Σε αυτοχειριασμό οδηγείται η Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ), καθώς η συμμετοχή της ως υποκατασκευαστή σε διεθνή προγράμματα παραγωγής έχει ήδη υποστεί σοβαρό πλήγμα και επιπρόσθετα οι συνδικαλιστικές αντιδράσεις παρεμποδίζουν ακόμη και την εφαρμογή προσωρινών λύσεων για την ομαλή υλοποίηση των έργων που έχουν αναληφθεί.
Σύμφωνα με επιβεβαιωμένες πληροφορίες, πριν από περίπου δύο μήνες η Lockheed Martin ενημέρωσε γραπτώς την ΕΑΒ, το εποπτεύον υπουργείο Οικονομικών και γενικά την κυβέρνηση ότι για την παραγωγή απαρτίων (μερών και εξαρτημάτων) του F-16 η ΕΑΒ παύει να αποτελεί μοναδικό προμηθευτή («sole source») για όλα τα αεροσκάφη του τύπου που παράγονται για την παγκόσμια αγορά, λόγω αδυναμίας της κρατικής εταιρίας να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις αυξημένης παραγωγής. Μάλιστα, τονίστηκε ότι δεν πρόκειται να αφαιρεθεί υφιστάμενο έργο από την ΕΑΒ, αλλά δεν πρόκειται να ανατεθεί πρόσθετο παρά μόνον αν είναι απόλυτα διασφαλισμένη η ικανότητα ομαλής και έγκαιρης υλοποίησής του.
Σε κάθε περίπτωση, όμως, η απώλεια του καθεστώτος «sole source» είναι οδυνηρή, καθώς πλέον η ΕΑΒ θα αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό σε τιμές, τήρηση χρονοδιαγραμμάτων παραδόσεων και ποιότητα κατασκευής του άλλου υποκατασκευαστή που θα επιλεγεί.
Έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού
Κύρια αιτία για τη δυσάρεστη εξέλιξη είναι η έλλειψη εξειδικευμένου και πιστοποιημένου προσωπικού παραγωγής, απόρροια των αθρόων συνταξιοδοτήσεων των προηγούμενων ετών και του σημαντικού περιορισμού των προσλήψεων (μία πρόσληψη για κάθε πέντε αποχωρήσεις) κατά τη διάρκεια των Μνημονίων.
Σήμερα το προσωπικό της ΕΑΒ ανέρχεται σε περίπου 1.400 άτομα (σε σύγκριση με τα 3.400 που ήταν το υψηλότερο επίπεδο απασχόλησης). Ας σημειωθεί ότι σήμερα γίνονται προσλήψεις στην ΕΑΒ. Συγκεκριμένα, 171 άτομα προβλέπεται να προληφθούν μέχρι τα τέλη του μήνα και η πρόσληψη επιπλέον 111 ατόμων έχει δρομολογηθεί για τον Ιούλιο, αλλά οι συνολικές ανάγκες υπερβαίνουν τα 400 άτομα.
Όμως για να ενταχθούν οι νεοπροσληφθέντες στην παραγωγική διαδικασία απαιτείται να εκπαιδευθούν και να πιστοποιηθούν, διαδικασίες που απαιτούν χρόνο και διάθεση πόρων.
Η πορεία από το 2004
Η απώλεια του καθεστώτος «sole source» αποτελεί τη θλιβερή κατάληξη μιας πορείας που άρχισε την περίοδο 2004-2006 όταν στην ΕΑΒ αποδόθηκε από τη Lockheed Martin το εν λόγω καθεστώς για δομικά συγκροτήματα (θύρες προσιτότητας του κινητήρα, αεραγωγοί, δεξαμενές καυσίμων, πλευρικά πλαίσια δεξαμενών καυσίμων, οπίσθια άτρακτος του αεροσκάφους) της παγκόσμιας παραγωγής του F-16.
