Ο Καρλ Μαρξ, ο καπιταλισμός, η ταξική σύνθεση της κοινωνίας, το άυλο ατομικό κεφάλαιο, η τεχνολογική πρόοδος, η βία και η προώθηση του πελατειακού συστήματος
Καρλ Μαρξ περιέγραψε και ανέλυσε τον καπιταλισμό του 19ου αιώνα. Διέκρινε τις δύο βασικές τάξεις που συγκροτούσαν την κοινωνία εκείνης της εποχής. Η πρώτη ήταν οι καπιταλιστές, αυτοί που κατείχαν το κεφάλαιο και τα μέσα παραγωγής, δηλαδή τις βιομηχανίες. Η δεύτερη ήταν οι εργάτες, οι προλετάριοι, αυτοί που δεν είχαν τίποτε άλλο εκτός από την εργατική τους δύναμη, την οποία πουλούσαν στους κεφαλαιοκράτες. Για αυτούς ο Μαρξ πίστευε ότι δεν έχουν να χάσουν τίποτε, παρά μόνο τις αλυσίδες τους.
Στις αρχές του 20ού αιώνα ο Μαξ Βέμπερ παρατήρησε ότι ο διαχωρισμός του Μαρξ δεν αποτύπωνε την ταξική σύνθεση της κοινωνίας, γιατί εκτός από υλικό κεφάλαιο δεν συμπεριελάμβανε το άυλο κεφάλαιο που μπορεί να διαθέτει κάποιος, και αυτό είναι οι ατομικές του δεξιότητες. Ένας επιτυχημένος γιατρός ή δικηγόρος δεν κατέχει μέσα παραγωγής, αλλά έχει ως κεφάλαιο την εξειδίκευση και την ατομική επαγγελματική του ικανότητα.
Στον αιώνα που μεσολάβησε από την εποχή του Βέμπερ, το άυλο ατομικό κεφάλαιο παίζει όλο και μεγαλύτερο ρόλο. Πολλοί άνθρωποι με αυξημένες δεξιότητες έχουν πολύ υψηλά εισοδήματα και περιουσίες μεγαλύτερες από αρκετούς εργοστασιάρχες. Τα διευθυντικά στελέχη μεγάλων επιχειρήσεων, αν και υπάλληλοι, ανήκουν στην ανώτερη τάξη, με μισθούς απίστευτα υψηλούς. Οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις της εποχής μας, η Microsoft, η Google, η Amazon, η Apple, δεν προέκυψαν από κάποιους που κατείχαν κεφάλαιο, αλλά από ανθρώπους που είχαν ιδέες και προσωπικές ικανότητες.
Με την άνοδο της οικονομίας της ψυχαγωγίας και του ελεύθερου χρόνου, το άυλο ατομικό κεφάλαιο έχει κάνει πάμπλουτους καλλιτέχνες και αθλητές. Σήμερα ροκ σταρ, ηθοποιοί του Χόλυγουντ, διάσημοι αθλητές και πολλοί άλλοι έχουν εισοδήματα που θα τα ζήλευαν πολλοί παραδοσιακοί κεφαλαιοκράτες. Την εποχή του Μαρξ οι καλλιτέχνες ήταν φτωχοί και δεν υπήρχαν επαγγελματίες αθλητές.
Στον 21ο αιώνα η ραγδαία τεχνολογική πρόοδος, η επέκταση του διαδικτύου και η παγκοσμιοποίηση έχουν δημιουργήσει μια νέα μορφή οικονομίας: την οικονομία της πλατφόρμας. Το Facebook, το Twiter, το Netflix, το Airbnb, η Uber είναι επιχειρήσεις που έχουν αναπτυχθεί πάνω σε διαδικτυακές πλατφόρμες. Είναι περιττό να εξηγηθεί η σημασία του άυλου προσωπικού κεφαλαίου στη δημιουργία και την επέκταση αυτών των επιχειρήσεων. Μια ιδέα και οι ικανότητες μερικών ανθρώπων στην αρχή, δημιουργούν αξία που μετριέται σε δισεκατομμύρια. Στην Ελλάδα παραδείγματα της οικονομίας της πλατφόρμας είναι η ιστοσελίδα Σκρουτζ και το Taxi Beat.
Γνωρίζοντας τη σημασία του άυλου κεφαλαίου των ατομικών δεξιοτήτων, μπορούμε να δούμε και την ανοδική κοινωνική κινητικότητα που είχαμε μεταπολεμικά στην Ελλάδα. Μέσα από το δημόσιο σχολείο και το δημόσιο πανεπιστήμιο, παιδιά από εργατικές και αγροτικές οικογένειες έγιναν γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί και άλλαξαν κοινωνική τάξη. Η μεταβολή αυτή δεν ήταν μόνο ταξική, αλλά ευρύτερα κοινωνική και συνοδεύτηκε από αλλαγές στα ήθη, στον πολιτισμό και τις καταναλωτικές συνήθειες. Η απόκτηση προσόντων μέσα από την εκπαίδευση έγινε ένας ασφαλής δρόμος ατομικής και συλλογικής ευημερίας και μαζί ένας τρόπος προσωπικής αυτοπραγμάτωσης.
