Απόφαση 322/2020
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ∆ΗΜΙΚΡΑΤΙΑ
ΤΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕ∆ΡΙΟ ΣΕ ΕΛΑΣΣΟΝΑ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ ∆ΕΥΤΕΡΗ ΣΥΝΘΕΣΗ
Συνεδρίασε δηµόσια στο ακροατήριό του, στις 7 Νοεµβρίου 2018, µε την ακόλουθη σύνθεση : Ανδρονίκη Θεοτοκάτου, Πρόεδρος, Σωτηρία Ντούνη, Άννα Λιγωµένου, Αγγελική Μαυρουδή και Μαρία Αθανασοπούλου, Αντιπρόεδροι, Βασιλική Ανδρεοπούλου, Κωνσταντίνα Ζώη, ∆έσποινα Καββαδία - Κωνσταντάρα, Γεωργία Τζοµάκα, Θεολογία Γναρδέλλη, Κωνσταντίνος Εφεντάκης, Αγγελική Πανουτσακοπούλου (εισηγήτρια), ∆ηµήτριος Τσακανίκας, Βασιλική Προβίδη, Ασηµίνα Σακελλαρίου, Ευαγγελία Σεραφή, Ειρήνη Κατσικέρη, Νεκταρία ∆ουλιανάκη και Αικατερίνη Μποκώρου, Σύµβουλοι. Επίσης µετείχαν οι Σύµβουλοι Κωνσταντίνος Παραθύρας, Αργυρώ Μαυροµµάτη, Κωνσταντίνος Κρέπης, Γεωργία Παπαναγοπούλου και Νικολέτα Ρένεση, ως αναπληρωµατικά µέλη. Γραµµατέας η Ελένη Αυγουστόγλου. Γενικός Επίτροπος Επικρατείας :
Αντώνιος Νικητάκης, Επίτροπος Επικρατείας, κωλυοµένης της Γενικής Επιτρόπου Επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο, Χρυσούλας Καραµαδούκη.
Για να δικάσει την από 31 Μαΐου 2017 (αριθµ. καταθ. …/6.6.2017) αίτηση του Ελληνικού ∆ηµοσίου, που εκπροσωπείται από τον Υπουργό Οικονοµικών, ο οποίος παραστάθηκε διά του Νοµικού Συµβούλου του Κράτους Νικολάου Καραγιώργη, κ α τ ά του … … του .., κατοίκου … (οδός … - ...), ο οποίος παραστάθηκε διά της πληρεξούσιας δικηγόρου του Αλεξάνδρας Στίγκα (Α.Μ./∆.Σ.Α. 24115).
Με την αίτηση αυτή επιδιώκεται η αναίρεση της 316/2017 οριστικής απόφασης του ΙΙ Τµήµατος του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Κατά τη συζήτηση που ακολούθησε το ∆ικαστήριο άκουσε:
Τον εκπρόσωπο του Ελληνικού ∆ηµοσίου, ο οποίος ζήτησε την παραδοχή της αίτησης.
Την πληρεξούσια δικηγόρο του αναιρεσίβλητου, η οποία ζήτησε την απόρριψή της.
Και Τον Επίτροπο της Επικρατείας στο Ελεγκτικό Συνέδριο, ο οποίος ανέπτυξε την από 7.11.2018 έγγραφη γνώµη του και πρότεινε την απόρριψη της αίτησης.