Η αξία του δομικών συγκροτημάτων ανέρχεται σε περίπου 1.600.000 δολάρια ΗΠΑ ανά αεροσκάφος και οι εργασίες της ΕΑΒ περιλαμβάνουν την τελική συναρμολόγηση και βαφή. Αν, μάλιστα, η ΕΑΒ διέθετε τις δυνατότητες για την κατασκευή των δομικών συγκροτημάτων από την πρώτη ύλη (το μέταλλο), η αξία του έργου ανά αεροσκάφος θα διπλασιαζόταν (3.200.000 δολάρια ΗΠΑ).
Από τραγική σύμπτωση η δυνατότητα αυτή θα αποκτηθεί από την ΕΑΒ σε περίπου 12 μήνες. Η υλοποίηση του έργου γίνεται στο πλαίσιο υποχρέωσης της Lockheed Martin για την υλοποίηση προγραμμάτων αντισταθμιστικών ωφελημάτων (offsets) του προγράμματος αναβάθμισης των F-16 στο επίπεδο Viper. Πρόσφατα έγινε η θεμελίωση του κτιρίου και με την ολοκλήρωση του έργου η ΕΑΒ θα έχει τη δυνατότητα εκτέλεσης διεργασιών επιμετάλλωσης, ανοδίωσης κλπ.
Επίσης, τραγική σύμπτωση αποτελεί το γεγονός ότι η υποβάθμιση του ρόλου της ΕΑΒ στην παγκόσμια παραγωγή του F-16 γίνεται καθώς οι πωλήσεις του μαχητικού την τελευταία τριετία καταγράφουν ισχυρή δυναμική και οι μελλοντικές προοπτικές είναι πολύ θετικές. Το Μπαχρέιν, το Μαρόκο, η Ταϊβάν, η Βουλγαρία και η Σλοβακία είναι μεταξύ των χωρών που την τελευταία τριετία παρήγγειλαν μαχητικά F-16.
Αύξηση παραγωγής
Ως αποτέλεσμα των νέων παραγγελιών η παραγωγή των συγκροτημάτων του F-16 στην ΕΑΒ, από τα αρχικά 18 αεροσκάφη ανά έτος (μία βάρδια ημερησίως), εκτιμάται ότι τελικά θα ανέλθει σε 56 αεροσκάφη ανά έτος (τρεις βάρδιες ημερησίως).
Για την ανάγκη αύξησης της παραγωγής και τη δημιουργία δεύτερης και ενδεχομένως τρίτης βάρδιας, η Lockheed Martin είχε εγκαίρως και επανειλημμένως ενημερώσει την εταιρία, το εποπτεύον υπουργείο Οικονομικών και την εκάστοτε κυβέρνηση.
Το 80% του κύκλου εργασιών προέρχεται από τις ΗΠΑ
Σήμερα στην ΕΑΒ, σε συνεργασία με τη Lockheed Martin υλοποιούνται τέσσερα προγράμματα:
- Παραγωγή δομικών συγκροτημάτων για το μαχητικό F-16.
- Παραγωγή δομικών συγκροτημάτων (κατασκευή και συναρμολόγηση των mid panels, plug floors και top/side panels) για το αεροσκάφος τακτικών μεταφορών C-130J.
- Εκσυγχρονισμός των μαχητικών F-16 της Πολεμικής Αεροπορίας (ΠΑ) στο επίπεδο Block 72 Viper. Το πρωτότυπο εκτελεί με επιτυχία το πρόγραμμα δοκιμών στις ΗΠΑ, ενώ τέσσερα αεροσκάφη βρίσκονται ήδη στην ΕΑΒ (μέχρι το τέλος του χρόνου θα αυξηθούν σε εννέα). Ο ετήσιος ρυθμός εκσυγχρονισμού προβλέπεται να είναι 12 έως 14 αεροσκάφη, που, σύμφωνα με εκτιμήσεις, απαιτούν τουλάχιστον 240-280 εργατοτεχνίτες για την ομαλή υλοποίησή του.
