Συνέντευξη Υπουργού Εξωτερικών, Ν. Δένδια, στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» και στον δημ/φο Κ. Παπαχλιμίντζο (30.12.2022)
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Είχατε χθες μια μικρή περιπέτεια με την υγεία σας. Όλα καλά πλέον;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Δόξα τω Θεώ, αποδείχτηκε ότι δεν ήταν κάτι σοβαρό. Ήταν ένα επεισόδιο ορθοστατικής υπότασης, το οποίο οφείλεται στην επιμονή μου, παρά την περί του αντιθέτου προτροπή του αγίου ηγουμένου Αλεξίου, της Ιεράς Μονής Ξενοφώντος, να παρακολουθήσω όρθιος τη Θεία Λειτουργία τα ξημερώματα, έπειτα από ένα βεβαρημένο πρόγραμμα. Αυτό που με στεναχωρεί είναι ότι δεν συνέχισα την επίσκεψη και στις άλλες δύο Ιερές Μονές, όπως είχα προγραμματίσει. Αλλά ελπίζω ότι θα το πράξω σύντομα. Τη μεγαλύτερη σημασία, όμως, δεν έχει αυτή η μικρή «περιπέτεια», αλλά το ότι διαπίστωσα ιδίοις όμμασι κατά την επίσκεψη μου ότι το Άγιον Όρος αποτελεί μια κιβωτό της Ορθοδοξίας, την οποία η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να στηρίξει. Είναι προφανής, άλλωστε, και η γεωπολιτική σημασία της στήριξης του Αγίου Όρους, σε μια περίοδο αναταραχής στην ευρύτερη περιοχή μας και στην Ανατολική Ευρώπη.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ο Ταγίπ Ερντογάν συνεχίζει να εκτοξεύει απειλές κατά της χώρας μας, μιλώντας άλλοτε για εισβολή και άλλοτε για πυραυλική επίθεση. Πώς αξιολογείτε τις απειλές αυτές;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Τους τελευταίους μήνες, η Ελλάδα βρίσκεται ενώπιον μίας κλιμακούμενης απειλής εκ μέρους της Τουρκίας. Φαίνεται, λοιπόν, εύλογο το ερώτημα κατά πόσον αυτή η επί της ουσίας διαρκής μεθόδευση αντιστροφής της πραγματικότητας και προβολής ανυπόστατων αιτιάσεων συνδέεται με το εσωτερικό πολιτικό τοπίο της Τουρκίας, εν όψει και των επικείμενων εκλογών στη χώρα, ή είναι συνυφασμένη με μία προσπάθεια ικανοποίησης ευρύτερων γεωστρατηγικών φιλοδοξιών. Θα μου επιτρέψετε να σημειώσω ότι θεωρώ απαράδεκτη και αδιανόητη την άσκηση πολιτικής με την απειλή χρήση βίας, πόσω μάλλον όταν η απειλή εκτοξεύεται από μία χώρα προς μία σύμμαχό της. Η Ελλάδα έχει επιλέξει να απαντά σε αυτήν την πρωτοφανή λεκτική έξαρση των απειλών με ψυχραιμία και αποφασιστικότητα. Όπως έχω τονίσει επανειλημμένως, οι απειλές δεν μας πτοούν. Στην απειλή πολέμου αντιτάσσουμε την τεκμηριωμένη παράθεση των επιχειρημάτων μας, τα οποία εδράζονται στο Διεθνές Δίκαιο και στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Ζητήματα που άπτονται της εθνικής κυριαρχίας μας, δεν επιδέχονται συζήτηση ή αμφισβήτηση. Όσον αφορά το αν η έξαρση της εκδήλωσης επιθετικών προθέσεων της Τουρκίας συνδέεται με τις επικείμενες εκλογές στη γείτονα, οπωσδήποτε η χρονική συγκυρία παίζει ρόλο, αλλά δεν είμαι βέβαιος ότι οφείλεται μόνο σε αυτόν τον λόγο. Συνεπώς, όπως δείχνουν και όλες οι κινήσεις από πλευράς Ελλάδας, δεν εφησυχάζουμε.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Υπάρχει ανοιχτός δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας και σε τι επίπεδο; Έχετε βάσιμες προσδοκίες ότι μπορεί να επανεκκινήσει ένας ουσιαστικός διάλογος μεταξύ των δύο πλευρών και με ποια ατζέντα;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Με την Τουρκία είμαστε γείτονες και, όπως ισχύει με όλα τα γειτονικά μας κράτη, είναι ευχής έργον να μπορούμε να επιλύουμε ειρηνικά τις διαφορές μας. Η κυβέρνησή μας, ο Πρωθυπουργός, αλλά και εγώ, έχουμε τονίσει ότι ο εποικοδομητικός διάλογος με την Τουρκία είναι πάντα