Τις καθυστερήσεις μεταρρυθμίσεων, κυρίως ως αποτέλεσμα της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων, επισημαίνει η Κομισιόν στην 9η έκθεση αξιολόγησης στο πλαίσιο της μεταμνημονιακής εποπτείας, αναγνωρίζοντας πάντως ότι η κυβέρνηση καταβάλλει προσπάθειας σε αρκετούς τομείς. Παράλληλα, εκφράζει την έντονη ανησυχία της για το «πάγωμα» των πλειστηριασμών και, γενικότερα, των διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης, καλώντας την κυβέρνηση να υιοθετήσει πιο στοχευμένες λύσεις, διατηρώντας την προστασία ευάλωτων νοικοκυριών.
Για το θέμα των πλειστηριασμών, που όπως έχει γράψει το Business Daily έχει προκαλέσει τριβές μεταξύ κυβέρνησης και τραπεζών, η Κομισιόν σημειώνει ότι, στο πλαίσιο της υιοθέτησης αυστηρότερων περιορισμών για τον έλεγχο της πανδημίας, η κυβέρνηση ανέστειλε στα τέλη του 2020 όλα τα μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης για όλες τις κατηγορίες των δανειοληπτών, «παγώνοντας», μεταξύ άλλων, τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς και τις προπαρασκευαστικές διαδικασίες για πλειστηριασμούς, οι οποίες μπορεί να κρατούν αρκετούς μήνες.
Αυτό το γενικό «πάγωμα», όπως υπογραμμίζει η Επιτροπή, εάν παραταθεί θα προκαλέσει προβλήματα στην αποτελεσματική διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων από τις ελληνικές τράπεζες και τις εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων. Οι ελληνικές αρχές καλούνται, συνεπώς, να υιοθετήσουν το συντομότερο προσωρινά και στοχευμένα μέτρα, διατηρώντας την προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών.
Πολλές μεταρρυθμίσεις δεν είχαν επαρκή πρόοδο και η υλοποίηση όσων έχουν συμφωνηθεί με την Κομισιόν μετατίθεται στην επόμενη αξιολόγηση, τον Μάιο, όπου η κυβέρνηση θα πρέπει να σημειωθεί ότι θα έχει μεγαλύτερη πίεση, καθώς από το αποτέλεσμα της αξιολόγησης θα κριθεί η ενεργοποίηση της επόμενης σειράς μέτρων ελάφρυνσης του χρέους, δηλαδή κυρίως της επιστροφής κερδών από τις κεντρικές τράπεζες.
Μεταξύ των μεταρρυθμίσεων που καθυστερούν και θα ελεγχθούν τον Μάιο βρίσκονται πρωτίστως αυτές του τραπεζικού τομέα, όπου περιλαμβάνεται η εφαρμογή του νέου πτωχευτικού νόμου. Επίσης, η πλήρης εφαρμογή της μεταρρύθμισης για το προσωπικό της ΑΑΔΕ, η λειτουργία των νέων μηχανισμών για την έγκριση μεγάλων επενδύσεων, η πρόληψη της δημιουργίας νέων ληξιπρόθεσμων χρεών και η μείωση των υπαρχόντων, ύψους 485 εκατ. ευρώ, η περαιτέρω απλοποίηση διαδικασιών αδειοδότησης επενδύσεων και ο εκσυγχρονισμός της εργατικής νομοθεσίας.
Επίσης, η κυβέρνηση καλείται από την Κομισιόν να επανεκκινήσει τις μεταρρυθμίσεις στο δικαστικό σύστημα, οι οποίες, όπως τονίζει η Επιτροπή, συνδέονται με τη γρήγορη προώθηση των επενδύσεων από ιδιωτικό και δημόσιο τομέα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Κομισιόν δεν περιλαμβάνει σε αυτή την έκθεση μια νέα ανάλυση για τη βιωσιμότητα του χρέους, από την οποία θα προέκυπταν συμπεράσματα για τις επιδράσεις της κρίσης της πανδημίας στη βιωσιμότητα. Αυτό, όμως, θα γίνει στην επόμενη έκθεση, τον Μάιο.
Τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης
- Η Ελλάδα έχει προχωρήσει ικανοποιητικά με την υλοποίηση ορισμένων μεταρρυθμιστικών δεσμεύσεων, ωστόσο η δυναμική των μεταρρυθμίσεων έχει επιβραδυνθεί. Αναγνωρίζονται, πάντως, οι δύσκολες συνθήκες που δημιουργούνται από την πανδημία. Οι Θεσμοί χαιρετίζουν τη συνεχή, στενή και εποικοδομητική δέσμευση των αρχών και τη συμφωνία για ορισμένα αναθεωρημένα χρονοδιαγράμματα για κρίσιμες μεταρρυθμίσεις.
