Κωνσταντίνος Φίλης*
Οταν ο υπουργός Ενέργειας της Τουρκίας, Ντονμέζ, ενημέρωσε ότι ο Ερντογάν θα ανακοινώσει την περιοχή γεωτρήσεων του «Αμπντούλ Χαμίτ Χαν», καλλιεργήθηκαν προσδοκίες αλλά και ανησυχία για την επιλογή προορισμού και κατά πόσον αυτή θα μπορούσε να προκαλέσει ένταση επί του πεδίου ανάμεσα σε Αθήνα και Αγκυρα. Στις μέρες που μεσολάβησαν, η τελευταία έδωσε προφορικές διαβεβαιώσεις προς Αμερικανούς, Ευρωπαίους και μέσω αυτών προς τη δική μας πλευρά ότι τουλάχιστον τώρα δεν επρόκειτο να «ερεθίσει» τα ελληνικά αντανακλαστικά. Είναι θετικό ότι η πρώτη από τις επτά γεωτρήσεις δεν αφορά ούτε την κυπριακή υφαλοκρηπίδα, την οποία η Τουρκία παραβιάζει συστηματικά από το 2013. Ωστόσο, το χρονικό διάστημα μετά τις 7 Οκτωβρίου, όταν ολοκληρώνεται η NAVTEX, δίνει τη δυνατότητα στον Ερντογάν να διαπραγματεύεται για καθεμία από τις ερευνητικές γεωτρήσεις που θα ακολουθήσουν.
Η Τουρκία, εντούτοις, βρίσκεται σε μια οξύμωρη κατάσταση: ο πόλεμος στην Ουκρανία ενισχύει τη θέση της, ειδικότερα δε ο ρόλος που έχει αναπτύξει σχετικά με την απελευθέρωση των ουκρανικών σιτηρών και εν γένει η οιονεί διαμεσολάβηση ανάμεσα σε Κίεβο και Μόσχα. Ομως, η επαμφοτερίζουσα στάση της απέναντι στη Μόσχα, η συνεργασία μαζί της σε διάφορους τομείς και η χείρα βοηθείας προς τον Πούτιν σε μια συνθήκη απομόνωσής του από το σύνολο της Δύσης (με εξαίρεση τον Ορμπαν) φέρνουν σε δύσκολη θέση την Άγκυρα.
Οποιαδήποτε, συνεπώς, κίνηση γινόταν που θα υποχρέωνε την Ελλάδα να απαντήσει δικαιολογημένα δυναμικά, υπονομεύοντας σε μια πολύ κρίσιμη χρονικά στιγμή το ΝΑΤΟ, δεν θα ήταν ανεκτή από τον αμερικανικό παράγοντα.
Στην παρούσα φάση, λοιπόν, η μεν Τουρκία μπορεί να διατείνεται ότι επέλεξε το πλέον ήπιο σενάριο (και ας μην είναι νόμιμα οριοθετημένη η περιοχή των ερευνών), η δε Ελλάδα κερδίζει χρόνο και ηρεμία εν μέσω εσωτερικών αναταράξεων. Πάντως, είναι βέβαιο ότι τα τέσσερα πλωτά γεωτρύπανα της Τουρκίας δεν είναι μόνο κομμάτι του ενεργειακού της προγράμματος, αλλά και εργαλείο άσκησης εξωτερικής πολιτικής. Αρα, οι επόμενες κινήσεις της στην ενεργειακή σκακιέρα δεν εξαρτώνται μόνο από τη δεδομένη πρόθεσή της να απεξαρτηθεί από τις εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά και από την προσπάθεια οι επικείμενες γεωτρήσεις να αποτελέσουν μέρος της μεγάλης διαπραγμάτευσης που εξελίσσεται κυρίως με τις ΗΠΑ.