ευκταίος, υπό έναν, ωστόσο απαράβατο όρο: ότι θα διεξαχθεί στη βάση του σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας για την μοναδική διαφορά που έχουμε, την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ στο Αιγαίο και τη Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο, εδώ και μεγάλο, πρωτοφανώς μεγάλο, διάστημα η Τουρκία υπονομεύει το κλίμα που θα ήταν απαραίτητο ως προϋπόθεση για να ξεκινήσει ένας διάλογος, θέτοντας απαράδεκτες αξιώσεις, αμφισβητώντας ακόμα και την κυριαρχία των νησιών μας και προχωρώντας σε ένα κρεσέντο απειλών κατά της χώρας μας. Ενώ με αδιανόητες και συχνά προσβλητικές εκφράσεις, όχι μόνο υποσκάπτει το όποιο πεδίο ενδεχόμενης συνεννόησης, αλλά ταυτόχρονα δηλητηριάζει και τις σχέσεις μεταξύ των δύο λαών. Στην παρούσα φάση και ενόψει της προεκλογικής περιόδου στην Τουρκία, στην οποία αναφέρθηκα προηγουμένως δεν είμαι αισιόδοξος ότι μπορεί να αντιστραφεί αυτή η κατάσταση. Ωστόσο είναι σημαντικό, έστω κι υπό αυτές τις συνθήκες, ή, καλύτερα, εξαιτίας αυτών των συνθηκών, να μπορούμε σε κάποιο επίπεδο να μιλάμε μεταξύ μας για την αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων. Από την πλευρά μας, εμείς συνεχίζουμε με ψυχραιμία και νηφαλιότητα να αποδομούμε τις τουρκικές θεωρήσεις και αξιώσεις, χωρίς να εμπλεκόμαστε σε προσωπικές αντιδικίες και χαρακτηρισμούς, ευελπιστώντας πάντα, ότι κάποια στιγμή και η απέναντι πλευρά θα κάνει την «υπέρβαση» που απαιτείται, ώστε να έρθουμε σε μια συνεννόηση στη βάση του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Πώς κρίνετε τη στάση των εταίρων και συμμάχων μας στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ έναντι της συμπεριφοράς της Άγκυρας;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Θεωρώ ότι σήμερα, οι εταίροι μας στην ΕΕ αντιλαμβάνονται πλήρως το διακύβευμα και καταδικάζουν την απειλητική ρητορική της Άγκυρας, προφορικώς, καθώς και γραπτώς, με ανακοινώσεις στις οποίες σχολιάζεται με απολύτως αρνητικό τρόπο και καταδικάζεται κατηγορηματικά η στάση της γείτονος συνολικά. Όσον αφορά το ΝΑΤΟ, σε επίπεδο κρατών μελών, εν πολλοίς, ισχύει το ίδιο, αλλά είναι γνωστό πώς θα θέλαμε περισσότερο σαφή και κατηγορηματική τη διατύπωση των θέσεων του Γενικού Γραμματέα. Να σας υπενθυμίσω ότι στην έκθεση της ΕΕ για την πρόοδο της Τουρκίας τον περασμένο Οκτώβριο, όσο και στα συμπεράσματα, του Συμβουλίου για τη Διεύρυνση, πριν από λίγες ημέρες, γίνεται μεταξύ άλλων, σαφέστατη αναφορά στις υπερπτήσεις σε ελληνικά νησιά και στις ευθείες ρητορικές απειλές κατά της ελληνικής κυριαρχίας. Παράλληλα, δεν μπορεί κανείς να παραβλέψει τις κυρώσεις που οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει στην Τουρκία όσον αφορά την αγορά και ανανέωση στρατιωτικού εξοπλισμού. Ούτε τις συχνές παρεμβάσεις του εκπροσώπου του State Department, σε ερωτήσεις για την τουρκική προκλητικότητα έναντι της Ελλάδας. Από την πλευρά μας, η συντονισμένη εκστρατεία διεθνοποίησης των τουρκικών προκλήσεων αποφέρει καρπούς. Πρόκειται, βέβαια, για μία διαρκή προσπάθεια, την οποία θα συνεχίσουμε ακόμη πιο εντατικά και στοχευμένα. Οφείλω, πάντως, να ομολογήσω ότι κατά το τελευταίο διάστημα, τις περισσότερες φορές, οι απολύτως απαράδεκτες δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων καθιστούν το έργο μας αυταπόδεικτο, υπό την έννοια ότι δεν χρήζουν καν περαιτέρω σχολίων.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Πότε θα υπογραφεί το συνυποσχετικό με την Αλβανία για προσφυγή στο διεθνές δικαστήριο της Χάγης σχετικά με την οριοθέτηση της ΑΟΖ;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Στη συνάντηση που είχα με την Αλβανίδα ομόλογό μου, πριν από λίγες μέρες, η ατζέντα ήταν μεγάλη: Οι διμερείς σχέσεις, η συνεργασία σε τομείς όπως η ενέργεια, η οποία έχει αποκτήσει νέα σημασία και δυναμική μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, και, βεβαίως, το μείζον θέμα που αφορά στην εκκρεμότητα στις διμερείς σχέσεις, την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών. Κατά τη συνάντησή μας, διαπιστώθηκε η κοινή βούληση να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις, στο πλαίσιο της πολιτικής συμφωνίας που κατ’ αρχήν έχει υπάρξει, για την παραπομπή της διαφοράς αυτής με σύναψη συνυποσχετικού στη Χάγη. Πιστεύουμε ότι προσεγγίζουμε την ώρα που θα υπογράψουμε το σχετικό συνυποσχετικό (για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών). Σε πνεύμα συνεργασίας με την αλβανική κυβέρνηση, αυτό το ζήτημα μπορεί να επιλυθεί και θα επιλυθεί. Όπως δήλωσε εξάλλου ο Πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης, η Ελλάδα έχει αποδείξει ότι επιδιώκει να λύνει τέτοιες εκκρεμότητες με γνώμονα το διεθνές δίκαιο και αυτό θα πράξουμε και σε αυτή την περίπτωση. Αυτό που λέμε εμείς στους Αλβανούς γείτονές μας είναι, πρώτον, ότι οι σχέσεις μεταξύ των δύο λαών, του ελληνικού και του αλβανικού, είναι εξαιρετικά σημαντικές διότι εδράζονται στη μακραίωνη συνύπαρξή μας. Και δεύτερον, ότι η Αλβανία έχει επιλέξει την Ευρώπη - και καλώς το έχει κάνει - και ο ευρωπαϊκός της δρόμος, τον οποίο εμείς στηρίζουμε, περνάει μέσα από την Αθήνα και τις σχέσεις καλής γειτονίας με την Ελλάδα.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Η Τουρκία αποκτά μόνιμη βάση στη Λιβύη, αναλαμβάνει έρευνες για την εξόρυξη υδρογονανθράκων και συνυπογράφει προκλητική για την Ελλάδα επιστολή στον ΟΗΕ. Είναι η Λιβύη ένας «χαμένος» γείτονας για τη χώρα μας; Τι πρωτοβουλίες σκοπεύετε να αναλάβετε;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Κατ΄αρχάς, η θέση της χώρας μας είναι σαφής και παραμένει αμετακίνητη όσον αφορά το θέμα της Λιβύης. Είμαστε πάντοτε έτοιμοι για διάλογο και συνεργασία με την κυβέρνηση που θα προκύψει στη χώρα από τις εκλογές, ούτως ώστε η εν λόγω εκλεγμένη κυβέρνηση να εκπροσωπεί την πραγματική βούληση του λαού της Λιβύης. Δυστυχώς, αυτή τη στιγμή, η Ελλάδα, το σύνολο της Διεθνούς Κοινότητας και πολύ περισσότερο ο ίδιος ο λιβυκός λαός, βρίσκεται μπροστά σ’ ένα μεταβατικό κυβερνητικό σχήμα, το οποίο, αντίθετα προς την νόμιμη υποχρέωση και δέσμευσή του, κωλυσιεργεί ως προς την άμεση διεξαγωγή εκλογών. Και, το σημαντικότερο για εμάς, συνάπτει παράνομες συμφωνίες με την Τουρκία εις βάρος της χώρας μας. Στο σημείο αυτό αξίζει να υπενθυμίσω την τοποθέτηση των Ηνωμένων Εθνών, ότι η λιβυκή κυβέρνηση δεν είναι εξουσιοδοτημένη να υπογράφει διεθνείς συμφωνίες. Μία διατύπωση για την οποία η Ελλάδα εργάστηκε εντατικά στο πλαίσιο του διεθνούς οργανισμού. Άξια μνείας, επίσης, είναι η πρόσφατη επιστολή που μου απέστειλε ο Ύπατος Εκπρόσωπος J. Borrell, με την οποία καταδικάζει με τον πλέον απόλυτο τρόπο, το παράνομο μνημόνιο μεταξύ της Τουρκίας και της μεταβατικής κυβέρνησης στη Λιβύη. Η επιστολή αυτή στην οποία επιβεβαιώνεται εκ νέου η θέση της ΕΕ, όπως είχε ήδη διατυπωθεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Δεκέμβριο του 2019, αποτελεί απάντηση σε δική μου επιστολή, αμέσως μετά την επίσκεψή μου στην Ανατολική Λιβύη.