Του Θάνου Τζήμερου
Το κοινό περί δικαίου αίσθημα, το οποίο υποτίθεται απηχεί η νομοθεσία, λέει πως ένας υπότροπος σε κάποιο αδίκημα θα πρέπει να τιμωρείται αυστηρότερα από αυτόν που το διαπράττει για πρώτη φορά. Και για κάποιους που έχουν κάνει το έγκλημα επάγγελμα, η Πολιτεία πρέπει να σκέφτεται περισσότερο την προστασία των νομοταγών πολιτών παρά το, πολύ θαμπό και πολύ αισιόδοξο, σενάριο του δικού τους σωφρονισμού.
Δεν έχω βρει ούτε έναν να διαφωνεί με αυτή την άποψη. Περιέργως, όμως, διαφωνεί η νομοθεσία μας! Ο "παλιός" Ποινικός Κώδικας προέβλεπε βαρύτερες ποινές σε περιπτώσεις υποτροπής, περιγράφοντας (άρθρα 88-93) την έννοια και τις υποκατηγορίες της και αναγνωρίζοντας ότι κάποιοι εγκληματούν καθ’ έξιν ή κατ’ επάγγελμα, καθιστάμενοι επικίνδυνοι για τη δημόσια ασφάλεια. Ήρθε όμως η μεταρρύθμιση του ΣΥΡΙΖΑ (Ν. 4619/2019) και κατάργησε εντελώς την υποτροπή ως νομική έννοια και φυσικά ως επιβαρυντικό στοιχείο στην προσμέτρηση της ποινής. Είτε τρίτη φορά σε πιάνουν να κλέβεις, είτε εκατοστή, η ποινή θα είναι ίδια. Με αυτή την αντίληψη συμφώνησε και η ΝΔ, η οποία στη δική της μεταρρύθμιση (Ν. 4855/2021) δεν επανέφερε τις περί υποτροπής διατάξεις. Δεν τις επανέφερε ούτε ο Φλωρίδης στην πρόσφατη μεταρρύθμιση του ΠΚ (Ν.5090/2024), που υποτίθεται ότι τον κάνει αυστηρότερο.
Όμως, υπάρχουν ειδικοί νόμοι (για εμπορία ναρκωτικών, για οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ) που τιμωρούν αυστηρότερα τον υπότροπο. Εκεί τι γίνεται; Συνεχίζουν να ισχύουν ή όχι; "Όχι" απάντησε ο Άρειος Πάγος και δικαίωσε κάποιον που, ενώ από το 2009 μέχρι το 2018 καταδικαζόταν για εμπόριο και παραγωγή ναρκωτικών (2.071 χασισόδεντρα καλλιεργούσε όταν τον "τσάκωσαν την τελευταία φορά) έκανε αναίρεση, ισχυριζόμενος ότι κακώς η ποινή του προσαυξήθηκε λόγω υποτροπής, αφού αυτή η έννοια δεν υπάρχει πια!
Είναι ανατριχιαστικό το σκεπτικό του νόμου για την κατάργηση της υποτροπής. Αποδεικνύει την απόλυτη αντιστροφή των αξιών που έχει επικρατήσει στη χώρα μας και τη μετατόπιση του ενδιαφέροντος των νομοθετών, από τη διαφύλαξη της τάξης και της ασφάλειας, στη φροντίδα για τον εγκληματία. Δείτε, αυτολεξεί, αποσπάσματα από την αιτιολογική έκθεση, για να φρίξετε:
-Τα άρθρα 88-93 (Σ.Σ. που καταργούνται) αφορούν εγκληµατίες υπότροπους και καθ’ έξη και θεωρούνται διατάξεις απολύτως απαρχαιωµένες.
-Η ύπαρξη "σταθερής ροπής" στην τέλεση ενός εγκλήµατος υποδεικνύει µείωση των δυνατοτήτων του δράστη να αντισταθεί στην τέλεση της αξιόποινης πράξης, που θα έπρεπε να οδηγεί σε µείωση και όχι σε επαύξηση της ποινικής κύρωσης. (!!!)
