Γράφει
ο Κωνσταντίνος Χασόγιας,
Θεολόγος του Ε.Κ.Π.Α.
Τον Οκτώβριο του 1940, μετά την ιταμή ιταλική πρόκληση και την παραβίαση των ελληνικών συνόρων από τον ιταλικό στρατό, η Ελλάδα βρέθηκε να συμμετέχει ενεργά στη θύελλα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Εθνικός Κυβερνήτης Ιωάννης Μεταξάς απέρριψε υπερήφανα το ιταλικό τελεσίγραφο και ο Ελληνικός λαός ανταποκρίθηκε θετικότατα στην αξιοπρεπή στάση του Ηγέτη του. Τόσο ο πρωθυπουργός Ι. Μεταξάς όσο και ο Ανώτατος Άρχοντας της Χώρας Βασιλεύς Γεώργιος Β’, τήρησαν κοινή και αταλάντευτη γραμμή, η Ελλάς θα αμύνετο μέχρις εσχάτων. Έτσι και έγινε. Ακολούθησαν επτά ολόκληροι μήνες ηρωικής αντίστασης των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων κατά των κατά πολύ υπερτέρων σε αριθμό και εξοπλισμό ιταλικών και γερμανικών στρατευμάτων. Στα πεδία των μαχών από την Ήπειρο και τη Μακεδονία, μέχρι την Κρήτη, εγράφησαν νέες σελίδες δόξας από τους Αξιωματικούς και Οπλίτες του Ελληνικού Στρατού, που προκάλεσαν το θαυμασμό τόσο των Συμμάχων όσο και των δυνάμεων του Άξονα. Παρά την ηρωική αντίσταση τον Απρίλιο του 1941 επικράτησαν οι υπέρτερες γερμανικές δυνάμεις και η ελληνική κυβέρνηση του Εμμ. Τσουδερού με τον Βασιλέα Γεώργιο Β΄ και το Βασιλικό Ναυτικό αναχώρησαν για την Αίγυπτο και τη συνέχιση του αγώνα.
Ο Ε.Δ.Ε.Σ. και ο Ναπολέων Ζέρβας
O πόλεμος για τους Έλληνες δε σταμάτησε, αφού ο αγώνας του Ελληνικού Στρατού και του Βασιλικού Ναυτικού κατά του Άξονα, συνεχίσθηκε στην Βόρεια Αφρική στο πλευρό των Συμμάχων.
Παράλληλα, στην κατεχομένη Ελλάδα ξεκινούσε η τριπλή Κατοχή. Κατά την περίοδο της Κατοχής αναπτύχθηκαν αντιστασιακές οργανώσεις, με κυριότερες μεταξύ άλλων το Ε.Α.Μ. τον Ε.Δ.Ε.Σ και την ΕΚΚΑ.
Όσον αφορά τον Ε.Δ.Ε.Σ. που αναπτύχθηκε στην Ήπειρο και την Αιτωλοακαρνανία αρχηγό είχε τον Ναπολέοντα Ζέρβα, ο οποίος οργάνωσε τον ένοπλο αγώνα κατά των Κατακτητών.
Ο Ζέρβας γεννήθηκε το 1891 και είχε καταγωγή από το ιστορικό Σούλι. Ο ίδιος συμμετείχε στους Βαλκανικούς πολέμους. Κατόπιν η στρατιωτική του πορεία στιγματίσθηκε από μελανές στιγμές αφού συμμετείχε σε όλα τα κινήματα του Μεσοπολέμου ως φανατικός βενιζελικός αξιωματικός παρά τον όρκο πίστεως στον νόμιμο Άρχοντα της χώρας.
Μάλιστα η ανάμειξη του στο κίνημα του 1935 του στοίχησε την απόταξη του από τον Ελληνικό Στρατό. Έφερε τότε το βαθμό του Αντισυνταγματάρχη. Το 1937 ο αυτοεξόριστος στο Παρίσι Νικόλαος Πλαστήρας ήλθε σε επαφή με τους Ζέρβα, Σπαή και Σταματόπουλο και σχημάτισαν την αρχική ομάδα του Ε.Δ.Ε.Σ. (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος) των Αθηνών, με στόχο την ανατροπή του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου και την εκδίωξη του Βασιλέως Γεωργίου Β’ από την Ελλάδα.