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ο πόλεμος στην Ουκρανία έκλεισε δέκα μήνες και δεν διαφαίνεται ελπίδα ειρήνευσης. Πώς μπορεί να προχωρήσει μια ειρηνευτική διαδικασία και πώς πρέπει να κινηθεί στο εξής η διεθνής κοινότητα έναντι της Ρωσίας; Η χώρα μας θα συνεχίσει να στέλνει εξοπλισμό στην Ουκρανία;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Η Ελλάδα από την αρχή τήρησε στάση αρχών έναντι της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Καταδικάσαμε απερίφραστα και δίχως αστερίσκους την εισβολή. Διότι ο σεβασμός της εδαφικής ακεραιότητας και της εθνικής κυριαρχίας, καθώς και η αποχή από τη χρήση ή την απειλή χρήσης βίας αποτελούν θεμελιώδεις αρχές του Διεθνούς Δικαίου. Αποτελούν, επίσης, διαχρονικά τους βασικούς πυλώνες, το «ιερό ευαγγέλιο», όπως υπογραμμίζω πάντα, της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής έναντι του αναθεωρητισμού, από οποιαδήποτε πλευρά και αν προέρχεται. Αυτό ήταν άλλωστε και το μήνυμα που εξέπεμψε η παρουσία μου στο Κίεβο εν μέσω βομβαρδισμών, όπως και η επίσκεψή μου δύο φορές στην Οδησσό μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής. Και αυτός είναι και ο λόγος που συμμετείχαμε ενεργά στις προσπάθειες της ΕΕ να ασκήσει πιέσεις στη Ρωσία μέσω της επιβολής κυρώσεων. Και αυτός είναι ο λόγος που επιλέξαμε να παράσχουμε ενεργή στήριξη στην Ουκρανία. Στήριξη πολιτική, στρατιωτική, οικονομική, ανθρωπιστική. Είναι ένα μήνυμα που είχα την ευκαιρία να μεταφέρω στη Διάσκεψη Αλληλεγγύης για την Ουκρανία, πριν δύο εβδομάδες στο Παρίσι, αλλά και κατά την επίσκεψή μου στο Κίεβο τον Οκτώβριο, η οποία μάλιστα πραγματοποιήθηκε εν μέσω περίπλοκων συνθηκών ασφαλείας. Οι αρχές που υπηρετεί η ελληνική εξωτερική πολιτική επιβάλλουν να συνεχίσουμε την παροχή στήριξης προς την Ουκρανία, στο μέτρο ασφαλώς των δυνατοτήτων μας. Και πάντοτε λαμβάνοντας μέριμνα ώστε να μην επηρεαστεί στο ελάχιστο η αποτρεπτική ικανότητα της χώρας μας.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ο Αλέξης Τσίπρας έχει δηλώσει πως η χώρα μας πρέπει να προβεί άμεσα στην επέκταση των χωρικών της υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στην Ανατολική Μεσόγειο. Ποιος είναι ο σχεδιασμός της κυβέρνησης για την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ.;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια είναι ένα μονομερές, αναφαίρετο, μη διαπραγματεύσιμο δικαίωμα της χώρας μας, που απορρέει από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Είναι ένα δικαίωμα που υφίσταται εσαεί και επαφίεται στην εκάστοτε κυβέρνηση να κρίνει πότε, που και πως θα το ασκήσει, με αποκλειστικό γνώμονα την προάσπιση του εθνικού συμφέροντος.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Το 2023 είναι χρονιά εθνικών εκλογών. Είναι μονόδρομος οι διπλές κάλπες; Πώς θα κυβερνηθεί μετεκλογικά η χώρα, αν η ΝΔ είναι πρώτη, αλλά όχι αυτοδύναμη;
Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Όντως, λόγω της αλλαγής του εκλογικού νόμου από τον ΣΥΡΙΖΑ, καθίσταται δυσκολότερη η επίτευξη αυτοδυναμίας για το πρώτο κόμμα. Είναι συνεπώς πιθανό να χρειασθεί και δεύτερη εκλογική αναμέτρηση. Ευελπιστώ ότι μετά από αυτήν όμως η χώρα θα έχει αυτοδύναμη κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, με τον χρονικό ορίζοντα μιας νέας τετραετίας για την υλοποίηση του προγράμματός μας. Και έχω την πεποίθηση ότι, με κλίμα ομόνοιας στα εθνικά μας θέματα, η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας θα εξακολουθεί, και στη δεύτερη θητεία της, να προασπίζεται και να προάγει το εθνικό συμφέρον.