-Καταργήθηκε η έννοια του "ιδιαίτερα επικίνδυνου δράστη", καθώς η ιδιαίτερη επικινδυνότητα συναρτάται κατ’ ανάγκη µε µια προγνωστική κρίση για τον τρόπο που πρόκειται να συµπεριφερθεί ο δράστης στο µέλλον. Στο µέτρο όµως που η ποινή πρέπει κατά το Σύνταγµα να συνδέεται µε την "πράξη", δηλαδή µε όσα έκανε ο δράστης, η αναφορά στην επικινδυνότητά του για τη θεµελίωση ή επαύξηση του αξιοποίνου δε φαίνεται νοητή.
-Οι διατάξεις αυτές δεν εφαρµόζονται κατά κανόνα από τη νοµολογία µας.
-(Υπάρχει) παραβίαση των αρχών της αναλογικότητας και της δίκαιης µεταχείρισης του υπαιτίου, αφού µε βάση τις σχετικές διατάξεις ο υπαίτιος τιµωρείται καθ’ υπέρβαση του βαθµού της ενοχής του για το έγκληµα που έχει τελέσει.
Έχεις, δηλαδή, κάποιον επαγγελματία πιστολέρο που εκτελεί συμβόλαια θανάτου και έχει στείλει στα θυμαράκια μέχρι τώρα καμμιά ντουζίνα. Πώς προεξοφλείς ότι θα το ξανακάνει; Μπορεί να κρύβει μια ευαίσθητη, ποιητική ψυχή και από δω και μπρος να ασχοληθεί με την ικεμπάνα. Ή να γίνει νεωκόρος στην Καπνικαρέα. Αν, πάλι, αποδειχθεί ότι έχει μόνιμη ροπή στο έγκλημα, αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να αντισταθεί, το καημένο το παιδί, στην εσωτερική του παρόρμηση, στη διαταγή του DNA, που του προστάζει: κλέψε, βίασε, σκότωσε! Δεν φτάνει που τραβάει τέτοιο μαρτύριο, να τον τιμωρήσουμε αυστηρά κι από πάνω; Αυτό που χρειάζεται είναι στοργή και προδέρμ. Κι έπειτα, είναι κι αυτή η αρχή της αναλογικότητας: όποια ποινή τρως για την πρώτη διάρρηξη, την ίδια πρέπει να φας και για την εκατοστή πρώτη! Σάματις τόσα χρόνια που υπήρχαν αυτές οι διατάξεις, τις εφάρμοζε κανένας;
Αυτά λέει η αιτιολογική έκθεση που την υιοθέτησαν όλοι: κόκκινοι, πράσινοι και μπλε. Δεν μας εξηγεί, βέβαια, γιατί ο "πρότερος νόμιμος βίος" και η τέλεση εγκλήματος "εν βρασμώ ψυχής" είναι ελαφρυντικά, αλλά ο πρότερος παράνομος βίος και ο ψυχρός επαγγελματικός σχεδιασμός του εγκλήματος δεν είναι επιβαρυντικά στοιχεία. Ούτε το πώς θα προστατευθούν οι πολίτες από τους κατ’ επάγγελμα παραβατικούς, οι οποίοι αλωνίζουν ελεύθεροι, παρά τις αλλεπάλληλες συλλήψεις τους.
Έτσι προκύπτουν αυτές οι απίστευτες κι όμως ελληνικές ειδήσεις, για τον διαρρήκτη στη Γλυφάδα που συνελήφθη 102 φορές και άλλες τόσες αφέθηκε ελεύθερος, ή για τους διαλόγους Ρουμάνων πορτοφολάδων που διαπιστώνουν με έκπληξη ότι στην Ελλάδα δεν πας φυλακή ποτέ. Και πώς να πας, αφού αυτή είναι η κομβική μεταρρύθμιση για την οποία καμαρώνει ο Ποινικός Κώδικας: όχι πια φυλακή, κοινωφελής εργασία!
