Του Κώστα Ράπτη
Το πολυπόθητο τηλεφώνημα αναμένεται από στιγμή σε στιγμή. Αλλά μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές δεν είχε πραγματοποιηθεί. Στον τρίτο μήνα της προεδρίας του ο Τζο Μπάιντεν επιμένει να κρατά στην αναμονή τον Τούρκο ομόλογό του, Ταγίπ Ερντογάν, μολονότι μέχρι τώρα έχει έρθει σε επαφή, άλλους είναι φυσικό, με πολλούς άλλους ηγέτες ανά τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου και του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Δεν πρόκειται ασφαλώς για αμερικανική αδιαφορία για τα τεκταινόμενα στην περιοχή, καθώς, πολύ χαρακτηριστικά, ο επικεφαλής του Πενταγώνου, Λόιντ Όστιν, πήρε την πρωτοβουλία να επικοινωνήσει με τους ομολόγους του της Τουρκίας, Χουλουσί Ακάρ, και της Ελλάδας, Νίκο Παναγιωτόπουλο, με αντικείμενο την κατάσταση στην ανατολική Μεσόγειο.
Όμως σε επίπεδο κορυφής, η Ουάσινγκτον στέλνει το μήνυμα ότι δεν επείγεται να εγκολπωθεί τον ισχυρό άνδρα της Άγκυρας. Όσο και αν αυτός άλλοτε πολλαπλασιάζει τα φραστικά ανοίγματα προς τη Δύση και τους συμμάχους της στη Μέση Ανατολή και άλλοτε φροντίζει να υπενθυμίσει την παρουσία του καταγγέλλοντας δημόσια τη δήλωση Μπάιντεν ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν είναι "δολοφόνος χωρίς ψυχή".
"Δεν έχουμε την πολυτέλεια"
Σε κάθε περίπτωση, οι "επιθέσεις φιλίας" προς ποικίλες κατευθύνσεις είναι το κύριο μοτίβο της τουρκικής διπλωματίας αυτές τις ημέρες της εκνευριστικής αναμονής, την οποία καθιστά ακόμη λιγότερο υποφερτή η καλπάζουσα οικονομική κρίση της Τουρκίας. Όμως η επιτυχία τους, αν εξαιρέσουμε την περίπτωση της Ε.Ε., δεν είναι διόλου δεδομένη.
"Δεν έχουμε την πολυτέλεια να γυρίσουμε την πλάτη μας είτε στη Δύση είτε στην Ανατολή" δήλωσε την περασμένη εβδομάδα στο συνέδριο του κόμματός του ο Ταγίπ Ερντογάν, προαναγγέλλοντας ότι την επόμενη διετία η Τουρκία θα αυξήσει τους φίλους της και θα επιλύσει συγκρούσεις στην περιοχή. Όμως η διακήρυξή του εξακολουθεί να συμβαδίζει με μια επιδίωξη ακροβατικής γεωπολιτικής αυτονομίας, την οποία η Ουάσινγκτον όλο και λιγότερο μπορεί να ανέχεται σε νεοψυχροπολεμικούς καιρούς. Επιπλέον η συνταγή της επιτυχίας του Ερντογάν είναι η πόλωση, την οποία εσχάτως μεταφέρει όλο και περισσότερο από το εσωτερικό πολιτικό μέτωπο στην εξωτερική του πολιτική. Το πώς θα μειώσει τις εντάσεις εκτός συνόρων χωρίς να φανεί αδύναμος στο ακροατήριό του είναι ένα αίνιγμα.
Δελεαστικά "δώρα"
Από αμερικανικής πλευράς το "καρότο" και το "μαστίγιο" προσφέρονται σε ίσες δόσεις. Ήδη από τον Δεκέμβριο, ως γνωστόν, υιοθετήθηκαν κυρώσεις κατά της τουρκικής πολεμικής βιομηχανίας, βάσει του νόμου CAATSA, για το ακανθώδες ζήτημα των ρωσικών συστημάτων S-400 που έχει προμηθευτεί η γειτονική χώρα. Ο εκπρόσωπος του Πενταγώνου Νεντ Πράις έχει από τον Φεβρουάριο τονίσει ότι η λειτουργία των S-400 είναι ασύμβατη με την ιδιότητα του μέλους του ΝΑΤΟ, ενώ το θέμα επανέφερε και ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Άντονι Μπλίνκεν, κατά τη πρόσφατη συνάντησή του με τον ομόλογό του, Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Παράλληλα, ωστόσο, η Ουάσινγκτον φροντίζει να προσφέρει δελεαστικά "δώρα". Η πρόταση να φιλοξενηθεί από την Τουρκία (πιθανώς τον Μάιο) η σχεδιαζόμενη διάσκεψη για την επίλυση του αφγανικού ζητήματος, σε επίρρωση των κεντρασιατικών φιλοδοξιών της, συνοδεύτηκε από την ανάληψη από τουρκικής πλευράς τον Ιανουάριο της διοίκησης της Very High Readiness Joint Task Force του ΝΑΤΟ, η οποία ιδρύθηκε το 2014 στον απόηχο της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία. Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο της εντεινόμενης ρωσο-ουκρανικής στρατιωτικής συνεργασίας, ο Ακάρ δέχθηκε στην Άγκυρα στις 23 Μαρτίου τον αρχηγό των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων.
