.jpg)
Στο προηγούμενο άρθρο φιλοξενήθηκαν τα λόγια του αντισμηνάρχου ε.α. Zeki Kılıç, ενός από τους πιλότους που βομβάρδισαν τα τουρκικά πλοία στην Κύπρο το 1974, ο οποίος επέρριπτε τις ευθύνες για τον βομβαρδισμό φίλιων πλοίων στο πολεμικό ναυτικό.
Σήμερα, τον λόγο έχει το πολεμικό ναυτικό, ο πλοίαρχος Μεχμέτ Κολμπουράν (Mehmet Kolburan), ο δεύτερος κυβερνήτης του αντιτορπιλικού «Adatepe», που βομβαρδίστηκε κατά τη διάρκεια της ίδιας επιχείρησης, την 21η Ιουλίου 1974, κοντά στο λιμάνι της Πάφου.
Τώρα, ας ακούσουμε το περιστατικό από το στόμα του Κολμπουράν:
Στο αντιτορπιλικό «Kocatepe», που βυθίστηκε κατά τη διάρκεια της επιχείρησης στην Κύπρο, μαρτύρησαν 54 ναύτες και στελέχη του πολεμικού ναυτικού μας. Σαράντα δύο μέλη του πληρώματος του «Kocatepe» διασώθηκαν με τη βοήθεια του σκάφους της Σχολής Εμπορικού Ναυτικού του Ισραήλ, που βρισκόταν στην περιοχή. Το «Kocatepe» καταγράφηκε ως το πρώτο πλοίο που έχασε το τουρκικό πολεμικό ναυτικό από την ίδρυση του τουρκικού κράτους, το 1923.
«Ημουν ο δεύτερος κυβερνήτης του αντιτορπιλικού “Adatepe” στην επιχείρηση της Κύπρου. Κυβερνήτης του πλοίου μας είναι ο αντιπλοίαρχος Rızanur Öncü.
Ημασταν στη Μαρμαρίδα στις 15 Ιουλίου, την ημέρα που μάθαμε ότι η ελληνική χούντα ανέτρεψε τον Μακάριο. Αμέσως πήραμε εντολή να κινηθούμε προς τη Μερσίνα και αρχίσαμε την εκπαίδευση για πόλεμο. Μερικοί από τους φίλους μάς έλεγαν ότι την τελευταία στιγμή θα μας δώσουν εντολή να επιστρέψουμε πίσω στη βάση μας!
Το πρωί της 19ης Ιουλίου, τα αποβατικά μας πλοία άρχισαν να αποπλέουν από τη Μερσίνα, φορτωμένα με στρατιώτες, εφόδια και πυρομαχικά. Ηταν ένα υπέροχο και συναρπαστικό θέαμα. Είναι αδύνατον να το εξηγήσω αυτό σε όσους δεν το έχουν δει. Ολοι οι ασύρματοι των πλοίων κατασχέθηκαν. Πέντε πλοία φρουρούσαμε τις νηοπομπές που έπλεαν προς την Κερύνεια: “Mareşal Çakmak”, “Adatepe”, “Tınaztepe”, “Kocatepe” και “İzmit”.
Εμείς, ως “Adatepe”, βρισκόμασταν στο πίσω μέρος της συνοδείας. Το πρωί της 20ής Ιουλίου, τα ξημερώματα, άρχισε η απόβαση. Πήραμε θέση ακριβώς μπροστά από το Κάστρο Κερύνειας. Οταν δεχτήκαμε πυρά από το κάστρο, αρχίσαμε να ανταποδίδουμε κι εμείς τα πυρά προς το κάστρο.
Στο μεταξύ, ένα ελληνικό σκάφος εφόδου που έφευγε από το λιμάνι άρχισε να έρχεται προς το μέρος μας. Το αεροπλάνο μας, που εμφανίστηκε εκείνη τη στιγμή, το βομβάρδισε. Οταν εξαφανίστηκε ο θόλος του νερού που δημιουργήθηκε από τη βόμβα, είδαμε ότι η κανονιοφόρος δεν ήταν εκεί! Οταν το είδαμε είπαμε “Εύγε στον πιλότο μας”.
Οι στρατιώτες μας αποβιβάζονταν στην ακτή. Υπήρχε ένα σπίτι κοντά στο σημείο όπου είχαν αποβιβαστεί και πέντε ή δέκα λεπτά αργότερα ύψωσαν την τουρκική σημαία σε αυτό. Τότε είπαμε ότι η απόβαση πέτυχε. Σ’ εκείνο το σπίτι μαρτύρησε ο διοικητής της πρώτης μονάδας που αποβιβάστηκε στην ακτή, ο συνταγματάρχης İbrahim Karaoğlanoğlu.