- Οι αρχές ενθαρρύνονται να συνεχίσουν να κινητοποιούν πόρους με σκοπό να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για να επιτύχουν τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει εγκαίρως για τη δέκατη ενισχυμένη έκθεση εποπτείας, η οποία θα εκδοθεί τον Μάιο.
- Παρά τις δύσκολες συνθήκες, οι αρχές κατάφεραν να προχωρήσουν ικανοποιητικά σε διάφορους τομείς, όπως η εκπαίδευση, η διαχείριση των δημόσιων περιουσιακών στοιχείων, τα έργα ιδιωτικοποίησης και η ενεργειακή πολιτική.
- Οι συνθήκες χρηματοδότησης παραμένουν ευνοϊκές και η κυβέρνηση συνεχίζει να διαθέτει ένα μεγάλο απόθεμα ρευστότητας. Επικαιροποιημένη ανάλυση βιωσιμότητας χρέους θα παρουσιαστεί στην επόμενη έκθεση.
- Ο γενικός ρυθμός εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων φαίνεται να έχει επιβραδυνθεί σε διάφορους τομείς, κυρίως λόγω των περιοριστικών μέτρων και η εφαρμογή μέτρων για την εκπλήρωση πολλών δεσμεύσεων έχει καθυστερήσει. Η εφαρμογή ορισμένων βασικών μεταρρυθμίσεων στον χρηματοπιστωτικό τομέα έχει επίσης καθυστερήσει, αλλά συμφωνήθηκε ένα φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα για την επόμενη έκθεση.
- Οι αρχές συνεργάζονται στενά με την Κομισιόν στο πλαίσιο της προετοιμασίας του σχεδίου αποκατάστασης και ανθεκτικότητας (σ.σ.: με βάση το οποίο θα λάβει η Ελλάδα χρηματοδοτήσεις από το Ταμείο Ανάκαμψης).
- Θετικά αξιολογείται το γεγονός ότι δύο φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις στον τομέα της εκπαίδευσης εγκρίθηκαν τους τελευταίους τρεις μήνες. Μια μεταρρύθμιση της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2020 με στόχο τη βελτίωση της ελκυστικότητας της επαγγελματικής κατάρτισης και την καλύτερη σύνδεση με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Ο νόμος για την τριτοβάθμια εκπαίδευση από τον Φεβρουάριο του 2021 στοχεύει στον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας των πανεπιστημίων και στην ενίσχυση της ποιότητας της προσφερόμενης εκπαίδευσης. Επιπλέον, έχουν ξεκινήσει εσωτερικές και εξωτερικές αξιολογήσεις των σχολείων.
- Η Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας ολοκλήρωσε την αξιολόγηση όλων των διοικητικών συμβουλίων των κρατικών επιχειρήσεων, εκπληρώνοντας σχετική δέσμευση. Το στρατηγικό σχέδιο της Εταιρείας συνέχισε να εφαρμόζεται όπως είχε προγραμματιστεί, και οι αρχές ολοκλήρωσαν την προετοιμασία των αναθεωρημένων κυβερνητικών κατευθύνσεων για την Εταιρεία.
- Οι διαδικασίες ιδιωτικοποίησης έχουν προχωρήσει, με το επιτυχές κλείσιμο της συναλλαγής της Μαρίνας του Άλιμου στις 31 Δεκεμβρίου 2020, ενώ θετικές είναι προοπτικές για την ολοκλήρωση του έργου του Ελληνικού τους επόμενους μήνες. Πρόοδος σημειώνεται όσον αφορά τις εκκρεμείς ενέργειες που είναι απαραίτητες για την παραχώρηση της Εγνατίας.
- Στον τομέα της ενεργειακής πολιτικής, οι αρχές ξεκίνησαν τη δοκιμή της αγοράς με σκοπό να εφαρμόσουν την απόφαση της Επιτροπής Ανταγωνισμού για τη ΔΕΗ μέσα στους επόμενους μήνες, κάτι που αποτελεί συγκεκριμένη δέσμευση.
- Οι μεταρρυθμίσεις για τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, συμπεριλαμβανομένου του προϋπολογισμού για τις δημόσιες επενδύσεις, έχουν αποκτήσει εκ νέου την απαιτούμενη δυναμική μέσω της προόδου που σημειώθηκε στις διοικητικές, οικονομικές και λειτουργικές ταξινομήσεις του προϋπολογισμού. Θα χρειαστεί στενή παρακολούθηση, καθώς αυτό είναι το κλειδί για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των διαδικασιών πληρωμής.
- Η νομοθεσία για τη μεταρρύθμιση του ανθρώπινου δυναμικού της φορολογικής διοίκησης εγκρίθηκε και η μεταρρύθμιση παραμένει σε καλό δρόμο για την πλήρη εφαρμογή της έως την επόμενη έκθεση. Οι μεταρρυθμίσεις της δημόσιας διοίκησης έχουν επίσης προχωρήσει όπως είχε προγραμματιστεί, συμπεριλαμβανομένης της έγκρισης νέας νομοθεσίας για ταχύτερη και αποτελεσματικότερη πρόσληψη δημοσίων υπαλλήλων.