Από τη δεκαετία του 1980 και μετά το πελατειακό σύστημα, που μέχρι τότε ασχολούταν με ατομικά ρουσφέτια, απέκτησε συλλογικούς πελάτες, τις ομάδες συμφερόντων. Συνεχώς ιδρύονταν νέα πανεπιστήμια και σχολές για να ικανοποιηθούν οι τοπικές κοινωνίες/πελάτες. Έτσι, ενώ έχουμε τους περισσότερους γιατρούς ανά κάτοικο στον ΟΟΣΑ (σχεδόν διπλάσιους από τον μέσο όρο), το χρεοκοπημένο ελληνικό κράτος πληρώνει για να βρίσκουν έτοιμους γιατρούς οι χώρες της βόρειας Ευρώπης. Το ζήτημα δεν είναι μόνο οικονομικό, καθώς η μετανάστευση των επιστημόνων συμβάλει και στη μείωση του πληθυσμού της χώρας μας. Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να χάνει νέους ανθρώπους σε αναπαραγωγική ηλικία.
Η χρεοκοπία και τα μνημόνια δεν στάθηκαν ικανά να σταματήσουν αυτές τις αντιπαραγωγικές πρακτικές. Αντί για συγχώνευση σχολών, ο πληθωρισμός των τμημάτων αυξήθηκε με την μετατροπή όλων των ΤΕΙ σε πανεπιστήμια, χωρίς μελέτη και αξιολόγηση. Ο αριθμός των μαθητών που εισάγονται στα πανεπιστήμια είναι μεγαλύτερος από όλες τις χώρες της Ευρώπης. Το σύστημα είχε ξεχειλώσει τόσο που χωρούσε εισακτέους με 0,8 στα 20, δηλαδή με κάποιους που στις εξετάσεις παρέδωσαν λευκή κόλα σε όλα τα μαθήματα.
Από μηχανισμός προαγωγής των ατομικών προσόντων και της κοινωνικής κινητικότητας το δημόσιο πανεπιστήμιο έγινε, σε μεγάλο βαθμό, χώρος προσωρινής στέγασης ατομικών αδιεξόδων. Σημαντικό ποσοστό των φοιτητών αδυνατεί να τελειώσει τις σπουδές του.
Αλλά το πρόβλημα δεν σταματάει εκεί. Σύμφωνα με τα στοιχεία έρευνας του ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ για την επαγγελματική κατάρτιση και απασχόληση το 2020 το 9,2% των σπουδαστών στα ΙΕΚ ήταν απόφοιτοι πανεπιστημίου, το 9,9% απόφοιτοι ΤΕΙ, ενώ το 4,8% ήταν κάτοχοι μεταπτυχιακού ή διδακτορικού τίτλου. Συνολικά το 23,9% των σπουδαστών των ΙΕΚ ήταν πτυχιούχοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το να γίνει κάποιος καλός τεχνίτης ή επαγγελματίας είναι και αυτό άυλο προσωπικό κεφάλαιο και ανταμείβεται στην αγορά εργασίας.
Με ένα τεράστιο ποσοστό των μαθητών να εισάγονται στα πανεπιστήμια, η Ελλάδα υστερεί, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, στο τρίπτυχο ανάπτυξη-ενεργοποίηση-αντιστοίχιση δεξιοτήτων, καταλαμβάνοντας την προτελευταία θέση, όπως προκύπτει από τον Ευρωπαϊκό Δείκτη Δεξιοτήτων (European Skills Index) του CEDEFOP. Την ώρα που έχουμε υψηλή ανεργία, ιδιαίτερα στους νέους, πολλές επιχειρήσεις αδυνατούν να βρουν τις ειδικότητες που χρειάζονται.
Ορισμένοι δεν μπορούν ή δεν θέλουν να κατανοήσουν τις διαφορές της εποχής μας από την εποχή του Μαρξ. Κάθε τι που μοιάζει με αντισυστημική αντίσταση, όπως η τρομοκράτηση των καθηγητών, το καλοβλέπουν γιατί εκπληρώνει την προσδοκία τους για την επερχόμενη εξέγερση. Όταν τους δόθηκε η ευκαιρία να κυβερνήσουν, αυτό που έκαναν δεν ήταν καμιά επανάσταση, αλλά η περαιτέρω ενίσχυση του πελατειασμού στα πανεπιστήμια, ιδρύοντας δεκάδες νέες σχόλες. Η ανοχή στη βία και η προώθηση του πελατειακού συστήματος είναι στάσεις βαθιά αντιδραστικές.
«Πηγή: https://www.athensvoice.gr/politics/709655_apo-ton-karl-marx-sto-netfix-1o-meros»