- Εκσυγχρονισμός των αεροσκαφών ναυτικής συνεργασίας P-3B Orion του Πολεμικού Ναυτικού. Ας σημειωθεί ότι μόνο για αυτό το πρόγραμμα και την ομαλή υλοποίησή του απαιτούνται 200 εργατοτεχνίτες. Όμως, την τελευταία τριετία διατίθενται μετά βίας 60 άτομα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Σήμερα ο ετήσιος κύκλος εργασιών της ΕΑΒ ανέρχεται στα περίπου 50.000.000 ευρώ, εκ των οποίων τα 40.000.000 ευρώ αποτελούν την αξία του έργου που αναθέτει η Lockheed Martin. Το τραγικό είναι ότι η αξία του έργου που ανατίθεται από τη Lockheed Martin θα μπορούσε να διπλασιαστεί, εφόσον η ΕΑΒ θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις παραγωγής έργου.
Ως λύση για την αντιμετώπιση του προβλήματος επιλέχθηκε να προσληφθούν από την αγορά, για περιορισμένο διάστημα (9-12 μήνες) και με κύριο έργο την εκπαίδευση των νεοπροσληφθέντων, περί τα 20 άτομα, τα οποία αυξήθηκαν σε 40 ύστερα από εισήγηση της διοίκησης της ΕΑΒ. Η Lockheed Martin διεξήγαγε διαγωνισμό και επέλεξε εταιρία που ανέλαβε να προσλάβει τις αναγκαίες ειδικότητες προσωπικού.
Είναι εύκολα αντιληπτό ότι εκ των πραγμάτων δεξαμενή του εξειδικευμένου, πιστοποιημένου και έμπειρου προσωπικού αποτελούν απόστρατοι της Π.Α., συνταξιούχοι της ΕΑΒ και εργαζόμενοι από δύο τρεις ελληνικές εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον χώρο.
Δεκαετίες εγκληματικών λαθών και παραλείψεων, παρωχημένων αντιλήψεων και πρακτικών κατάφεραν να οδηγήσουν την ΕΑΒ «εκτός νυμφώνος» στο πρόγραμμα παραγωγής των F-16 και μάλιστα, τη στιγμή που οι παραγγελίες αυξάνονται παγκοσμίως και πιθανόν (ελπίζουμε να μην επιβεβαιωθούμε) εκτός της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας. Δηλαδή, στην απαξία και την ανυπαρξία.
Δυσάρεστες εκπλήξεις από το νομοσχέδιο Μενέντεζ – Ρούμπιο
Η πρόσφατη κατάθεση του νομοσχεδίου των γερουσιαστών Μπομπ Μενέντεζ (Δημοκρατικός της πολιτείας του Νιου Τζέρσι), πρόεδρου της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας των ΗΠΑ και Μάρκο Ρούμπιο (Ρεπουμπλικάνος, της πολιτείας της Φλόριντα), με σκοπό την προώθηση του «αμερικανικοελληνικού αμυντικού συνεταιρισμού», επιφύλαξε δυσάρεστες εκπλήξεις για τη χώρα μας.
Δυστυχώς, σε όσες από τις προβλέψεις του νομοσχεδίου το όφελος για την Ελλάδα μπορεί να ποσοτικοποιηθεί, αυτό δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του μικρότερου… εταίρου, δηλαδή της χώρας μας, ο οποίος στο κείμενο χαρακτηρίζεται ισχυρός σύμμαχος στο ΝΑΤΟ και πυλώνας σταθερότητας στην ανατολική Μεσόγειο.
Για παράδειγμα, οι πιστώσεις του προγράμματος ERIP είναι ανεπαρκείς για την αποδέσμευση των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων από ρωσικά οπλικά συστήματα, φυσικά με την υποσημείωση αν αυτό είναι επιθυμητό από την ελληνική πλευρά.
Ακόμη και στην περίπτωση του προγράμματος IMET η αναφορά που εμπεριέχεται στο νομοσχέδιο δημιουργεί προβληματισμό: «Οι ΗΠΑ έχουν πραγματοποιήσει ένα μακροχρόνιο πρόγραμμα στρατιωτικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (IMET) με την Ελλάδα και η κυβέρνηση της Ελλάδας έχει δεσμευτεί να παρέχει (συνεισφέρει) τρία δολάρια για κάθε δολάριο που επενδύουν οι ΗΠΑ στο πρόγραμμα». Δηλαδή, για τα 5.000.000 δολάρια που θα καταβάλλουν οι ΗΠΑ για την πενταετία 2022-2026, η Ελλάδα έχει συμφωνήσει να καταβάλει 15.000.000!