Αβεβαιότητα για τις οικονομικές προοπτικές
- Στον προϋπολογισμό του 2021 προβλέπεται ότι το χρέος της γενικής κυβέρνησης θα φθάσει το 209% το 2020 πριν μειωθεί σε περίπου 200% το 2021, κάτι που ευθυγραμμίζεται σε μεγάλο βαθμό με τις φθινοπωρινές προβλέψεις της Κομισιόν.
- Η πανδημία συνεχίζει να έχει έντονο αρνητικό αντίκτυπο στην ελληνική οικονομία. Η οικονομία αναπτύχθηκε κατά 2,3% σε τριμηνιαία βάση το τρίτο τρίμηνο του 2020 μετά από πτώση -14,1% την προηγούμενη περίοδο. Η ανάκαμψη κατά το τρίτο τρίμηνο ήταν ουσιαστικά λιγότερο δυναμική από την σημαντική ανάκαμψη στη ζώνη του ευρώ, κυρίως λόγω της απότομης πτώσης της προστιθέμενης αξίας στον τομέα του τουρισμού. Η ανάπτυξη οφείλεται στην ιδιωτική κατανάλωση, με τις εξαγωγές αγαθών να δείχνουν κάποια ανθεκτικότητα.
- Η ανεργία συνέχισε να μειώνεται, φτάνοντας το 16,2% το τρίτο τρίμηνο του 2020, γεγονός που δείχνει ότι τα ισχύοντα μέτρα στήριξης είναι επιτυχή στην προστασία των θέσεων εργασίας. Ταυτόχρονα, η απασχόληση μειώθηκε σε σύγκριση με πριν από ένα χρόνο, κυρίως λόγω του χαμηλότερου αριθμού προσλήψεων στον τουριστικό τομέα. Η ανεργία των νέων μειώθηκε επίσης, αλλά παραμένει πολύ υψηλή στο 34,2% το τρίτο τρίμηνο.
- Η αβεβαιότητα σχετικά με τις προοπτικές παραμένει υψηλή. Οι προβολές υπόκεινται σε σημαντική αβεβαιότητα που συνδέεται κυρίως με την εξέλιξη της πανδημίας και την επιτυχία της εκστρατείας εμβολιασμού. Η πρόοδος στην καταπολέμηση της πανδημίας, τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς, είναι επίσης κρίσιμη για την ανάκαμψη της τουριστικής βιομηχανίας.
- Η αβεβαιότητα αφορά επίσης την ταχύτητα ανάκαμψης του ιδιωτικού τομέα μετά τη λήξη των μέτρων στήριξης, τα οποία θα πρέπει να σχεδιαστούν προσεκτικά. Οι γεωπολιτικές εντάσεις στην περιοχή και η παρατεταμένη κρίση μετανάστευσης προσθέτουν περαιτέρω αβεβαιότητα στις μακροοικονομικές προοπτικές.
- Οι προβλέψεις δεν ενσωματώνουν τον οικονομικό αντίκτυπο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας για την Ελλάδα, η εφαρμογή του οποίου αναμένεται να δώσει σημαντική ώθηση στην ανάπτυξη.
Μειώθηκαν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια
- Το απόθεμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων εξακολούθησε να μειώνεται, κυρίως χάρη στο σχέδιο Ηρακλής και τον προσωρινό αντίκτυπο της αναστολής στις πληρωμές δόσεων. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στο τέλος Σεπτεμβρίου 2020 ανήλθαν σε 58,7 δισ. ευρώ, μειωμένα κατά 9,8 δισεκατομμύρια ευρώ από τον Δεκέμβριο του 2019, αλλά μόνο 1 δισ. ευρώ κάτω από το προηγούμενο τρίμηνο. Ως αποτέλεσμα, ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων μειώθηκε στο 35,8%, που παραμένει το υψηλότερο ποσοστό στη ζώνη του ευρώ.
- Η συνεχής βελτίωση το 2020, παρά την πανδημία, οφείλεται κυρίως στις πωλήσεις μη εξυπηρετούμενων δανείων ύψους 6,8 δισ. ευρώ και στην περιορισμένη εισροή νέων προβληματικών δανείων (μείωση κατά 58% σε ετήσια βάση στο 9μηνο), χάρη στην ισχύουσα αναστολή πληρωμών.
- Τα δάνεια σε αναστολή ανήλθαν σε 20,8 δισ. ευρώ από τον Νοέμβριο του 2020, δηλαδή πάνω από το 12% του χαρτοφυλακίου δανείων, περίπου ομοιόμορφα κατανεμημένα μεταξύ εταιρειών και νοικοκυριών.