Το πρωί της 21ης Ιουλίου (δεύτερη μέρα της επιχείρησης) λάβαμε την εξής διαταγή: “Εντοπίστηκε μια ελληνική νηοπομπή, που προστατεύεται από εννέα αντιτορπιλικά. Εχει διαπιστωθεί ότι η νηοπομπή αναχώρησε από τη Ρόδο και προσεγγίζει στην Κύπρο. Κινηθείτε με σκοπό να συναντήσετε, να σταματήσετε και να βυθίσετε αυτή τη νηοπομπή”. Ξεκινήσαμε από την Κερύνεια και, ακολουθώντας τη βόρεια ακτογραμμή της Κύπρου, τα αντιτορπιλικά “Kocatepe”, “Adatepe” και “ Mareşal Çakmak” κινηθήκαμε προς την Πάφο.
Η διαταγή έλεγε να βομβαρδίζουμε στόχους που εντοπίζαμε στις ακτές. Εντοπίσαμε έναν σταθμό ραντάρ στην ακτή. Σκεφθήκαμε ότι δεν ήταν σωστό να το βομβαρδίσουμε, αφού, αν παίρναμε την Κύπρο, αυτό το ραντάρ θα το χρησιμοποιούσαμε επ’ ωφελεία μας. Ετσι δεν το βομβαρδίσαμε…
Καθώς κινούμασταν προς την Πάφο είδαμε να πέφτει ένα αεροπλάνο μας. Εκείνη την ώρα, ένα από τα αεροπλάνα μας συνετρίβη. Τότε, το αντιτορπιλικό “Mareşal Çakmak” είδε κάτι να λάμπει στη θάλασσα. Μας είπαν στον ασύρματο να τους παρέχουμε προστασία, για να προσεγγίσουν την περιοχή όπου είδαν το αντικείμενο. Πράγματι, ήταν ο πιλότος του αεροσκάφους μας που συνετρίβη. Είχε κάνει χρήση του εκτινασσόμενου καθίσματος και έπεσε με το αλεξίπτωτο στη θάλασσα. Πήγαν και έσωσαν τον πιλότο. Αργότερα ήταν και αυτός ο πιλότος μαζί μας, όταν μας βομβάρδισε η δική μας πολεμική αεροπορία.
Βομβαρδισμένοι!
Μετά ήρθε άλλη μια διαταγή: “Τα αεροπλάνα μας θα βομβαρδίσουν την ελληνική νηοπομπή (που πλησιάζει στην Πάφο), μην μπείτε σ’ εκείνη την περιοχή. Δεδομένου ότι τα αεροπλάνα μας θα βομβαρδίσουν την ελληνική νηοπομπή, εμείς περιπλανιόμαστε και κινούμαστε μπρος – πίσω προς τις ακτές της Τουρκίας. Οπότε, δεν πάμε άλλο προς την Πάφο”. Το κέντρο πολεμικών επιχειρήσεων του πλοίου μας ενημερώνει τον κυβερνήτη και το λοιπό προσωπικό ότι έρχονται τουρκικά αεροπλάνα από την κατεύθυνση της Τουρκίας. Υστερα από λίγο, το κέντρο επιχειρήσεων του πλοίου μας άρχισε να λέει: “Τα αεροπλάνα επέστρεψαν, μας πλησιάζουν”.
Ενώ σκεφτόμουν γιατί το έκαναν αυτό, ξαφνικά ακούστηκε από τον ασύρματο του “Kocatepe”: “Δεχόμαστε επίθεση από αεροπλάνο, επίθεση αεροπλάνου”. Ακριβώς τότε, ο ήχος από τον ασύρματο του “Kocatepe” σταμάτησε και λίγο αργότερα άρχισαν οι βομβαρδισμοί στο δικό μας πλοίο, το “Adatepe”.
Μαντέψαμε ότι τα αεροπλάνα που μας βομβάρδιζαν ήταν δικά μας, αλλά δεν είχαμε επαφή μέσω ασυρμάτου με αυτά. Αυτά συμβαίνουν στις 21 Ιουλίου, γύρω στις 14.30. Μια τεράστια βόμβα 750 λιβρών εξερράγη ακριβώς δίπλα μας, στο νερό, και το πλοίο ξαφνικά έχασε κάθε επαφή.
