Το Εθνικό πένθος είναι όρος που περιγράφει την ένδειξη πένθους που προέρχεται από την θλίψη και λύπη για κάποιο δυστυχές γεγονός και κηρύσσεται επισήμως από τις κυβερνήσεις κρατών. Μπορεί να προέλθει από τον θάνατο πολλών ανθρώπων έπειτα από μια φυσική καταστροφή, ένα τρομοκρατικό χτύπημα ή κάποιο άλλο πολύνεκρο δυστυχές γεγονός, όπως επίσης και από το γεγονός θανάτου ενός ιδιαίτερα σημαντικού ανθρώπου για ένα έθνος ή λαό. Χαρακτηρίζεται από πένθος που επιφέρει και μνημονικές δραστηριότητες που παρατηρούνται στην πλειοψηφία του πληθυσμού μιας χώρας.
Κατά την διάρκεια του σε ορισμένες περιπτώσεις αποφασίζεται το κλείσιμο δημοσίων υπηρεσιών και σχολείων, η ανάρτηση των σημαιών μεσίστια και άλλες συμβολικές κινήσεις. Παρόμοια εκδήλωση πένθους μικρότερης διάρκειας είναι η τήρηση ενός λεπτού σιγής σε διάφορες συναθροίσεις και συγκεντρώσεις κόσμου.
Ελλάδα
Στην Ελλάδα έχει κηρυχθεί επισήμως από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία της χώρας ανά τα χρόνια εθνικό πένθος για κάποιο χρονικό διάστημα.
Βασίλειο της Ελλάδας
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Όθωνα:
- Μετά τον θάνατο του Ιωάννη Κωλέττη, κηρύχθηκε πενθήμερο πένθος για τους στρατιωτικούς και τους δημοσίους υπαλλήλους.[1] Στην πραγματικότητα διήρκεσε 4 ημέρες (31 Αυγούστου-3 Σεπτεμβρίου).[2]
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Γεωργίου Α΄:
1. Μετά τον θάνατο του Κωνσταντίνου Κανάρη, κηρύχθηκε πενθήμερο πένθος για τους στρατιωτικούς και τους δημοσίους υπαλλήλους.[3]
2. Μετά τη δολοφονία του Θεόδωρου Δηλιγιάννη, κηρύχθηκε πενθήμερο πένθος για τους στρατιωτικούς και τους δημοσίους υπαλλήλους.[4]
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κωνσταντίνου Α΄:
- Μετά τη δολοφονία του Βασιλέως Γεωργίου Α΄, κηρύχθηκε τριμηνιαίο εθνικό πένθος.[5]
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Γεωργίου Β΄:
1. Μετά τον θάνατο του Κωνσταντίνου Δεμερτζή, οι δημόσιες υπηρεσίες τέθηκαν σε μονοήμερη αργία και οι σημαίες παρέμειναν μεσίστιες για τρεις ημέρες.[6]
2. Μετά τον θάνατο του Ιωάννη Μεταξά, κηρύχθηκε οκταήμερο δημόσιο πένθος.[7]
3.Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου Κορυζή, κηρύχθηκε τριήμερο δημόσιο πένθος.[8]
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Παύλου Α΄:
1.Μετά τον θάνατο του Βασιλέως Γεωργίου Β΄, κηρύχθηκε τριμηνιαίο εθνικό πένθος.[9]
2. Μετά τον θάνατο του Θεμιστοκλέους Σοφούλη, κηρύχθηκε πενθήμερο δημόσιο πένθος.[10]
3. Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου Παπάγου, κηρύχθηκε πενθήμερο δημόσιο πένθος.[11]
Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κωνσταντίνου Β΄:
- Μετά τον θάνατο του Βασιλέως Παύλου, κηρύχθηκε τριμηνιαίο εθνικό πένθος.[12]
Ελληνική Δημοκρατία
Η Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία έχει κηρύξει επισήμως εθνικό (ή δημόσιο) πένθος στις εξής ημερομηνίες:[13][14]
1.Τον Μάρτιο του 1994 έπειτα από τον θάνατο της Μελίνας Μερκούρη, κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος.[15]
2Τον Ιούνιο του 1996, έπειτα από τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου, κηρύχθηκε τετραήμερο δημόσιο πένθος. [16]
3. Τον Ιούλιο του 1996, έπειτα από τον θάνατο του Παρθενίου Γ΄ Αλεξανδρείας, κηρύχθηκε τριήμερο δημόσιο πένθος.[17]
4. Τον Απρίλιο του 1998, έπειτα από τον θάνατο του Κωνσταντίνου Καραμανλή, κηρύχθηκε ημέρα εθνικού πένθους.