Συρία και Αρμένιοι
Νέες δυνατότητες τουρκο-αμερικανικής συνεργασίας προσφέρονται και στο μέτωπο της Συρίας, όπου η ανάγκη της Άγκυρας να αποκρούσει τις εντεινόμενες επιθέσεις των συριακών κυβερνητικών και ρωσικών δυνάμεων στον ανταρτοκρατούμενο θύλακα της Ίντλιμπ ζυγίζεται σε σχέση με τις ανησυχίες που της γεννά η στήριξη των ΗΠΑ στους Κούρδους μαχητές του YPG, χωρίς προοπτική αμερικανικής απόσυρσης, όπως σχεδιαζόταν επί Τραμπ.
Την ίδια στιγμή η Ουάσινγκτον υψώνει τους τόνους της καταγγελίας ως προς την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, τη συνεχιζόμενη κράτηση του μαικήνα Οσμάν Καβάλα, την αποχώρηση της γείτονος από τη Σύμβαση της Κωσταντινούπολης για τα δικαιώματα των γυναικών και την προοπτική απαγόρευσης του φιλοκουρδικού κόμματος HDP, ενώ την ίδια στιγμή στο υπόγειο παζάρι μπαίνει το τουρκικό αίτημα έκδοσης του Φετουλάχ Γκιουλέν και η δικαστική τύχη της υπόθεσης της Halkbank. Ημερομηνία-κλειδί, πάντως, παραμένει η 25η Απριλίου, επέτειος της Σφαγής των Αρμενίων, καθώς τυχόν επίσημη αμερικανική αναγνώρισή της ως γενοκτονίας, θα σημαίνει το τελειωτικό πλήγμα.
Εντείνεται το "φλερτ" με την Κίνα
Μεταξύ της αμερικανικής σφύρας και του ρωσικού άκμονος η Τουρκία αναζητά μια τρίτη διέξοδο στην καλλιέργεια των σχέσεών της με την αναδυόμενη υπερδύναμη της Κίνας – και η επίσκεψη του Κινέζου υπουργού Εξωτερικών Ουάνγκ Γι στην Άγκυρα την 25η Μαρτίου, στο πλαίσιο της μεσανατολικής περιοδείας του, υπήρξε από αυτή την άποψη χαρακτηριστική.
Για χάρη του Ουάνγκ Γι, ο οποίος έγινε δεκτός όχι μόνο από τον ομόλογό του αλλά και από τον πρόεδρο Ερντογάν, η Τουρκία φάνηκε πρόθυμη να υποστείλει την σημαία της αλληλεγγύης στους τουρκογενείς μουσουλμάνους Ουιγούρους της δυτικής κινεζικής επαρχίας του Σιντζιάνγκ, οι οποίοι, όπως όλο και εντονότερα καταγγέλλει η Δύση το τελευταίο διάστημα, υφίστανται "γενοκτονία".
Μάλιστα, ο Σεγίτ Τουμτούρκ, ηγετική φυσιογνωμία της 45.000 Ουιγούρων που έχουν καταφύγει στην Τουρκία και πρόεδρος της "Εθνοσυνέλευσης του Ανατολικού Τουρκεστάν", τέθηκε την ημέρα της επίσκεψης Γι σε κατ’ οίκον περιορισμό και δεν μπόρεσε να συμμετάσχει στη διαδήλωση που διοργανώθηκε υπό αυστηρή αστυνομική επιτήρηση, ενώ η Άγκυρα δεν έχει διστάσει να συνυπογράψει με το Πεκίνο συμφωνία έκδοσης εκζητουμένων.
Από τα εμβόλια στη γεωπολιτική
Οι οικονομικές σχέσεις ανάμεσα στην Κίνα και την Τουρκία είναι αρκετά εκτεταμένες, με το διμερές εμπόριο να φθάνει τα 21 δισ. δολάρια το 2019, αν και ελλειμματικό για τη γείτονα. Τον δε Αύγουστο, η Τουρκία έλαβε από την Κεντρική Τράπεζα της Κίνας ενίσχυση ύψους ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων για τη στήριξη της ισοτιμίας της λίρας, στο πλαίσιο μιας συμφωνίας swap που έχουν οι δύο χώρες από το 2012.
Η συνεργασία των δύο πλευρών επεκτάθηκε και στην αντιμετώπιση της πανδημίας, καθώς η Τουρκία έχει παραλάβει και αρκετά εκατομμύρια δόσεις του κινεζικού εμβολίου Sinovac, αλλά και προστατευτικό εξοπλισμό.
Ωστόσο, ο πυρήνας της οικοδομούμενης σχέσης είναι γεωπολιτικός. Για την Κίνα η Τουρκία είναι η φυσική κατάληξη του "νέου δρόμου του μεταξιού", ενώ η Άγκυρα δελεάζεται από το ενδεχόμενο προμήθειας κινεζικής τεχνολογίας οπλικών συστημάτων μέσα από τη συνεργασία της με το Πακιστάν, επίσης εταίρο της Κίνας.
πηγή:https://www.capital.gr/diethni/3536573/epithesi-filias-erntogan-meta-ton-pago-mpainten-stin-tourkia