Δείτε τι έγινε:
Ολες οι συσκευές ασυρμάτου και η γυροσκοπική πυξίδα μας απενεργοποιήθηκαν, και ο συναγερμός γυροσκοπίου άρχισε να ηχεί. Επειτα από εκείνο το ταρακούνημα άρχισε να χτυπά ο συναγερμός του πλοίου. Εσκασαν σωλήνες στο μηχανοστάσιο. Οι λέβητες είχαν μετατοπιστεί. Υπήρχε απώλεια νερού στον συμπυκνωτή. Οι ατμογεννήτριες σταμάτησαν και όλα ήταν κατάμαυρα μέσα στο πλοίο. Φυσικά, ο ξαφνικός βομβαρδισμός προκάλεσε σοκ σε όλους μας.
Ακριβώς αυτή τη στιγμή είδαμε το αντιτορπιλικό “Marshal Çakmak” μπροστά μας. Μια βόμβα ίδιου τύπου εξερράγη στην προβλήτα της πλώρης του. Το “Marshal Çakmak” ανταπέδιδε επίσης τα πυρά των αεροπλάνων.
Πυροβολούσαμε κι εμείς εναντίον τους. Λίγα λεπτά αργότερα, τα αεροπλάνα επιτέθηκαν ξανά. Αυτή τη φορά, μας σαρώνουν με πολυβόλο. Δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε με το “Marshal Çakmak”. Μαζί μας πήρε κατεύθυνση και το “Marshal Çakmak” προς την Τουρκία.
Για λίγο, κοίταξα προς τον Νότο (Κύπρος), εκεί όπου χτυπήθηκε το “Kocatepe”, και υπήρχε τεράστιος καπνός. Το πλοίο παρέμεινε εκεί που ήταν γιατί είχαν σταματήσει οι μηχανές του.
Οταν το “Kocatepe” σταμάτησε, τα αεροπλάνα άρχισαν να του επιτίθενται ξανά. Γιατί είναι πιο εύκολο να επιτεθείς στον ακίνητο στόχο. Εν τω μεταξύ, συνέχισαν να επιτίθενται και σε μας…
Δεν μπορούμε να πάμε να βοηθήσουμε το “Kocatepe”, γιατί πρέπει πρώτα να ασφαλιστούμε για να το σώσουμε. Ο κανόνας στη θάλασσα είναι ο εξής: αν υπάρχει κίνδυνος σε ένα ακίνητο πλοίο, κανένα πλοίο δεν μπορεί να πάει να βοηθήσει. Γιατί, για να βοηθήσεις ακίνητο πλοίο, πρέπει να σταματήσεις τις μηχανές και να μείνεις κι εσύ ακίνητος. Βυθίζουν αμέσως τον ακίνητο στόχο. Ετσι, πρέπει να σώσεις πρώτα τον εαυτό σου.
Τελικά, μπορέσαμε να αποκαταστήσουμε επαφή μέσω ασυρμάτου με το “Mareşal Çakmak” και τους εξηγήσαμε ότι είχαμε ζημιές. Ο διοικητής του στολίσκου μας ήταν ο κυβερνήτης του “Mareşal Çakmak”, ο επιτελικός αντιπλοίαρχος İrfan Tınaz, ο οποίος είπε: “Εσείς μεταβείτε σε ασφαλή ζώνη (ακτές της Ανατολίας), εγώ θα πάω στο ‘Kocatepe’ για βοήθεια”. Μία ώρα αργότερα λάβαμε ένα μήνυμα από το “Mareşal Çakmak” ότι δέχτηκαν και πάλι επίθεση από ένα αεροπλάνο – τους επιτέθηκαν ξανά…
Πηγαίνουν δίπλα στο “Kocatepe” και σταματούν τις μηχανές. Βλέπουν τις σχεδίες γύρω από το φλεγόμενο και βυθισμένο πλοίο. Στις σχεδίες ανέβηκαν αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και ναύτες, που κατάφεραν να σώσουν τη ζωή τους. Τι μπορούσε να κάνει εκεί το “Mareşal Çakmak”; Να κατεβάσει τις σωσίβιες λέμβους του και να μαζέψει το προσωπικό του “Kocatepe” από τη θάλασσα και να τους πάει στο πλοίο…
Ομως, την ώρα που ξεκινά η επιχείρηση διάσωσης, τα αεροπλάνα επιτίθενται ξανά και το “Mareşal Çakmak” αρχίζει να φεύγει από εκεί. Δίνει τις μηχανές του όσο μπορεί και ρίχνοντας αντιαεροπορικά πυρά προσπαθεί να απομακρυνθεί από εκεί. Ετσι, το πλήρωμα του “Kocatepe” στη θάλασσα μένει μόνο του, εγκαταλειμμένο στη μοίρα του. Ισραηλινά αλιευτικά (!) πλοία (με αξιωματικούς πληροφοριών στη θάλασσα) έσωσαν όσους είχαν μείνει στη θάλασσα.