5. τον Απρίλιο του 1998, έπειτα από τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Σεραφείμ, κηρύχθηκε τετραήμερο δημόσιο πένθος (10, 11, 12, 13 Απριλίου).[18][19]
- Τον Σεπτέμβριο του 2001, έπειτα από τις Επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, η 14η Σεπτεμβρίου κηρύχθηκε ημέρα εθνικού πένθους.[20]
- Τον Σεπτέμβριο του 2004, έπειτα από τον θάνατο του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Πέτρου Ζ΄, κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθους (13, 14, 15 Σεπτεμβρίου).
- Τον Αύγουστο του 2005, έπειτα από το Αεροπορικό δυστύχημα της Helios, η 16η Αυγούστου κηρύχθηκε ημέρα εθνικού πένθους.[25][26][27]
- Τον Αύγουστο του 2007, έπειτα από τις εκτενείς πυρκαγιές που έπληξαν την χώρα, κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος (25, 26, 27 Αυγούστου).[28]
- Τον Ιανουάριο του 2008, έπειτα από τον θάνατο του Μακαριστού Αρχιεπίσκοπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χριστόδουλου, κηρύχθηκε τετραήμερο εθνικό πένθος (28, 29, 30, 31 Ιανουαρίου).[29][30]
- Τον Μάιο του 2017, έπειτα από τον θάνατο του πρώην πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, κηρύχθηκε τετραήμερο δημόσιο πένθος (29, 30, 31 Μαΐου & 1 Ιουνίου).[31][32]
- Τον Νοέμβριο του 2017, έπειτα από τις φονικές πλημμύρες της Δυτικής Αττικής, η 15η Νοεμβρίου κηρύχθηκε ημέρα εθνικού πένθους.[33][34]
- Τον Ιούλιο του 2018, έπειτα από τις καταστροφικές πυρκαγιές της Αττικής, κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος (24, 25, 26 Ιουλίου).[35][36]
- Τον Σεπτέμβριο του 2021, έπειτα από τον θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη, κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος (2, 3, 4 Σεπτεμβρίου).[37][38]
- Τον Οκτώβριο του 2021, έπειτα από τον θάνατο της Φώφης Γεννηματά, η 27η Οκτωβρίου κηρύχθηκε ημέρα εθνικού πένθους.[39][40]
- Τον Δεκέμβιο του 2021, έπειτα από τον θάνατο του Καρόλου Παπούλια, κηρύχθηκε τετραήμερο δημόσιο πένθος (26, 27, 28 & 30 Δεκεμβρίου).[41][42]
- Τον Φεβρουάριο του 2022, έπειτα από τον θάνατο του Χρήστου Σαρτζετάκη, κηρύχθηκε τετραήμερο δημόσιο πένθος (3, 4, 5 & 7 Φεβρουαρίου).[43][44]
- Τον Μάρτιο του 2023, έπειτα από την μετωπική σύγκρουση δύο αμαξοστοιχιών στα Τέμπη, κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος (1, 2 και 3 Μαρτίου).[45][46]
- Τον Ιούνιο του 2023, έπειτα από το πολύνεκρο ναυάγιο με πρόσφυγες και μετανάστες ανοιχτά της Πύλου,[47] κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος (14, 15 και 16 Ιουνίου).[48]
- τον Σεπτεμβρίου του 2023 Τριήμερο πένθος κήρυξαν οι Ένοπλες Δυνάμεις για τους 5 νεκροί στρατιωτικούς που συμμετείχαν στην ανθρωπιστική βοήθεια στη Λιβύη και έχασαν τη ζωή τους σε τροχαίο κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες.(18, 19 και 20 Σεπτεμβρίου )[49]