* Νίκος Κασκαβέλης
Με την πανδημία να κυριαρχεί στην επικαιρότητα και στις ζωές μας για τόσο μεγάλο διάστημα είχαμε αρχίσει να ξεχνάμε βασικές παραμέτρους της πολιτικής. Λόγω και της χαλάρωσης του Συμφώνου Σταθερότητας και των σφιχτών του όρων (πάλι λόγω της πανδημίας και για όσο αυτή κρατά), μαζί με τις κρατικές ενισχύσεις που έρρευσαν προκειμένου να αντιμετωπιστεί η δευτερογενής οικονομική κρίση, ξεσυνηθίσαμε τα βασικά. Αυτά που καθορίζουν τους όρους του παιχνιδιού, βάζουν το πρόσημο στην εκάστοτε πολιτική και γενικά κατευθύνουν την κοινωνική αλλά και προσωπική μας ζωή. Συνηθισμένοι δηλαδή σε μια άνευ ορίων πτωτική πορεία ύφεσης, αλλά και σε μια "μαγική" -μερική έστω- αντιστάθμιση απωλειών από τον κρατικό κορβανά, ξεχάσαμε πως υπάρχει και η άλλη πιθανότητα. Της ανόδου, της οικονομικής ανάκαμψης και όσα αυτή υπόσχεται.
Είναι αλήθεια ότι η πορεία μας στις ερημιές της ύφεσης και της συρρίκνωσης κράτησε απελπιστικά πολύ. Δεν είναι μόνο τα χρόνια της υγειονομικής κρίσης, είναι και η δεκαετής δύσκολη πορεία στα χρόνια της δημοσιονομικής προσαρμογής. Αυτής που προσγείωσε το ΑΕΠ της χώρας κατά τουλάχιστον 25%, προκειμένου βέβαια να διασωθεί το υπόλοιπο 75%, αλλά και να διαμορφωθούν άλλοι όροι αποπληρωμής του υπέρογκου χρέους κλπ. Μόλις η χώρα κατόρθωσε να σηκώσει κεφάλι από όλη αυτήν την πορεία και πριν προλάβει να ονειρευτεί, ήρθε ο COVID και η επιστροφή, με άσχημους όρους, στην "καταχνιά".
Τα πράγματα όμως εξελίχθηκαν όχι με τον πλέον καταστροφικό τρόπο. Ίσως μάλιστα, σε πολλούς τομείς, να εξελίχθηκαν και πολύ καλύτερα από τις προβλέψεις. Θα υπάρξει ψύχραιμη αποτίμηση των λόγων για τους οποίους αυτό επετεύχθη. Ένα μέρος θα πρέπει, με βάση την ορθολογική ανάλυση, να αποδοθεί σε θετικούς πολιτικούς χειρισμούς και αποφάσεις. Και το υπόλοιπο στη συγκυρία, στην πορεία της πανδημίας, στις διεθνείς τάσεις, στη διεθνή οικονομία. Με όλα λοιπόν εν εξελίξει και στο τραπέζι και με το μέλλον να είναι ακόμη άδηλο, ήρθε τις μέρες αυτές μια θετική εξέλιξη στο οικονομικό πεδίο.
Ξεκινώντας από τη ΔΕΘ και τις σημαντικές ποσοτικά εξαγγελίες του Πρωθυπουργού, έγινε και η εκτίμηση (ήδη θετικότερη από προηγούμενες) που μιλούσε για ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας εντός του 2021, κατά 5,9%. Ποσοστό ιδιαίτερα ικανοποιητικό, που επέτρεπε δημοσιονομικά να υπάρξει χαλάρωση στην εισπρακτική πολιτική και αλλού να δοθούν και ενισχύσεις. Το ποσοστό αυτό βασίστηκε σε πρόσφατα δεδομένα και ιδίως στην απρόσμενα (αν δει κανείς εκτιμήσεις των αρχών του καλοκαιριού) καλή πορεία του τουρισμού και άλλες οικονομικές εισροές. Ήδη με το ποσοστό αυτό και παρατηρώντας τις αντιδράσεις λοιπών κομμάτων, φορέων και παραγόντων της αγοράς, θα μπορούσαν να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα.