Θαυμάστε διαστροφή, που ξεκινάει από την ορολογία. Τα αδικήματα στη νομοθεσία μας χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, τα πλημμελήματα και τα κακουργήματα. Τα πταίσματα, που μέχρι την μεταρρύθμιση του 2019 ήταν η "light" κατηγορία, καταργήθηκαν, και όσα δεν θεωρήθηκαν σοβαρά τιμωρούνται πλέον ως διοικητικές παραβάσεις με πρόστιμο, ενώ όσα κρίθηκαν σοβαρότερα αναβαθμίστηκαν σε πλημμελήματα. Τι σημαίνει όμως πλημμέλημα; Η λέξη προκύπτει από τη σύνθεση των λέξεων "πλην" και "μέλος". Μέλος είναι το "μέρος του σώματος" αλλά και, μεταγενέστερα, το τραγούδι. Η πλημμέλεια είναι η παραφωνία, η ελλιπής, ελαττωματική ή ανεπαρκής πράξη. Γι΄ αυτό λέμε "άσκησε πλημμελώς τα καθήκοντά του" ή "εκπλήρωσε πλημμελώς τις υποχρεώσεις του". Είναι όταν σε κάτι που κάνεις υπάρχουν κενά και παραλείψεις. Δεν είναι να μπουκάρεις σε ένα σπίτι και να κλέψεις 119.999 ευρώ. Γιατί τόσα; Διότι μέχρι τόσα, ο νόμος το θεωρεί πλημμέλημα. Κακούργημα γίνεται από τα 120.000 ευρώ και πάνω! Πλημμελήματα θεωρούνται και ένα σωρό άλλα αδικήματα, ιδιαίτερης ηθικής απαξίας αλλά και πρόκλησης δεινών στα θύματα. Για παράδειγμα, το να σου επιτεθεί κάποιος, να σε κάνει μαύρο στο ξύλο και να σε στείλει στο νοσοκομείο είναι πλημμέλημα. Κακούργημα γίνεται αν σε σκοτώσει ή σε αφήσει ανάπηρο! Το να κάνεις ρεσιτάλ λαθών στη "βάρδια" σου και να κάψεις σαν τα ποντίκια 104 ανθρώπους, κι αυτό πλημμέλημα. Και τα Τέμπη, πλημμέλημα. Και ο εμπρησμός από πρόθεση, πλημμέλημα, αν δεν κινδυνεύσουν άνθρωποι.
Το πλημμέλημα τιμωρείται, στα χαρτιά, το πολύ με 5 χρόνια. Στην πράξη, δεν τιμωρείται. Μολονότι η νομοθεσία δίνει το δικαίωμα στο δικαστήριο να διατάξει την εκτέλεση της ποινής με φυλάκιση, αυτό σπανιότατα συμβαίνει. O "καταδικασμένος" ή θα πάρει αναστολή ή θα εξαγοράσει την ποινή με ευτελές αντίτιμο ή θα κάνει "κοινωφελή εργασία". Μάλιστα με τον ΠΚ του ΣΥΡΙΖΑ, ο καταδικασμένος σε 3 έως 5 χρόνια εξέτιε το 1/10 της ποινής. H ΝΔ το 2021 το κατάργησε κι αυτό, και επιτρέπει το σύνολο της ποινής να μετατρέπεται σε κοινωφελή εργασία, δηλαδή κολοκύθια τούμπανα. Και με τα μεγαλόκαρδα μαθηματικά του ελληνικού σωφρονιστικού συστήματος, μία μέρα φυλάκισης ισούται με δύο ώρες κοινωφελούς εργασίας. Για να μην ζοριστεί ο παραβατικός και ξεκόψει από την πιάτσα του, κάνει μόνο ένα κοινωφελές 4ωρο τη μέρα. Φυσικά, ζει στο σπίτι του, σαν κύριος.
Σκανδαλώδης είναι και η εξίσωση χρηματικής ποινής – κοινωφελούς εργασίας. Όταν το ωρομίσθιο της εφημερίας ενός Διευθυντή του ΕΣΥ που είναι ταυτόχρονα και Καθηγητής Πανεπιστημίου "αυξήθηκε" από 1/1/2024 στα 8,90 ευρώ, το κράτος αποτιμά σε 25 ευρώ την ώρα (100 ευρώ το 4ωρο, συν το κόστος της ασφάλισης) την αξία της κοινωφελούς εργασίας ενός ανειδίκευτου παραβατικού, όπως π.χ. το να σκουπίζει φύλλα στο πάρκο, που δεν ελέγχεται ούτε ως προς την απόδοση, ούτε αν πραγματοποιήθηκε καν!