Ο Ε.Δ.Ε.Σ. Αθηνών επιδίωκε πριν τον πόλεμο για τη δημιουργία μίας κίνησης για την αλλαγή της μορφής του πολιτεύματος της χώρας. Αυτοί οι στόχοι ωστόσο δεν στάθηκε δυνατόν να πραγματοποιηθούν λόγω της έναρξης του ελληνοιταλικού πολέμου. Με την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα και την έναρξη της κατοχής, νέος στόχος του Ε.Δ.Ε.Σ έγινε η εκδίωξη του κατακτητή, παρά τις όποιες πολιτικές διαφορές. Ο Μιχαήλ Μυριδάκης αναφέρει ότι στο καταστατικό του Ε.Δ.Ε.Σ. που συντάχθηκε το Σεπτέμβριο του 1941, ότι ένας από τους στόχους της οργάνωσης ήταν και η εγκαθίδρυση Λαϊκής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, «με τη θέληση του λαού».
Το μέτωπο της Βορείου Αφρικής το 1942
Οι εξελίξεις των πολεμικών επιχειρήσεων στο μέτωπο της Β. Αφρικής, συνέβαλαν στη δημιουργία και στην εκδήλωση ομάδων αντίστασης καθώς το 1942 οι γερμανικές δυνάμεις υπό τον Ρόμμελ, πίεζαν ασφυκτικά τις βρετανικές δυνάμεις. Οι Σύμμαχοι για να αγκιστρώσουν γερμανικές δυνάμεις στα Βαλκάνια έδωσαν έμφαση στο να δημιουργήσουν έναν αντιπερισπασμό για τους Γερμανούς στην Ελλάδα.
Παρόλο που ο Ζέρβας στην κατεχομένη Αθήνα, ήταν υπό την παρακολούθηση των Ιταλικών κατοχικών δυνάμεων, μέσω της οργάνωσης «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ» κατάφερε να έλθει σε επαφή με το Στρατηγείο της Μέσης Ανατολής, από το οποίο έλαβε την εντολή να σχηματίσει ένοπλο αντάρτικο τμήμα.
Ήδη τον είχαν προσεγγίσει οι Βρετανοί και του είχε δοθεί προκαταβολικά και η σχετική χρηματοδότηση εκ μέρους του Ηνωμένου Βασιλείου. Η ημερομηνία που επιλέχθηκε για την έναρξη της ελληνικής εθνικής αντίστασης από τον Ζέρβα ήταν η 23η Ιουλίου 1942.
Μαζί του είχε τους έμπιστους συνεργάτες του, Κομνηνό Πυρομάγλου, Μιχαήλ Μυριδάκη, Παντελή Κωστάκη, Ιω. Παπαδάκη, και Ηρ. Πετιμεζά, οι οποίοι έφυγαν από την Αθήνα ακολουθώντας τον στα βουνά του Βάλτου και της Ηπείρου. Στον Βάλτο δεν έγινε δεκτός από τους κατοίκους και οι δημογέροντες του ζήτησαν να απομακρυνθεί από την περιοχή τους καθώς θεώρησαν ότι η δράση του απότακτου αντισυνταγματάρχη θα προκαλούσε την οργή των Ιταλικών δυνάμεων που θα εκδήλωνε το με αντίποινα εις βάρος των κατοίκων και του αμάχου πληθυσμού.
Μετά από αυτά τα γεγονότα ο Ζέρβας με τους άνδρες του μετέβησαν στη Μεγαλόχαρη Άρτας, όπου οι Ηπειρώτες δέχθηκαν το κάλεσμα του για αγώνα κατά του Κατακτητή αφού υπήρξε το αντίπαλον δέος του Ε.Λ.Α.Σ .που ήδη είχε αρχίσει να δείχνει, έστω κι αμυδρά αρχικά, από ποια πολιτική δύναμη διευθύνε το.
Η αξία του αγώνα του Ε.Δ.Ε.Σ.
Παρά τις αντιξοότητες που συνάντησε ο Ζέρβας κατόρθωσε να ιδρύσει ένοπλες ομάδες με το όνομα: «Ε.Ο.Ε.Α.» (Ελληνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών), από αγνούς πατριώτες της Ηπείρου, των περιοχών του Βάλτου και του Ξηροβουνίου Αιτωλοακαρνανίας, ονομάζοντας την περιοχή που δρούσε ως «ΕΛΕΥΘΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗ ΕΛΛΑΣ».