Δεν έμειναν εκεί όμως οι εξελίξεις. Λίγες μόνο μέρες αργότερα, οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης, οι ίδιοι που λίγα χρόνια πριν είχαν ταυτιστεί στο συλλογικό μας υποσυνείδητο με τους "μαύρους καβαλάρηδες" της Αποκάλυψης, με τους γκρίζους νεκροθάφτες της οικονομίας μας και της προοπτικής μας, βγαίνουν και κάνουν ακόμα πιο αισιόδοξες εκτιμήσεις. Ο Οίκος Moody’s εκ των 3 μεγάλων, μίλησε για ένα ποσοστό της τάξης του 8,2%. Αυτά τα μεγέθη είναι εντυπωσιακά. Και είναι ορθό να το τονίζουμε, γιατί εθισμένοι όπως προαναφέραμε σε άλλες καταστάσεις, κάπως έχουμε απωλέσει τα αντανακλαστικά μας. Τα μεγέθη αυτά μπορούν να αποβούν σε καταλύτη και βασικό διαμορφωτή του πολιτικού περιβάλλοντος για τα επόμενα χρόνια. Ίσως θυμίσουν σε όσους το ξέχασαν πρόσκαιρα πως τελικά το σύνθημα "it’s the economy stupid” της εκστρατείας Κλίντον, είναι πάντα επίκαιρο. Καλά όλα, όλα κρίνονται, αλλά τελικά οι κύριες εντυπώσεις και το "ζουμί" πάντα ήταν στο πεδίο της οικονομίας.
Σε αυτό το πεδίο, αν είμαστε ειλικρινείς ή απλώς νουνεχείς, πρέπει να παραδεχτούμε, ασχέτως πολιτικής προτίμησης, πως το ποσοστό αυτό είναι μια απολύτως θετική εξέλιξη. Όσο και να θέλουν κάποιοι να γκρινιάξουν και να διαμαρτυρηθούν, πώς μπορούν να το κάνουν και τι να πουν; Ότι εκείνοι θα έφερναν μεγαλύτερο ποσοστό; Ότι δεν είναι καλή εξέλιξη που μετά από τη φοβερή συρρίκνωσή του, το ΑΕΠ μας θα ανέβει επιτέλους κατά πλέον των 8 μονάδων; Και τι σημαίνει αυτό; Πρακτικά σημαίνει αύξηση των κρατικών εσόδων, σημαίνει μείωση χρέους (και λόγω αποπληρωμών και λόγω βελτίωσης του κλάσματος χρέους προς ΑΕΠ), σημαίνει αύξηση απασχόλησης (κι αυτό ήδη φάνηκε στα στοιχεία), σημαίνει αύξηση κατανάλωσης, ενδεχομένως και επενδύσεων, χαμηλότερα επιτόκια δανεισμού. Σημαίνει γενικά κυκλοφορία χρήματος, τζίρο στην οικονομία και αφορμή για, δειλά έστω, χαμόγελα.
"Αυτόματα;", θα ρωτήσουν κάποιοι. Είναι αλήθεια πως πολλά από τα ανωτέρω όχι, θα εξαρτηθούν και από τις συνοδευτικές κρατικές πολιτικές και αποφάσεις. Αλλά σίγουρα, από μόνη της η άνοδος αυτή έχει άμεσα αποτελέσματα. Αν μη τι άλλο στην ψυχολογία, που γνωρίζουμε πόσο εξ ορισμού επηρεάζει την πορεία της οικονομίας και της αγοράς, που τόσο βασίζεται στις προσδοκίες. Άλλες επενδύσεις θα γίνουν σε μια οικονομία ύφεσης ή αναιμικής ανόδου και άλλες σε μια οικονομία που βρίσκεται σε πρόθυρα "έκρηξης". Άλλες πχ προσλήψεις ή επενδύσεις ανακαίνισης κλπ σε ξενοδοχειακές μονάδες θα γίνουν όταν οι προσδοκίες είναι για έτη που θα φτάνουν ή θα ξεπερνούν το ιστορικό 2019 και άλλες στο εφιαλτικό 2020.