Συμφωνεί αυτή η αντιμετώπιση του εγκλήματος με το περί δικαίου αίσθημά σου, αγαπητέ αναγνώστη;
Η αμερικάνικη απάντηση σ΄ αυτήν την παράνοια λέγεται "three strikes and you’re out". Δηλαδή: την τρίτη φορά που εγκλημάτησες, την έβαψες! Η σχετική νομοθεσία αναφέρεται ως "three-strikes laws". Μολονότι υπάρχουν διαφοροποιήσεις στην εφαρμογή του νόμου από Πολιτεία σε Πολιτεία, η φιλοσοφία του είναι ίδια: Την πρώτη φορά, η Πολιτεία θα σε αντιμετωπίσει με επιείκεια, δίνοντάς σου την δυνατότητα να σωφρονιστείς. Τη δεύτερη, θα σου βγάλει "κίτρινη κάρτα". Αν παρανομήσεις και τρίτη φορά, αποβάλλεσαι από την κοινωνία. Θα μπεις στη φυλακή, ανάλογα με τη σοβαρότητα του εγκλήματος, από 25 χρόνια μέχρι ισόβια. Μάλιστα για κάποια ειδεχθή αδικήματα, στο Τενεσί, τη Γεωργία και τη Νότια Καρολίνα ισχύει το "two strikes". Καταδικάσθηκες μια φορά για φόνο ή για βιασμό παιδιού και όταν αποφυλακίστηκες το ξαναέκανες; Έχει νόημα να περιμένουμε να τριτώσει το κακό; Μέσα, και θα σε βγάλουν τέσσερεις. Στο πιο "χαλαρό" Μίσιγκαν, η αυστηρή τιμωρία (25 τουλάχιστον χρόνια) επιβάλλεται, από το 2012, την 4η φορά.
Πώς θα σας φαινόταν μια τέτοια νομοθεσία στην Ελλάδα, που θα μεγιστοποιούσε τις ποινές, ανά κατηγορία, μετά την τρίτη διάπραξη του αδικήματος; Ας ξεκινήσουμε από τα απλά. Κολλάς αφίσες, γράφεις με σπρέι, τραμπουκίζεις τους καθηγητές, βανδαλίζεις το πανεπιστήμιό σου; Την πρώτη φορά χάνεις το εξάμηνο, τη δεύτερη το έτος, την τρίτη αποβάλλεσαι για 25 χρόνια από κάθε ΑΕΙ. Διαφωνείτε; Σου κάνουν αλκοτέστ και για τρίτη φορά σε βρίσκουν να είσαι τύφλα στο μεθύσι; Ή να κάνεις τον ραλίστα σε κατοικημένη περιοχή; Ή κόντρες στην παραλιακή; Ή να περνάς με "ώριμο" κόκκινο; Εκτός από τις ποινικές ευθύνες, την τρίτη φορά σού αφαιρείται το δίπλωμα για 25 χρόνια, για να μην πω ισόβια. Να μεγαλώσεις, να πήξει το μυαλό για να καταλάβεις πόσο επικίνδυνη είναι αυτή η οδηγική συμπεριφορά για σένα και για τους άλλους. Όσοι θεωρείτε σκληρά τα 25 χρόνια, σκεφτείτε πως όσοι "θερίστηκαν" από ανεύθυνους γκαζιάρηδες δεν θα αναστηθούν σε 25 χρόνια, ούτε θα περπατήσουν όσοι έμειναν παράλυτοι.
Άλλο παράδειγμα. Αντί να φροντίζεις το παιδί σου και να το στέλνεις στο σχολείο, το στέλνεις να ζητιανεύει στα φανάρια και να πουλάει λουλούδια στο Μοναστηράκι τα μεσάνυχτα; Την τρίτη φορά που θα σε πιάσουν να το κάνεις, σου αφαιρείται η γονική μέριμνα. Για πάντα. Είσαι ακατάλληλος ως γονέας, τέλος. Μην ξεχνάμε ότι ο αριθμός των συλλήψεων είναι πάντα ένα μικρό κλάσμα της συχνότητας διάπραξης ενός αδικήματος. Από την πρώτη μέχρι την τρίτη καταγεγραμμένη παράβαση, είναι βέβαιο ότι έχουν υπάρξει πολλαπλάσιες μη καταγεγραμμένες.
Αυτό σημαίνει, θα ρωτήσει κάποιος, πως το κράτος θα αναλάβει να μεγαλώσει το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών των Ρομά; Κι ότι, ουσιαστικά, θα γίνει ένα εκτεταμένο παιδομάζωμα από τους καταυλισμούς τους; Ναι, αυτό σημαίνει, εάν συνεχίσουν να εκπαιδεύουν τα παιδιά τους στην επαιτεία και στο έγκλημα. Ο μόνος τρόπος να γλυτώσουμε από την μάστιγα των "ευπαθών και ευάλωτων" (άλλη απάτη της "πολιτικά ορθής" ορολογίας) είναι να προκύψει μια γενιά εγγράμματων (τουλάχιστον μέχρι την 3η Γυμνασίου) Ρομά, ξεκομμένων από την κουλτούρα του εγκλήματος. Αλλιώς πώς φαντάζεστε να σπάσει αυτός ο φαύλος κύκλος; Ή μήπως υποστηρίζετε πως σε ένα κράτος δικαίου, από την εφαρμογή των νόμων θα εξαιρούνται κάποιες "προνομιούχες" φυλές;
Τα αδικήματα του ΠΚ θα ομαδοποιηθούν σε κατηγορίες, με ανάλογη ποινή. Στο τρίτο πορτοφόλι (που μπορεί να είναι το τρισχιλιοστό που έκλεψε) ο Ρουμάνος που διακωμωδούσε, δικαιολογημένα, την ελληνική δικαιοσύνη θα πάει φυλακή για 25 χρόνια. Στον τρίτο βιασμό, στην τρίτη ένοπλη ληστεία, ισόβια. Γιατί όχι; Φαντάσου να είναι το δικό σου παιδί που θα βιαστεί, να είσαι εσύ κι η γυναίκα σου που θα δείτε τον μασκοφόρο στην κρεβατοκάμαρα να σας σημαδεύει με το καλάσνικοφ.
Αυτό σημαίνει, θα ξαναρωτήσει κάποιος, πως ο αριθμός των φυλακισμένων θα εκτιναχθεί; Στην αρχή, ναι. Αλλά σημαίνει επίσης πως οι δείκτες εγκληματικότητας θα πέσουν κατακόρυφα και το συναίσθημα ασφάλειας του πολίτη θα αποκατασταθεί. Μα, δεν αρκούν οι φυλακές! Να φτιάξουμε κι άλλες. Επειγόντως. Δεν είναι λύση για την έξαρση της εγκληματικότητας η κατάργηση των ποινών, μέσω της δήθεν "κοινωφελούς" δήθεν "εργασίας", επειδή δεν έχουμε πολλά κελιά. Φέρνει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα.
Βεβαίως αυτές οι προτάσεις έχουν κόστος σε υποδομές και υπηρεσίες, το οποίο όμως θα βαίνει μειούμενο. Ενώ το κόστος που πληρώνει η κοινωνία από το θεσμικό "ταχτάρισμα" του εγκλήματος είναι πολύ μεγαλύτερο και αυξάνεται συνεχώς. Το έγκλημα στην Ελλάδα είναι η πιο αποδοτική επαγγελματική δραστηριότητα. Ελάχιστο ρίσκο, μεγάλο εισόδημα, μηδέν φορολογία! (Και όλα τα επιδόματα παντελονιασμένα!) Πρέπει να πάψει να είναι. Και προς αυτή την κατεύθυνση, ένας "three strikes law" θα έκανε θαύματα. Προϋπόθεση βέβαια, να ψηφιστούν πολιτικοί που έχουν τα κότσια να τον εφαρμόσουν. Δυστυχώς, το πολιτικό σύστημα, στο σύνολό του, λειτουργεί καθ’ έξιν και κατ’ επάγγελμα εναντίον των συμφερόντων του νομοταγούς, φιλειρηνικού πολίτη. Ο οποίος, όμως, είναι συνένοχος, καθώς το νομιμοποιεί με την ψήφο του. Και μάλιστα σ’ αυτό είναι βαριά υπότροπος.
* Ο Θάνος Τζήμερος είναι επιχειρηματίας, πρώην πρόεδρος της "Δημιουργίας Ξανά"
πηγή:https://www.capital.gr/arthra/3798397/tin-triti-fora-tin-ebapses/