Συνέντευξη στον Μιχάλη Μιχαήλ
Η Κύπρος και η Ελλάδα χειρίστηκαν λάθος το θέμα των κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας, θεωρεί ο καθηγητής, πρώην Υφ. Εξωτερικών της Ελλάδας και πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστεία, Γιάννης Βαληνάκης.
Στη συνέντευξή του στην «Κυριακάτικη Χαραυγή» εξηγεί γιατί είναι λανθασμένη αυτή η γραμμή και γιατί τα τελευταία συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής δεν μπορούν να είναι ικανοποιητικά.
Σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, εκτιμά ότι η πενταμερής διάσκεψη δεν θα είναι άτυπη, αφού η Τουρκία θα θέσει νέους όρους για λύση του Κυπριακού.
Ο κ. Βαληνάκης εκτιμά ότι οι προκλήσεις της Τουρκίας μπορεί να έχουν λιγοστέψει, αλλά η Άγκυρα εξακολουθεί να συμπεριφέρεται ως ένα μη κανονικό κράτος και το ότι κόπασαν πρόσκαιρα οι προκλήσεις, αυτό δεν πρέπει να εκληφθεί ως κίνηση καλής θέλησης και να της δοθεί συγχωροχάρτι από την Ελλάδα και την Κύπρο.
Κύριε Βαληνάκη, η Ελλάδα είναι μέλος του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. Σας ικανοποιεί ο τρόπος με τον οποίο και οι δύο οργανισμοί αντιδρούν απέναντι στις τουρκικές προκλήσεις;
Σίγουρα η συμπεριφορά του ΝΑΤΟ και κυρίως του γενικού γραμματέα του, κ. Στόλτενμπεργκ, δεν είναι αυτή που η Ελλάδα θεωρεί ότι είναι η πρέπουσα. Προσωπικά θεωρώ ότι ο κ. Στόλτενμπεργκ έχει ξεφύγει εντελώς από το ρόλο του, ο οποίος είναι να διασφαλίζει την ασφάλεια και την ειρήνη όχι μόνο απέναντι σε τρίτες χώρες, αλλά και μεταξύ των κρατών-μελών, άρα και μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Δεν μπορεί δηλαδή, είναι τελείως εξωφρενικό, να προστατεύεται η Ελλάδα μέσω του ΝΑΤΟ από μία τρίτη χώρα και να μην προστατεύεται από μία επίθεση άλλης χώρας μέσα στο ΝΑΤΟ. Θεωρώ λοιπόν ότι ο ρόλος του κ. Στόλτενμπεργκ είναι ιδιαίτερα αρνητικός και ότι η ελληνική πλευρά θα έπρεπε να το θέσει αυτό πολύ πιο ωμά απ’ ό,τι το έχει κάνει μέχρι σήμερα.
Πάντως το ΝΑΤΟ σε κάθε περίπτωση δεν είναι αυτό που μπορεί να δώσει λύση στο πρόβλημα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, γι’ αυτό και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής προώθησε με πολύ έντονο τρόπο και το πέτυχε με την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, με την προοπτική ότι η μετεξέλιξη της Ευρώπης σε αμυντική δύναμη θα αποτελέσει την ασπίδα απέναντι στην Τουρκία και τον πολλαπλασιαστή ισχύος της ελληνικής πλευράς.
Δεν βλέπουμε να επιτυγχάνετε κάτι τέτοιο;
Δυστυχώς από λάθη που έγιναν από την ελληνική πλευρά και από λάθος εξελίξεις, λόγω της μεγάλης διεύρυνσης που έγινε τα τελευταία χρόνια, η ευρωπαϊκή ενοποίηση αρχίζει να παίρνει μια άλλη κατεύθυνση. Έχει περιγραφεί ως υπερωκεάνιο που δυσκολεύεται να στρίψει… Θα έλεγα, δυστυχώς δεν βρίσκω καλύτερη λέξη να πω, ότι έγινε μία σούπα μέσα στην οποία χάνεται η ουσία.
Όταν λοιπόν χάνεται η ουσία και γίνεται πλέον η Ευρωπαϊκή Ένωση κάτι το άμορφο, που δεν μπορεί να αναλάβει νέες πρωτοβουλίες και κυρίως να προστατεύσει τα κράτη-μέλη του από εξωτερική επίθεση, ενώ είναι και υποχρέωση θεσμική, σύμφωνα με τα άρθρα της τελευταίας συνθήκης, τότε πραγματικά η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει χάσει τη σημασία της και αυτό πρέπει να μας οδηγεί όλους εμάς, που παρατηρούμε, μελετούμε και σκεφτόμαστε για τα διεθνή θέματα, σε καινούργιες σε σκέψεις για το πώς Ελλάδα και Κυπριακή Δημοκρατία θα διασφαλίσουν τα συμφέροντά τους σε έναν κόσμο που αρχίζει να γίνεται διαφορετικός από αυτόν που ξέραμε πριν από 10-20 χρόνια, δηλαδή ένα πολυπολικό σύστημα, όπου πολλές μεγάλες και μεσαίες δυνάμεις ανταγωνίζονται μεταξύ τους σχηματίζοντας πόλους, συμμαχίες και αντισυμμαχίες, οδηγώντας με την αστάθεια που αυτές οι συμμαχίες έχουν σε έναν διαρκή ανταγωνισμό που μπορεί να οδηγήσει και σε σύγκρουση.
Άρα λοιπόν έχουμε να κάνουμε με ένα ρευστό διεθνές περιβάλλον όπου παίζουν πολλοί παίκτες, στο οποίο περιλαμβάνεται και η Τουρκία.
«Η ΕΕ έγινε μία σούπα, μέσα στην οποία χάνεται η ουσία»
Τα μέλη της Ε.Ε. και ιδιαίτερα η Γερμανία δεν επιθυμούν την επιβολή κυρώσεων. Υπάρχει τρόπος η Ε.Ε. να πιέσει την Τουρκία;
Υπάρχουν πολλοί τρόποι με το να είμαστε διπλωματικά παρόντες, Ελλάδα και Κυπριακή Δημοκρατία, στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Υπήρξε λάθος στρατηγική από την αρχή, δηλ. ότι μπορεί να καμφθεί η τουρκική προκλητικότητα διά μέσου των κυρώσεων.
Ξεκίνησε η Κυπριακή Δημοκρατία που κάτι κατάφερε με πολύ μεγάλη προσπάθεια, συνέχισε και η Ελλάδα στην ίδια λογική και πιστεύω ότι το αποτέλεσμα ήταν εξαιρετικά πενιχρό, απογοητευτικό. Λυπάμαι που το λέω έτσι, αλλά έχω μια εμπειρία δεκαετιών ως επιστήμονας στον τομέα των διεθνών σχέσεων και των ελληνοτουρκικών και του Κυπριακού, κι έχω και μια σχεδόν δεκαετή εμπειρία στο ΥΠΕΞ με διάφορους ρόλους, αλλά και στην ενεργό πολιτική.
Είναι προφανές, και φαινόταν από την αρχή, ότι δεν υπήρχε περίπτωση να πετύχουμε κάτι σοβαρό με τις κυρώσεις. Διότι όποιος γνωρίζει από κυρώσεις, γνωρίζει ότι ακόμα κι αν λαμβάνονται τέτοιες αποφάσεις δεν οδηγούν στον τελικό στόχο, δηλαδή να κάμψουν μία χώρα. Άρα οι κυρώσεις δεν μπορούν να έχουν αποτέλεσμα, πολύ περισσότερο ένα εμπάργκο όπλων, που όπως μας είπε προ ημερών ο ΥΠΕΞ της Γερμανίας, κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει εναντίον ενός ΝΑΤΟϊκού συμμάχου, εννοώντας ασφαλώς και εναντίον της γερμανικής βιομηχανίας εξοπλισμών.
Και αυτό δείχνει και πολύ έντονα αυτό που μας περιμένει, να τελειώνουμε όσο το δυνατό πιο γρήγορα με τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό, για να μη χρειαστεί η Γερμανία να πιέζεται και να απολογείται γιατί δεν προβαίνει στο εμπάργκο. Θέλω να πω με όλα αυτά ότι ήταν προφανές ότι δεν μπορεί να φέρει αποτελέσματα αυτή η στρατηγική για όποιον στοιχειωδώς γνωρίζει τι συμβαίνει στην Ε.Ε.
Αφού βλέπουμε ότι δεν προχωρούν οι κυρώσεις, δεν προχωρεί το εμπάργκο, να πάρουμε ισχυρές διατυπώσεις Ελλάδα και Κυπριακή Δημοκρατία στα συμπεράσματα υπέρ των δικών μας θέσεων. Θέτεις προϋποθέσεις για να εκθέσεις την Τουρκία και δεν σέρνεσαι σε ένα διάλογο υπό τους όρους της άλλης πλευράς.
Και κατά τη γνώμη μου πολύ ορθά η Κυπριακή Δημοκρατία έβαλε τον Οκτώβριο στα συμπεράσματα την πρόσκληση προς την Τουρκία να ανοίξει διάλογο ως τρίτη χώρα με μία κοινοτική χώρα, την Κυπριακή Δημοκρατία, για τον καθορισμό των θαλασσίων ζωνών και βλέπω με έκπληξη ότι αυτή η φράση εξαφανίστηκε τον Δεκέμβριο. Και αντ’ αυτού μας έρχεται μία πενταμερής χωρίς όρους και χωρίς προϋποθέσεις. Δεν τα καταλαβαίνω αυτά. Διότι αυτά συμβαίνουν την ώρα που Κύπρος και Ελλάδα παίζουν στο δικό τους γήπεδο. Είναι στην Ε.Ε. κι όχι στο ΝΑΤΟ όπου συμμετέχουν η Τουρκία και οι ΗΠΑ. Κι αυτά που πήραν Κύπρος και Ελλάδα είναι χειρότερα από αυτά που είχαν αποφασίσει οι ηγέτες της Ε.Ε. τον Οκτώβριο.
«Δεν υπήρχε περίπτωση να πετύχουμε κάτι σοβαρό με τις κυρώσεις»
Τα τελευταία συμπεράσματα της Ε.Ε. δεν σας ικανοποιούν;
Ασφαλώς δεν με ικανοποιούν. Όλοι έχουν μείνει με την έλλειψη ικανοποίησης. Κι εγώ πάω πιο πέρα από την έλλειψη ικανοποίησης και λέω ότι δεν είναι καν καλύτερα από τα προηγούμενα.
Ενώ δηλ. όλη η Ευρώπη έχει συνειδητοποιήσει περί τίνος πρόκειται για την Τουρκία, αυτή συνεχίζει με χειρότερο τρόπο, προκαλεί την ίδια τη Γερμανία και τους φίλους της στην Ε.Ε. με τη συμπεριφορά της και παρόλα αυτά καταφέρνουμε τον Δεκέμβριο να πάρουμε χειρότερα συμπεράσματα, παίζοντας στο δικό μας γήπεδο. Κι όταν παίρνουμε τέτοιες αποφάσεις στο δικό μας γήπεδο, τι θα συμβεί όταν παίζουμε στο εχθρικό; Εκεί φοβούμαι πολύ για το τι μπορεί να συμβεί.
«Η Τουρκία προφανώς προτιμά τη συνομοσπονδία. Τα δύο κράτη φοβίζουν την Τουρκία»
Έχουμε και τις απειλές της Τουρκίας για λύση δύο κρατών στην Κύπρο. Υπάρχει διέξοδος από αυτό το αδιέξοδο;
Θεωρώ αυτονόητο ότι η Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορεί υπό τις παρούσες συνθήκες και τις προκλήσεις να πάει σε πενταμερή χωρίς διευκρινίσεις έχοντας να κάνουμε -μετά τις «εκλογές»- με έναν πράκτορα της Τουρκίας και με τον Ερντογάν να οδηγεί τις εξελίξεις.
Θα πας λοιπόν χωρίς να θέσεις προϋποθέσεις σε έναν τέτοιο διάλογο, όπου η άλλη πλευρά σου προτείνει λύση δύο κρατών ή συνομοσπονδία; Όταν δηλαδή η άλλη πλευρά αλλάζει τη ροή των συζητήσεων; Θα πω και κάτι άλλο. Όταν η Τουρκία καλεί να διαλέξουμε μεταξύ συνομοσπονδιακής λύσης ή λύσης δύο κρατών, έχουμε καμιά αμφιβολία ότι ο στόχος της είναι να καθυποτάξει ολόκληρη την Κύπρο; Αν έχει να διαλέξει τη μία από τις δύο λύσεις, η Τουρκία προφανώς προτιμά τη συνομοσπονδία. Τα δύο κράτη φοβίζουν την Τουρκία.