Αυτό το οικονομικό αποτέλεσμα σίγουρα διευκολύνει κατά πολύ τους κυβερνητικούς χειρισμούς. Ιδίως όταν, παράλληλα με αυτό, ακολουθεί η "ουρά" των άνευ προηγουμένου πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης και το νέο ΕΣΠΑ. Η αισιοδοξία δεν είναι παράλογη. Σε καμία περίπτωση βέβαια αυτό δεν μπορεί να δικαιολογήσει αμεριμνησία ή "μέθη" που θα μεταφραστεί σε σπατάλες πελατειακού τύπου. Οι δομικές αδυναμίες παραμονεύουν, όπως επίσης και η επάνοδος κάποια στιγμή στην κανονικότητα των στόχων και της εποπτείας από τις Ευρωπαϊκές Συνθήκες. Και εκεί και μόνο εκεί υπάρχει χώρος, απολύτως χρήσιμος, για τυχόν κριτική από τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Εκεί περιμένουμε τις δημιουργικές προτάσεις τους, για στοχευμένη διάθεση του μερίσματος ανάπτυξης και για μακροπρόθεσμη στρατηγική που θα λαμβάνει υπόψη όλες τις παραμέτρους και όχι στη συνήθη καταστροφολογία του "μαύρα όλα". Με τις πρώτες αντιδράσεις βέβαια από τις εξελίξεις των ημερών, δεν περιμένουμε εκπλήξεις. Η συνήθης κασέτα, σα να έχουμε κολλήσει στο 2011-2014. Δυστυχώς κι ας κύλησε τόσος χρόνος κι ας άλλαξε τόσο η κοινωνία, πολλοί αδυνατούν να εξελιχθούν.
Κυρίως γιατί έχουν συνδέσει το ρόλο και την παρουσία τους, μόνο σε συνθήκες κρίσης. Το εκμυστηρεύτηκε πρόσφατα και πρώην κορυφαία Υπουργός... Αλλά και ιστορικά κόμματα που κατεύθυναν για πολλά χρόνια τις τύχες της πατρίδας, με δημιουργικές πολιτικές, δυσκολεύονται πολύ να εκφύγουν από τον περιοριστικό ρόλο μιας θυμωμένης Κασσάνδρας, που επιφυλάσσει για τον εαυτό της μόνο συνεχή γκρίνια, δίχως να θέλει καθόλου να εμπλακεί εκεί που η "μπάλα καίει". Το επόμενο διάστημα θα δούμε λεπτομερώς τη στρατηγική που θα επιλέξουν τα κόμματα.
Θα αρκούσε να κατανοήσουν πως η στρατηγική του συνεχούς πριονίσματος του κλαδιού που όλοι στεκόμαστε, το συνεχές "μοιρολόι" και η κατεδάφιση, ακόμα και για τα καταφανώς θετικά, δεν βγάζει πουθενά. Η κοινωνία διψά για θετικά νέα και για θετικές προοπτικές. Θέλει κανονικότητα, εύρυθμη και εύρωστη οικονομία, απασχόληση, κράτος που λειτουργεί, ασφάλεια και προοπτική σε όλους τους τομείς. Εκεί πρέπει να στοχεύσει η όποια δημιουργική κριτική, με θετικές προτάσεις. Δεν θα ήταν μια άλλη, ομορφότερη/σταθερότερη εικόνα, αν όλοι μπορούσαν να ξεκινήσουν από την κοινή παραδοχή πως είναι θετικό το γεγονός αυτής και μόνο της ανάπτυξης; Και εκκινώντας από εκεί, να διαφοροποιηθούν, ενδεχομένως, για τα επόμενα βήματα. Αλλά, όνειρα θερινής νυκτός...
* Ο κ. Νίκος Κασκαβέλης είναι δικηγόρος (ΜΔΕ, MSc)
https://www.capital.gr/me-apopsi/3582044/pos-na-gkriniaxeis-tora-me-anaptuxi-sto-8-2-problima?utmsource=email