους όσο ήταν νωρίς. Οι λιγότερο προσεχτικοί επέλεξαν την εύκολη λύση έγιναν αγανακτισμένοι μαζί με όσους ούτως ή άλλως δεν είχαν επιλογή.
Οι θυμωμένοι ακολούθησαν δημαγωγούς που "πωλούσαν" θυμό και εκδίκηση. Το κοινότερο χαρακτηριστικό των δημαγωγών είναι πως "πουλάνε" απλοϊκές λύσεις σε πολύπλοκα προβλήματα. Το σχέδιο στην αρχή λειτουργεί γιατί περιλαμβάνει τη δήμευση του έτοιμου "πλούτου" αλλά καθώς δεν δημιουργεί νέο πλούτο μακροπρόθεσμα αποτυγχάνει...
Έτσι οι μοναδικές διέξοδοι που απομένουν στα καθεστώτα των δημαγωγών είναι η στοχοποίηση κάποιων ως εχθρών, η βία και ο πόλεμος που ως υπέρτερες συμφορές μηδενίζουν το κοντέρ των κεκτημένων και άρα και των απαιτήσεων.
Πώς μπορεί κάποιος να προσανατολιστεί όμως αν είμαστε κάπου στο τέλος μιας εποχής που θυμίζει τη δεκαετία του ’20 ή στην αρχή μιας δεκαετίας υψηλού πληθωρισμού ή στην αρχή μιας μεγάλης περιόδου ευημερίας όπως η δεκαετία του ’90 που μοιραία θα καταλήξει σε μια "φούσκα";
Μάλλον ο καλύτερος δείκτης είναι ο κύκλος του χρέους... γιατί τα βασικά συστατικά μιας "φούσκας" εκτός από τη ζηλόφθονη και ακόρεστη ανθρώπινη φύση είναι το χρέος.
Μεταξύ 1923 και 1928 λοιπόν το ΑΕΠ των ΗΠΑ είχε αυξηθεί από 85 δισ. δολ. στα 97 δισ. δολ. κατά 11,7 δισ. δολ.
Καίτοι την ίδια περίοδο το δημόσιο χρέος μειώθηκε από 22,4 δισ. στα 17,6 δισ. δολ., το ιδιωτικό εκτοξεύθηκε κατά 40 δισ. από τα 116,4 δισ. στα 156,4 δισ. δολ. Για κάθε ένα δισ. δολάρια παραγωγής ΑΕΠ μεταξύ 1923 και 1928 δαπανήθηκαν περίπου 4 δισ. χρέος.
Σας θυμίζει τίποτα;
Μεταξύ 2010 και 2020 το ΑΕΠ των ΗΠΑ αυξήθηκε από 15,5 τρισ. δολ. στα 22,9 τρισ. δολ. κατά 7,4 τρισ. δολάρια. Στην ίδια περίοδο το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ αυξήθηκε από 13,5 τρισ. δολ. σε 28,4 τρισ. δολ. Αν προσθέσει κάποιος και το ιδιωτικό χρέος που από 212% του ΑΕΠ αυξήθηκε στο 235% για τη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη αθροίζεται ένα συνολικό χρέος περί τα 70 τρισ. δολάρια που αναζητά ευκαιρία να συμπαρασύρει τα πάντα στο διάβα του.
Αν το υπερβάλλον χρέος είναι δημόσιο ή ιδιωτικό μικρή πρακτική σημασία έχει. Όταν ξεφεύγει το κρατικό ακολουθεί η αύξηση της φορολογίας που οδηγεί σε ύφεση και μεταμορφώνεται σε ιδιωτικό και το αντίστροφο με τις κρατικές παρεμβάσεις για διασώσεις των πολύ μεγάλων, για να αφεθούν στην τύχη τους, ομίλων.
Και όμως είναι αυτές οι Κρίσεις που λειτουργούν ως προσκρούσεις μετεωριτών στην επιφάνεια της γης και εξαφανίζουν τους επιχειρηματικούς δεινόσαυρους αφήνοντας χώρο να ανθίσουν νέες καινοτομίες που μοιραία κάποια στιγμή θα οδηγήσουν σε νέες "φούσκες".
Οι "φούσκες", τα κραχ και οι μεγάλες υφέσεις αποτελούν την αιτία της προόδου. Τα αίτια των κραχ όμως οφείλονται στα αδάμαστα ζωικά μας ένστικτα. Τουτέστιν, στον πίθηκο που κρύβουμε μέσα μας.
Δεν έχω καμιά αμφιβολία λοιπόν πως η ηλεκτροκίνηση π.χ. θα κυριαρχήσει στο μέλλον αλλά αν η παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων συνεχίσει να υπερτερεί σημαντικά της δημιουργίας σταθμών φόρτισης μια από τις προσεχείς χρονιές οι πωλήσεις μπορεί να μειωθούν, δημιουργώντας έμφραγμα σε ένα μεγάλο κομμάτι της εύθραυστης από το υπερβολικό χρέος οικονομίας.
Αν δεν είναι η ηλεκτροκίνηση, μπορεί να είναι το ενεργειακό βραχυκύκλωμα που δημιούργησαν οι ΑΠΕ ή κάτι άλλο που δεν έχουμε προσέξει.
Όταν υπάρχουν οι προϋποθέσεις η αφορμή θα προκύψει...
πηγή:https://www.capital.gr/o-kostas-stoupas-grafei/3614035/o-zougkempergk-o-mask-kai-o-pithikos