Τα αεροσκάφη F-35
Για τα μαχητικά F-35, γίνεται μεν αναφορά για επιτάχυνση των παραδόσεων αλλά ρητά αναφέρεται ότι αφορά την περίπτωση αγοράς. Το θετικό είναι ότι το νομοσχέδιο «ακυρώνει» την… προτεραιοποίηση που με παλαιότερες δηλώσεις είχε συστήσει ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα.
Πιθανά, οι αναφορές για απόδοση προτεραιότητας στις παραδόσεις πλεονάζοντος στρατιωτικού υλικού (EDA) και την παροχή απευθείας δανείων για την προμήθεια αμυντικού υλικού να «κρύβουν» ευχάριστες εκπλήξεις, αλλά ελλείψει στοιχείων αυτό αποτελεί εικασία. Πάντως, τα EDA μπορεί να παραχωρούνται χωρίς κόστος, αλλά η μεταφορά, η αξιοποίηση υλικών και η δημιουργία υποδομής για συντήρηση, υποστήριξη και εκπαίδευση του προσωπικού αναλαμβάνονται από τη χώρα-αποδέκτη. Όσον αφορά τα δάνεια, μην ξεχνάμε ότι το κρατικό χρέος κάθε άλλο παρά έχει μειωθεί.
Διπλά χαμένοι
Με βάση τα δεδομένα και παρά τις μεγαλόστομες διακηρύξεις, η Ελλάδα, ως «στρατηγικό βάρος», συνεχίζει να υπολείπεται σημαντικά από το Ισραήλ, την Αίγυπτο και την Ιορδανία, οι οποίες, σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του αμερικανικού προϋπολογισμού για το 2021, θα λάβουν ως πιστώσεις ξένης στρατιωτικής χρηματοδότησης, 3,3 δισ., 1,3 δισ. και 500.000.000 δολάρια, αντίστοιχα.
Από την άλλη πλευρά, η χώρα υφίσταται έντονες πιέσεις για την προμήθεια οπλικών συστημάτων αμερικανικής προέλευσης, ως ο τυπικός αγοραστής, δηλαδή χωρίς… διευκολύνσεις αντίστοιχες του στρατηγικού βάρους της.
Άραγε η ασυμμετρία αυτή θα αποκατασταθεί στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης της νέας, πενταετούς διάρκειας, Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας;
Tι προβλέπει το νομοσχέδιο
Το σχέδιο «Νόμου περί άμυνας και διακοινοβουλευτικής εταιρικής σχέσης ΗΠΑ – Ελλάδας του 2021», μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει τι ακόλουθες προβλέψεις:
- Οι ΗΠΑ θα πρέπει να αυξήσουν τις προσπάθειες για συνεργασία και υποστήριξη του εκσυγχρονισμού των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται σε κοινά προγράμματα ανάπτυξης και συμπαραγωγής για το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό.
- Είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ η Ελλάδα να συνεχίσει την απεξάρτησή της από οπλικά συστήματα ρωσικής προέλευσης μέσω του ERIP. Για τον σκοπό αυτό παρέχεται εξουσιοδότηση στο υπ. Εξωτερικών των ΗΠΑ να διαθέτει ετησίως για τα έτη 2022 έως 2026 το ποσό των 25.000.000 δολαρίων (συνολικά στην πενταετία 125.000.000 δολάρια, περίπου 103.000.000 ευρώ).
- Ανάλογα με την περίπτωση, η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα πρέπει να παρέχει απευθείας δάνεια στην Ελλάδα για την προμήθεια αμυντικού υλικού και υπηρεσιών σχεδιασμού και κατασκευής για την υποστήριξη της ανάπτυξης των Ε.Δ. Τονίζεται δε ότι τα συγκεκριμένα δάνεια δεν υποκαθιστούν τις πιστώσεις του ERIP.