Μετά τη δηµόσια συνεδρίαση το ∆ικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη, µε παρόντα τα τακτικά µέλη που έλαβαν µέρος στη συζήτηση της υπόθεσης, εκτός από τη Σύµβουλο Αικατερίνη Μποκώρου, που είχε κώλυµα (άρθρα 11 παρ. 2 του Κώδικα Νόµων για το Ελεγκτικό Συνέδριο, που κυρώθηκε µε το άρθρο πρώτο του ν. 4129/2013 και 78 παρ. 2 του π.δ. 1225/1981), καθώς και τη Σύµβουλο Νεκταρία ∆ουλιανάκη, που αποχώρησε από τη διάσκεψη, σύµφωνα µε τη διάταξη της παρ. 1 του άρθρου 2 του ν. 1968/1991. Αφού µελέτησε τα σχετικά έγγραφα και Απόφαση 322/2020 Σκέφθηκε σύµφωνα µε το νόµο Αποφάσισε τα εξής:
2. Με την υπό κρίση αίτηση ζητείται η αναίρεση της 316/2017 οριστικής απόφασης του ΙΙ Τµήµατος του Ελεγκτικού Συνεδρίου, µε την οποία, κατόπιν µερικής παραδοχής έφεσης του ήδη αναιρεσίβλητου, πρώην εκπαιδευτικού της δηµοτικής εκπαίδευσης, µεταρρυθµίστηκε η …/2016 πράξη της ∆ιεύθυνσης Κανονισµού και Εντολής Πληρωµής Πολιτικών Συντάξεων του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, µε την οποία κανονίστηκε σε αυτόν σύνταξη πληρωτέα από 5.8.2020, ηµεροµηνία που συµπληρώνει το 60ο έτος της ηλικίας του (άρ. 5 παρ. 4 του ν. 3075/2002) και αναπέµφθηκε η υπόθεση στην ανωτέρω ∆ιεύθυνση προκειµένου να του κανονίσει σύνταξη πληρωτέα από 22.6.2015 (εποµένη της αποµάκρυνσής του από την υπηρεσία), καθώς έγινε δεκτό, µεταξύ άλλων, ότι ο ήδη αναιρεσίβλητος, έχοντας θεµελιώσει συνταξιοδοτικό δικαίωµα, µε τη συµπλήρωση εικοσιπενταετούς συντάξιµης υπηρεσίας, πριν τις 31.12.2010, δικαιούται σύνταξη ως πατέρας ανήλικου τέκνου µε τη συµπλήρωση (στις 5.8.2010) του 50ου έτους της ηλικίας του, σύµφωνα µε το άρθρο 56 παρ. 1 εδ. β΄ του Συνταξιοδοτικού Κώδικα, το οποίο, αν και αναφέρεται σε µητέρες µε ανήλικα τέκνα, εφαρµόζεται και στην περίπτωσή του για λόγους αποκατάστασης της ίσης µεταχείρισης των δύο φύλων.
4. Στο άρθρο 4 παρ. 1 του ισχύοντος Συντάγµατος, σύµφωνα µε το οποίο «οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόµου», καθιερώνεται όχι µόνο η ισότητα των Ελλήνων ενώπιον του νόµου, αλλά και η ίση µεταχείριση αυτών εκ µέρους του νοµοθέτη. Προς αποκατάσταση δε της συνταγµατικής αρχής της ισότητας, πρέπει να εφαρµοστεί και για εκείνους, σε βάρος των οποίων έγινε η δυσµενής διάκριση, η διάταξη που ισχύει για την κατηγορία υπέρ της οποίας θεσπίστηκε η ευνοϊκή ρύθµιση (βλ. αποφ. Ολ. Ελ. Συν. 743, 1268/2018, 1807/2014).
6. Η οµοιόµορφη µεταχείριση των δύο φύλων, στο ειδικότερο ζήτηµα των προϋποθέσεων θεµελίωσης συνταξιοδοτικού δικαιώµατος επιβάλλεται στον εθνικό νοµοθέτη και από τις υπερνοµοθετικής ισχύος διατάξεις του πρώην άρθρου 141 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και ήδη άρθρου 157 στην ενοποιηµένη απόδοση της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
7. Ο Κώδικας Πολιτικών και Στρατιωτικών Συντάξεων (π.δ. 169/2007, Α΄ 210) ορίζει στο άρθρο 1 ότι «1. Ο τακτικός δηµόσιος υπάλληλος που λαµβάνει κάθε µήνα µισθό από το ∆ηµόσιο Ταµείο ή από άλλους ειδικούς πόρους δικαιούται σε ισόβια σύνταξη από το ∆ηµόσιο Ταµείο:
α) Αν αποµακρυνθεί µε οποιονδήποτε τρόπο από την υπηρεσία και έχει εικοσιπενταετή πλήρη πραγµατική συντάξιµη υπηρεσία. …» και στο άρθρο 56, όπως η παρ. 1 αυτού ίσχυε πριν από την αντικατάστασή της, από 1.1.2011, µε το άρθρο 6 παρ. 2 του ν. 3865/2010 (Α΄ 120/21.7.2010), ότι «1. Για την καταβολή της σύνταξης των υπαλλήλων, που υπάγονται στην συνταξιοδοτική προστασία του ∆ηµοσίου, θεσπίζεται ηλικία συνταξιοδότησης, η οποία ορίζεται ως εξής:
Η διαφορετική αυτή συνταξιοδοτική µεταχείριση µεταξύ ανδρών και γυναικών, µεταξύ άλλων, µε ανήλικο τέκνο, δεν συνιστά θετικό µέτρο για την προώθηση της ισότητας µεταξύ των δύο φύλων και την άρση τυχόν υφιστάµενων ανισοτήτων σε βάρος των γυναικών, αφού µε τον τρόπο αυτό δεν διευκολύνονται οι γυναίκες στη συνέχιση της επαγγελµατικής τους δραστηριότητας.
Αντίθετα, συνιστά δυσµενή διάκριση των ανδρών έναντι των γυναικών µε µόνο κριτήριο το φύλο τους, που δεν δικαιολογείται από λόγους γενικότερου κοινωνικού ή δηµοσίου συµφέροντος ή από λόγους που ανάγονται στην ανάγκη µεγαλύτερης προστασίας των γυναικών σε θέµατα µητρότητας, γάµου και οικογένειας, δοθέντος ότι και οι δύο γονείς, δεδοµένων των σύγχρονων κοινωνικών συνθηκών, έχουν τις ίδιες υποχρεώσεις και τα ίδια βάρη στο πλαίσιο της ανατροφής των τέκνων τους, αλλά και της λειτουργίας και της ενότητας της οικογένειας, ούτε δικαιολογείται από καθαρά βιολογικές διαφορές που επιβάλλουν τη λήψη ιδιαίτερων µέτρων υπέρ των γυναικών.
Εποµένως, η Απόφαση 322/2020 κρίσιµη εν προκειµένω συνταξιοδοτική ρύθµιση του άρθρου 56 παρ. 1 β΄ του Συνταξιοδοτικού Κώδικα, µε την οποία θεσπίζεται µικρότερο όριο ηλικίας για τη συνταξιοδότηση των γυναικών που έχουν ανήλικο τέκνο, αντίκειται στη συνταγµατική αρχή της ισότητας και πρέπει, προς αποκατάσταση της ίσης µεταχείρισης των δύο φύλων, να τύχει εφαρµογής και στους άνδρες υπαλλήλους.
Η ίδια ρύθµιση είναι αντίθετη και στο άρθρο 141 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και ήδη άρθρο 157 στην ενοποιηµένη απόδοση της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ως εκ τούτου, για λόγους τήρησης των επιταγών του άρθρου αυτού για την ίση µεταχείριση των δύο φύλων για όσο χρονικό διάστηµα διατηρείται σε ισχύ η δυσµενής αυτή διάκριση σε βάρος των ανδρών, ως δικαιολογούµενη κατά την αντίληψη του εθνικού νοµοθέτη από κοινωνικούς λόγους, πρέπει να επεκταθεί η εφαρµογή της και στους άνδρες υπαλλήλους (βλ. απόφαση Μείζονος Ολοµέλειας Ελ. Συν. 317/2020, όπου και µειοψηφίες και συγκλίνουσα γνώµη επί µειοψηφίας της Συµβούλου Ασηµίνας Σακελλαρίου, µε την οποία συντάχθηκε και η Σύµβουλος ∆έσποινα Καββαδία - Κωνσταντάρα).
9. Στην προκειµένη περίπτωση, µε την αναιρεσιβαλλόµενη απόφασή του, το δικάσαν II Τµήµα δέχθηκε, κατά την ανέλεγκτη αναιρετικά περί τα πράγµατα κρίση του, τα ακόλουθα:
Ο αναιρεσίβλητος, πρώην εκπαιδευτικός της δηµοτικής εκπαίδευσης, ο οποίος γεννήθηκε στις 5.8.1960 και απέκτησε τέκνο στις 21.9.2006, αποχώρησε από την υπηρεσία στις 21.6.2015, κατόπιν παραίτησης, έχοντας συνολική συντάξιµη υπηρεσία διαδοχικής ασφάλισης από έτη 33-6-1.
Με την …/2016 πράξη της ∆ιεύθυνσης Κανονισµού και Εντολής Πληρωµής Πολιτικών Συντάξεων του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους κανονίστηκε σε αυτόν σύνταξη πληρωτέα από 5.8.2020, ηµεροµηνία που συµπληρώνει το 60ο έτος της ηλικίας του, σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 5 παρ. 4 του ν. 3075/2002.
10. Με την αναιρεσιβαλλόµενη απόφαση έγινε εν µέρει δεκτή έφεση του ανωτέρω κατά της ως άνω πράξης κανονισµού σύνταξης, µε την αιτιολογία ότι ο αναιρεσίβλητος, ο οποίος διορίστηκε στις 29.8.1984, συµπλήρωσε το 50ό έτος της ηλικίας του στις 5.8.2010, έχει ανήλικο τέκνο γεννηθέν στις 21.9.2006 και έχει συµπληρώσει πριν από τις 31.12.2010 εικοσιπενταετή συντάξιµη υπηρεσία, θεµελιώνει συνταξιοδοτικό δικαίωµα µέχρι την ηµεροµηνία αυτή (31.12.2010) και, εφόσον δεν έλαβε τρίµηνες αποδοχές, δικαιούται σύνταξη από την εποµένη της αποµάκρυνσής του από την υπηρεσία, ήτοι από 22.6.2015, κατ’ εφαρµογή του άρθρου 56 παρ. 1 β΄ του Συνταξιοδοτικού Κώδικα, όπως αυτό ίσχυε πριν αντικατασταθεί από 1.1.2011 µε το άρθρο 6 παρ. 2 β΄ του ν. 3865/2010.
Και τούτο, διότι οι ρυθµίσεις του άρθρου αυτού, το οποίο θεσπίζει το 50ο έτος ως όριο ηλικίας για τη συνταξιοδότηση των γυναικών δηµοσίων υπαλλήλων, που είναι µητέρες µε ανήλικα τέκνα, πρέπει, για λόγους αποκατάστασης της ίσης µεταχείρισης των δύο φύλων, να τύχουν εφαρµογής και στους άνδρες υπαλλήλους που τελούν στην ίδια κατάσταση, δηλαδή έχουν ανήλικο τέκνο, εφόσον θεµελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωµα µέχρι 31.12.2010.
Εποµένως, κατά την αναιρεσιβαλλόµενη απόφαση, το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους εσφαλµένως δέχθηκε ότι δεν ισχύει για τον ήδη αναιρεσίβλητο το όριο ηλικίας των 50 ετών που προβλέπεται για τις γυναίκες υπαλλήλους µε ανήλικο τέκνο, κατ’ επεκτατική εφαρµογή της ανωτέρω διάταξης, µε βάση την αρχή της ισότητας.
Με τις παραδοχές αυτές, το Τµήµα δέχθηκε εν µέρει την έφεση, Απόφαση 322/2020 µεταρρύθµισε την ανωτέρω πράξη της ∆ιεύθυνσης Κανονισµού και Εντολής Πληρωµής Πολιτικών Συντάξεων του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους και ανέπεµψε την υπόθεση στην εν λόγω ∆ιεύθυνση, προκειµένου να κανονιστεί στον ήδη αναιρεσίβλητο σύνταξη πληρωτέα από 22.6.2015, ήτοι από την εποµένη της αποµάκρυνσής του από την υπηρεσία, κατά τα ειδικότερα διαλαµβανόµενα στην αναιρεσιβαλλόµενη απόφαση.
11. Το Τµήµα κρίνοντας ως ανωτέρω, ορθά ερµήνευσε και εφάρµοσε τον νόµο, καθόσον, όπως έγινε προηγουµένως δεκτό (σκέψη 8), η κατά τα προαναφερθέντα διαφορετική συνταξιοδοτική µεταχείριση µεταξύ ανδρών και γυναικών συνιστά αδικαιολόγητη δυσµενή διάκριση των πρώτων έναντι των δεύτερων µε µόνο κριτήριο το φύλο τους, ως εκ τούτου δε, προς αποκατάσταση της ίσης µεταχείρισης των δύο φύλων, βάσει των άρθρων 4 του Συντάγµατος και 157 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρέπει να επεκταθεί η εφαρµογή της κρίσιµης εν προκειµένω διάταξης του άρθρου 56 παρ. 1 β΄ του Συνταξιοδοτικού Κώδικα και στους άνδρες υπαλλήλους, που τελούν σε όµοιες περιστάσεις µε τις γυναίκες υπαλλήλους µε ανήλικο τέκνο.
Εποµένως, οι περί του αντιθέτου προβαλλόµενοι αναιρετικοί λόγοι είναι νόµω αβάσιµοι και απορριπτέοι.
12. Κατά ακολουθίαν των προεκτεθέντων, πρέπει να απορριφθεί η
κρινόµενη
αίτηση αναίρεσης, κατ’ εκτίµηση δε των περιστάσεων, να απαλλαγεί
το Ελληνικό ∆ηµόσιο από τα δικαστικά έξοδα του αναιρεσίβλητου (άρθρο 275
παρ. 1 εδ. ε΄ του Κώδικα ∆ιοικητικής ∆ικονοµίας, κυρωθέντος µε το άρθρο
πρώτο του ν. 2717/1999, Α΄ 97, αναλόγως εφαρµοζοµένου βάσει του άρθρου
123 του π.δ/τος 1225/1981, όπως αυτό ισχύει µετά την τροποποίησή του µε το
άρθρο 12 παρ. 2 του ν. 3472/2006, Α΄ 135).
Για τους λόγους αυτούς Απορρίπτει την αίτηση του Ελληνικού ∆ηµοσίου για αναίρεση της 316/2017 απόφασης του ΙΙ Τµήµατος. Και Απαλλάσσει το Ελληνικό ∆ηµόσιο από τα δικαστικά έξοδα του αναιρεσίβλητου.
Κρίθηκε και αποφασίστηκε στην Αθήνα, στις 19 Ιουνίου 2019.
Η ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ
ΑΝ∆ΡΟΝΙΚΗ ΘΕΟΤΟΚΑΤΟΥ
Η ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ
ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΑΝΟΥΤΣΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΕΛΕΝΗ ΑΥΓΟΥΣΤΟΓΛΟΥ
∆ηµοσιεύθηκε σε έκτακτη δηµόσια συνεδρίαση, στις 4 Μαρτίου 2020.
Ο ΠΡΟΕ∆ΡΟΣ
ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΑΡΜΑΣ
Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΕΛΕΝΗ ΑΥΓΟΥΣΤΟΓΛΟΥ