Μπορέσαμε να φτάσουμε στο λιμάνι της Μερσίνας στις 8 η ώρα το επόμενο πρωί (22 Ιουλίου 1974). Πηγαίναμε πολύ αργά, γιατί είχαμε μείνει με μία μηχανή. Η ταχύτητά μας ήταν μόλις πέντε μίλια την ώρα. Προς το απόγευμα εκείνης της ημέρας ήρθε και το “Mareşal Çakmak”. Είχαν πολλά πλήγματα από τα αεροπλάνα μας. Και οι ίδιοι είχαν εξαντλήσει όλα τα πυρομαχικά τους, βάλλοντας κατά των δικών μας αεροπλάνων. Ωστόσο, σημειώθηκαν εκτεταμένες ζημιές στο πλοίο…
Ενώ ερχόμασταν προς την Τουρκία, αεροπλάνα πετούσαν ξανά από πάνω μας. Αλλά αυτή τη φορά ήταν ξεκάθαρο ότι πετούσαν για αναγνώριση, όχι για επίθεση. Στο μεταξύ, το κέντρο πολεμικών επιχειρήσεων πρέπει να αντιλήφθηκε ότι τα πλοία που δέχθηκαν την επίθεση ήταν τουρκικά, και το ανέφερε στα αεροπλάνα.
Δυστυχώς, ελληνική νηοπομπή δεν υπήρχε. Αυτό το καταλάβαμε αργότερα. Θα μπορούσε να είναι ηλεκτρονική παραπλάνηση. Ηταν η απαγορευμένη ζώνη που η Τουρκία κήρυξε εμπόλεμη ζώνη. Ισως κάποια εμπορικά πλοία, που ήθελαν να πάρουν τη σύντομη διαδρομή προς τον προορισμό τους, αναγκάστηκαν να συγκεντρωθούν σε εκείνη την απαγορευμένη περιοχή. Αλλά η εκτίμησή μου είναι ότι η νηοπομπή που εμφανίστηκε στην οθόνη του ραντάρ ήταν αποκλειστικά ηλεκτρονική παραπλάνηση.
Ομως, δυστυχώς, αυτή η εικόνα ανάγκασε τις ανώτερες Αρχές να λάβουν μέτρα σωστά και επιδιώχθηκε η καταστροφή εκείνης της νηοπομπής, που τελικά δεν υπήρχε. Δεν έχουμε δει ποτέ αυτή τη νηοπομπή με φυσικό τρόπο, παρά μόνο στην οθόνη των ραντάρ.
Κάποιοι είπαν ότι έφταιγε το πολεμικό ναυτικό σε αυτή την περίπτωση.
Αλλά, αν ίσχυε αυτό, γιατί δεν μας έλεγαν “Πρώτα τα αεροπλάνα μας θα επιτεθούν στη νηοπομπή, γι’ αυτό εσείς να μην κινηθείτε νότια αυτού του πεδίου”; Υποθέτω ότι τα αεροπλάνα δεν ήξεραν ότι τα δικά μας πλοία ήταν εκεί. Αραγε, φταίει η πολεμική αεροπορία;
Φυσικά, υπάρχει ένα σφάλμα, αλλά δεν νομίζω ότι είναι σφάλμα του πολεμικού ναυτικού ή της πολεμικής αεροπορίας. Μπορεί να φταίει το πολεμικό στρατηγείο στην Αγκυρα. Αν τα αεροπλάνα μας ήταν υπό τη διοίκηση του διοικητή της ναυτικής δύναμης που ήταν στη θάλασσα κατά τη διάρκεια της επιχείρησης, αυτό το θλιβερό γεγονός δεν θα είχε συμβεί.
Τέτοια πράγματα μπορεί και έχουν συμβεί οπουδήποτε στον κόσμο και σε κάθε πόλεμο. Ας ερευνήσουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έγιναν τα τραγικά γεγονότα και ας μάθουμε από τα λάθη μας».