Ο Ε.Δ.Ε.Σ. συνεργάσθηκε μία και μοναδική φορά με το Ε.Α.Μ. –Ε.Λ.Α.Σ. του Άρη Βελουχιώτη, για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου τον Νοέμβριο του 1942, με τη βοήθεια Άγγλων σαμποτέρ.
Η χρησιμότητα και η αποτελεσματικότητα αυτής της ενέργειας παραμένει έως σήμερα αμφιλεγόμενη. Στα χρόνια που ακολούθησαν οι δυνάμεις του Ζέρβα συγκρούσθηκαν με τις κατοχικές δυνάμεις και κατήγαγον νίκες σε βάρος τους (Επιχείρηση Animals, 4-5 Ιουλίου1943, Μάχη Μακρυνόρους 17-21 Ιουλίου 1943, Μάχη Νεράιδας, Επιχείρηση Κιβωτός του Νώε 5-10 Ιουλίου 1944, Μάχη Μενίνας 17η Αυγούστου1944 κ.α.).
Οι ανταρτικές δυνάμεις του Ν. Ζέρβα αποδύθηκαν σε έναν δύσκολο αγώνα τόσο κατά των Ιταλο-Γερμανικών δυνάμεων, αλλά και επιβίωσης στα βουνά. Συχνά βρέθηκαν μάλιστα μεταξύ δύο πυρών αφού ενώ ο Ζέρβας πολεμούσε τον στρατό Κατοχής δεχόταν πισώπλατη επίθεση από τον Ε.Λ.Α.Σ. ο οποίος θεωρούσεως εμπόδιο για τα μελλοντικά πολιτικά του σχέδια την ύπαρξη του Ε.Δ.Ε.Σ. Μάλιστα κατά την περίοδο των Δεκεμβριανών του 1944 οι δυνάμεις του Ε.Δ.Ε.Σ. δέχθηκαν σφοδρή επίθεση στην Ήπειρο από τον Ε.Λ.Α.Σ. με συνέπεια να αναχωρήσουν για την Κέρκυρα.
Αναντίρρητα, ο Ν. Ζέρβας με τους άνδρες των Ε.Ο.Ε.Α.-Ε.Δ.Ε.Σ., οι οποίοι τραυματίσθηκαν αλλά και όσοι έπεσαν στις μάχες υπέρ πατρίδος στα χρόνια της τριπλής Κατοχής, έβαλαν ένα λιθαράκι στη συμμαχική νίκη.
Η δράση και η προσφορά του Ν. Ζέρβα όπως και των άλλων εθνικών ανταρτικών ομάδων, αναγνωρίσθηκε επίσημα από την ελληνική πολιτεία με το Β. Δ. της 10ης Μαρτίου 1950, ενώ ο ίδιος έλαβε τιμητικά το βαθμό του Στρατηγού. Ο αγώνας της εθνικής αντίστασης των Ελλήνων κατά των κατακτητών και δη αυτός του Ν. Ζέρβα, υπήρξε πράγματι ηρωικός και πολύτιμος. Διότι όπως σοφά διατύπωσε ο Ουίντσων Τσώρτσιλ: «Εάν δεν υπήρχε η ανδρεία των Ελλήνων και η γενναιοψυχία τους, η έκβαση του Β Παγκοσμίου Πολέμου θα ήταν αβέβαιη.».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Μιχαήλ Ι. Μυριδάκη,Αγώνες της Φυλής
Η Εθνική Αντίσταση ΕΔΕΣ-ΕΟΕΑ 1941-44, ΤόμοςΑ’, εκδ.Σιδέρης,Αθήνα, 1976, Γεωργίου Χ. Κόντου, Ιστορικαί Αλήθειαι για την ΕθνικήνΑντίστασιν των Ελλήνων, εκδ. Σπίλιας,Αθήνα, 1991 Ιωάννης Παπαφλωράτος, Ε.Δ.Ε.Σ.-Άγνωστες Πτυχές από την Ιστορία τηςΟργάνωσης, εκδ.Περισκόπιο 2007, Ιωάννη Αθανασόπουλου, Στρατηγός Ναπολέων Ζέρβας, ιστορική βιογραφία, εκδ.Πελασγός,Αθήνα 2020