- Κατά τα οικονομικά έτη 2022 έως 2026 θα πρέπει να αποδοθεί στην Ελλάδα προτεραιότητα για τις παραδόσεις πλεονάζοντος αμυντικού υλικού (EDA: Excess Defense Articles).
- Ο πρόεδρος των ΗΠΑ εξουσιοδοτείται να επιταχύνει την παράδοση οποιουδήποτε μελλοντικού αεροσκάφους F-35 όταν η Ελλάδα είναι διατεθειμένη να προχωρήσει με τέτοια αγορά υπό τους όρους και τις προϋποθέσεις που μπορεί να απαιτήσει ο πρόεδρος. Μάλιστα, με συγκεκριμένη αναφορά ζητείται η αμερικανική κυβέρνηση να συμπεριλάβει στην πώληση των μαχητικών F-35 στην Ελλάδα και αυτά που παρήχθησαν (οκτώ μονάδες) αλλά ουδέποτε παραδόθηκαν στην Τουρκία ως συνέπεια της αποβολής της από το πρόγραμμα λόγω της προμήθειας των ρωσικών S-400.
- Παρέχεται εξουσιοδότηση στο υπ. Εξωτερικών των ΗΠΑ για τη διάθεση ετησίως τα έτη 2022 έως 2026 πιστώσεων ύψους 1.000.000 δολαρίων ΗΠΑ (συνολικά την πενταετία 5.000.000 δολάρια, περίπου 4.120.000 ευρώ) για τη χρηματοδότηση του προγράμματος IMET (International Military Education and Training: Διεθνής Στρατιωτική Εκπαίδευση και Κατάρτιση) για την Ελλάδα. Το πρόγραμμα αφορά την παροχή εκπαίδευσης σε στελέχη των Ε.Δ. σε σχολεία και σχολές των ΗΠΑ και αποστολή κινητών ομάδων εκπαίδευσης στη χώρα-αποδέκτη.
Κρίσιμο κέντρο η Σούδα
- Η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα πρέπει να αποκαταστήσει τις κατανεμημένες από το Κογκρέσο πιστώσεις στρατιωτικών κατασκευών στη δραστηριότητα ναυτικής υποστήριξης (NSA: Naval Support Activity – Souda) στη Σούδα που αφορούν την κατασκευή συγκροτήματος αποθηκών και τερματικού σταθμού επιβατών αεροδρομίου. Στο νομοσχέδιο η NSA Souda Bay χαρακτηρίζεται κρίσιμο κέντρο λογιστικής υποστήριξης για τον 6ο Στόλο.
- Η αμερικανική τράπεζα United States Development Finance Corporation να υποστηρίξει ιδιωτικές επενδύσεις σε στρατηγικά έργα υποδομής στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων ναυπηγείων και λιμένων που συμβάλλουν στην ασφάλεια της περιοχής. Ας σημειωθεί ότι για τη Σούδα και τον λιμένα Αλεξανδρούπολης το νομοσχέδιο αναφέρει ότι η συνεργασία είναι αμοιβαία επωφελής για την εθνική ασφάλεια ΗΠΑ και Ελλάδας.
- Η Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας με την Ελλάδα θα πρέπει να περιλάβει εμβάθυνση των συνεργασιών σε ελληνικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις σε όλη τη χώρα και όπου κρίνεται σκόπιμο, οι ΗΠΑ να συνεργαστούν για την ανάπτυξη αμερικανικών δυνάμεων και την παρουσία τους σε ελληνικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Στο νομοσχέδιο αναφέρεται ότι η συνεργασία λαμβάνει χώρα σε εγκαταστάσεις σε Λάρισα, Στεφανοβίκειο και Αλεξανδρούπολη, όπου οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις διεξάγουν εκπαίδευση, ανεφοδιασμό, προσωρινή συντήρηση, αποθήκευση και αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης.