Ο William Brydon, βοηθός χειρουργού, στην εκστρατευτική ομάδα του στρατηγού Έλφινστοουν της βρετανικής Εταιρείας Ανατολικών Ινδιών, φτάνει, σαν σήμερα, ζωντανό ράκος στις πύλες της φρουράς στο Τζαλαλαμπάντ του Αφγανιστάν. Εκεί μετέφερε το νέο της καταστροφής του εκστρατευτικού σώματος 4.500 στρατιωτών και 12.000 βοηθητικών μια εβδομάδα πριν, σε ενέδρα Αφγανών φυλάρχων.
Η σύγκρουση ξεκίνησε από ενέργειες της Εταιρείας, που νίκησε αρχικά τις δυνάμεις του εμίρη Ντοστ Μωχαμάντ Μπαρακσάι και κατέλαβε την πρωτεύουσα Καμπούλ, εγκαθιστώντας τοπική φρουρά και ανεβάζοντας στο θρόνο τον ευνοούμενό της, πρώην Σάχη Σουζάχ Ζουρανί το 1839. Το επόμενο διάστημα, ωστόσο, η κατάσταση δεν εξελίχθηκε ομαλά. Οι Αφγανοί, ακολουθώντας μια παραδοσιακή τους τακτική, οργανώθηκαν στα γύρω ορεινά χωριά και καλλιέργησαν την εξέγερση. Με ισχυρές δυνάμεις να περιζώνουν την πρωτεύουσα, ο πληθυσμός της πόλης επίσης εξεγέρθηκε, κάνοντας την κατάσταση απελπιστική για τους Βρετανούς αποικιοκράτες.
Ο διοικητής της βρετανικής φρουράς, υποστράτηγος σερ Γουίλιαμ Έλφινστοουν, αποφάσισε να εγκαταλείψει την Καμπούλ και να αναδιπλωθεί στο Τζαλαλαμπάντ, μαζί με όσους πολίτες ήταν ακόμα πιστοί στο βρετανικό στέμμα. Ο ίδιος ήρθε σε συμφωνία με έναν από τους γιούς του Μπαρακσάι γνωστοποιώντας του τα σχέδιά του με αντάλλαγμα να μην τους επιτεθούν.
Ο Αφγανός Γουαζίρ Ακμπάρ Χαν, που είχε ξεσηκώσει και την εξέγερση, έδειξε να συμφωνεί. Αλλά μόλις οι 16.000 περίπου Βρετανοί στρατιώτες, διπλωμάτες, Ινδοί υπάλληλοι και υπηρέτες και οι οικογένειές τους εγκατέλειψαν την πόλη και ξεκίνησαν την πορεία τους από τα αφγανικά περάσματα μέσα του Χειμώνα, οι Αφγανοί τους επιτέθηκαν και τους αποδεκάτισαν σε μια σειρά συμπλοκών που κράτησε για χιλιόμετρα.
Η τελευταία μάχη λέγεται πως έγινε στο Γκανταμάκ, όπου οι εναπομείναντες Βρετανοί τυφεκιοφόροι έπεσαν μαχόμενοι. Δεν είναι γνωστό αν ο Brydon ήταν όντως ο μόνος επιζών του εκστρατευτικού σώματος (αναφέρονται και μερικοί Ινδοί τυφεκιοφόροι) αλλά το περιστατικό χαρακτηρίστηκε η χειρότερη στρατιωτική καταστροφή της Βρετανίας μέχρι την πτώση της Σιγκαπούρης, έναν ακριβώς αιώνα αργότερα. Το ίδιο έτος, μόλις τα χιόνια έλιωσαν, ένας νέος βρετανικός στρατός θα προελάσει και θα πάρει εκδίκηση ανακαταλαμβάνοντας την Καμπούλ και απελευθερώνοντας 80 περίπου στρατιωτικούς και 33 πολίτες από την αιχμαλωσία.
Η είδηση, όμως, της καταστροφής αποτέλεσε ηχηρότατο ράπισμα στο βρετανικό γόητρο. Οι κινήσεις του υποστρατήγου Έλφινστοουν θεωρούνται -ως σήμερα- παράδειγμα λανθασμένης ηγεσίας, αφού απέτυχε να σώσει το στράτευμά του και να ασκήσει αποτελεσματική διοίκηση κατά τη διάρκεια της εμπλοκής, ενώ με τις αποφάσεις του ακύρωσε και κάθε άλλον αξιωματικό που προσπάθησε να οργανώσει κάποια αντίσταση. Ο ίδιος ο νικητής, Ακμπάρ Χαν, έπεσε θύμα της φήμης του αφού θα πέθαινε πέντε περίπου χρόνια μετά, μερικοί λένε δολοφονημένος από τον πατέρα του, που φοβήθηκε την άνοδο της δημοτικότητάς του και τη φιλοδοξία του.
πηγή:https://military-history.gr/1842-01-13-kabul-retreat/