Ως προς το πρώτο, η Τουρκία αναζητεί ρόλο στη διαμετακόμιση των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου προς την ευρωπαϊκή αγορά, δεδομένου ότι έτσι και αλλιώς τα υφιστάμενα ή μελλοντικά σχέδια του νότιου ευρωπαϊκού διαδρόμου που παρακάμπτουν τη Ρωσία (θα) διέρχονται από την επικράτειά της. Θέλοντας να μετεξελιχθεί σε «ενεργειακό πνεύμονα» της Ε.Ε., η Αγκυρα επιχειρεί, έπειτα από αρκετά χρόνια αυτοπεριθωριοποίησης λόγω των κακών σχέσεων με Ισραήλ και Αίγυπτο, να εμπλακεί στα ενεργειακά projects της Ανατολικής Μεσογείου. Πέραν των εκβιασμών και των απειλών εις βάρος Κύπρου και Ελλάδας, σε περίπτωση που ανακαλύψει κάτι αξιόλογο στις περιοχές όπου θα διεξάγει τις ερευνητικές γεωτρήσεις, τότε θα «πουλήσει» τη χρησιμότητά της, με διάθεση συνεργασίας με ορισμένους εκ των παικτών της περιοχής, ώστε από κοινού να εξάγουν το φυσικό αέριο προς τις διεθνείς αγορές. Μάλιστα, ενώ κατασκευάζει εργοστάσιο παραγωγής πυρηνικής ενέργειας με τη Ρωσία, οι Tούρκοι ισχυρίζονται ότι επιθυμούν να συμβάλουν στην ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από τη Μόσχα.
Στο ανατολίτικο παζάρι που έχει ήδη εκκινήσει με την Ουάσιγκτον, η κάθε πλευρά θέλει να θέσει τους όρους της συζήτησης. Το πλεονέκτημα της Άγκυρας είναι πως το γεωτρητικό της πρόγραμμα στην Ανατολική Μεσόγειο πρόκειται να έχει διάρκεια περίπου μέχρι τις εθνικές εκλογές. Γνωρίζοντας ότι ο αμερικανικός παράγοντας θα εξαντλούσε τα περιθώρια για να αποτρέψει μια κρίση με την Αθήνα, κάθε φορά που θα αποφασίζει ο Ερντογάν το σημείο της επόμενης γεώτρησης θα διαπραγματεύεται, προσφέροντας την αποφυγή έντασης ή απειλώντας με πρόκληση μεγαλύτερης, ανάλογα με το πόσο ικανοποιημένος θα είναι από την πορεία των διαβουλεύσεων. Επισημαίνεται πως ο Τούρκος πρόεδρος αναφέρθηκε σε περιοχές δικαιοδοσίας της Τουρκίας βάσει του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας», για τις οποίες όταν «τρυπήσει» δεν θα ζητήσει την άδεια κανενός. Οσο, πάντως, και αν πρόκειται για προεκλογικές πομφόλυγες, η πίεση που του ασκεί η αντιπολίτευση να επιβάλει στην πράξη και δη στο σύνολό της τη «Γαλάζια Πατρίδα», συνδυαστικά με τα συνεχώς αρνητικά δημοσκοπικά ευρήματα και τη μετατροπή της οικονομίας από ισχυρό χαρτί σε μπούμερανγκ, υποχρεώνουν τον Ερντογάν να αναζητήσει απτά αποτελέσματα από τις ερευνητικές γεωτρήσεις, είτε εντοπίζοντας κοιτάσματα είτε/και κάνοντας επίδειξη δύναμης δίκην περιφερειακού ηγεμόνα, τον οποίο καμία δύναμη δεν μπορεί/πρέπει να αγνοήσει. Όμως, πώς θα εξασφαλίσει τα F-16 απέναντι σε ένα εχθρικό Κογκρέσο αν δεν σεβαστεί την επιθυμία των Αμερικανών για αποκλιμάκωση, όταν μάλιστα έχει την ανάγκη, αν όχι στήριξης, τουλάχιστον ανοχής ΗΠΑ – Ε.Ε. πριν αλλά και μετά τις εκλογές στην Τουρκία;
* Ο κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι αν. καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος. Παρουσιάζει την εκπομπή «Η Ελλάδα στον κόσμο (της)», η οποία προβάλλεται από την πλατφόρμα ANT1+. Από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος κυκλοφορεί σε δική του επιμέλεια το βιβλίο «Το Μέλλον της Ιστορίας».
πηγή:https://www.kathimerini.gr/opinion/561997909/i-diplomatia-toy-geotrypanoy/