Σάββας Καλεντερίδης
Από τη στήλη αυτή, χρόνια τώρα εξετάζουμε την πορεία και την εξέλιξη των σχέσεων της Τουρκίας με τις ΗΠΑ, κυρίως μετά το άνοιγμα που έκανε ο Ερντογάν προς τον Πούτιν, μόλις λίγες ημέρες πριν το πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016. Όλο αυτό το διάστημα, ο Ερντογάν έκανε πολλά πρακτικά βήματα προς τη Ρωσία, βήματα που μπορούν να θεωρηθούν και ως η απαρχή μιας γεωπολιτικής στροφής, που έχει τέτοια δυναμική ώστε μπορεί να αλλάξει την ίδια την Ιστορία της περιοχής. Τα βήματα αυτά τα έκανε για δύο λόγους:
- Ο ένας ήταν η άρνηση των ΗΠΑ να αλλάξουν την πολιτική τους στο Κουρδικό και συγκεκριμένα την πολιτική συνεργασίας με τους Κούρδους της Συρίας, μια συνεργασία που οδηγούσε στην ίδρυση ντε φάκτο αυτόνομης κουρδικής κρατικής οντότητας. Η προοπτική αυτή, αποτελούσε –και συνεχίζει να αποτελεί– για την Τουρκία μείζονα απειλή όχι απλά εθνικής ασφάλειας, αλλά επιβίωσης της χώρας, με τον τρόπο που την γνωρίζουμε από της ίδρυσής της, το 1923. Γι’ αυτό προσέγγισε τη Ρωσία, εξασφαλίζοντας από τη Μόσχα την άδεια να εισβάλλει στη Συρία δύο φορές –στην Αλ Μπαμπ και το Αφρίν–, «σπάζοντας» στη μέση τον στρατηγικής σημασίας «Κουρδικό Διάδρομο». Αυτή η απειλή απασχολεί κυρίως τον Στρατό και το βαθύ κράτος, το οποίο έπαιξε ρόλο στην απόφαση του Ερντογάν να γυρίσει την πλάτη στις ΗΠΑ.
- Ένας άλλος λόγος που ο Ερντογάν επέλεξε τον Πούτιν ως βασικό συνεργάτη στα τεκταινόμενα της περιοχής από το 2016, είναι καθαρά ψυχολογικός. Όποιος έχει μελετήσει τον χαρακτήρα και την ιδιοσυγκρασία του Ερντογάν, γνωρίζει ότι –μεταξύ άλλων– είναι εκδικητικός, παρορμητικός και αυτοκαταστροφικός. Θεωρώντας, λοιπόν, ότι πίσω από την απόπειρα πραξικοπήματος βρίσκονται οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, όχι μόνο στράφηκε προς τον Πούτιν και τη Ρωσία, αλλά τα έβαλε με τις ΗΠΑ. Η περίπτωση του πάστορα Μπράνσον, είναι χαρακτηριστική και δεν είναι καθόλου απλή. Ήταν μια πάρα πολύ σοβαρή υπόθεση.
Τα αναφέρουμε όλα αυτά γιατί ο Ερντογάν, μπορεί ως χαρακτήρας να είναι εκδικητικός και αυτοκαταστροφικός, επειδή είναι πολιτικό ον, τόσα χρόνια στο τιμόνι της Τουρκίας, έχει αποκτήσει εμπειρία στην πολιτική και φυσική του επιβίωση, αφού το δεύτερο, όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα, εξαρτάται από το πρώτο.
Τώρα ο Ερντογάν βρίσκεται σε ένα πολλαπλό αδιέξοδο
Ο συνεργασία του με τη Ρωσία, δοκιμάζεται σκληρά στο Ιντλίμπ και τη Συρία. Οι Ρώσοι είναι σκληροί παίκτες και ο Ερντογάν γνωρίζει ότι μετά το Ιντλίμπ, θα ακολουθήσει η εκδίωξη από το Αφρίν και την Αλ Μπαμπ και από όλες τις περιοχές της Συρίας όπου η Τουρκία έχει εγκαθιδρύσει μια ιδιότυπη επιρροή. Επίσης, ο Ερντογάν αντιμετωπίζει προβλήματα με τη Ρωσία και στη Λιβύη, αν και εκεί δεν είναι ξεκάθαρος ο ρόλος της Μόσχας. Τέλος, ο Ερντογάν αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στην οικονομία, προβλήματα τα οποία μπορεί να του στοιχίσουν την επανεκλογή του το 2023 και την πολιτική –και φυσική– του επιβίωση.
Ο συνεργασία του με τη Ρωσία, δοκιμάζεται σκληρά στο Ιντλίμπ και τη Συρία. Οι Ρώσοι είναι σκληροί παίκτες και ο Ερντογάν γνωρίζει ότι μετά το Ιντλίμπ, θα ακολουθήσει η εκδίωξη από το Αφρίν και την Αλ Μπαμπ και από όλες τις περιοχές της Συρίας όπου η Τουρκία έχει εγκαθιδρύσει μια ιδιότυπη επιρροή. Επίσης, ο Ερντογάν αντιμετωπίζει προβλήματα με τη Ρωσία και στη Λιβύη, αν και εκεί δεν είναι ξεκάθαρος ο ρόλος της Μόσχας. Τέλος, ο Ερντογάν αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα στην οικονομία, προβλήματα τα οποία μπορεί να του στοιχίσουν την επανεκλογή του το 2023 και την πολιτική –και φυσική– του επιβίωση.
Τα προβλήματα στην οικονομία είναι πολλά, όμως το πιο οξύ πρόβλημα είναι η αδυναμία, κάτω από τις παρούσες συνθήκες, να εξασφαλίσει κεφάλαια σε συνάλλαγμα περίπου 160 δισεκατομμυρίων δολαρίων, για την αποπληρωμή και αντικατάσταση χρέους, για το 2020.
Υπό τις παρούσες συνθήκες, τόσα πολλά χρήματα ο Ερντογάν μπορεί να βρει μόνο σε δύο «πόρτες»: Η μια είναι το ΔΝΤ και η άλλη η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ.
Όμως και οι δύο αυτές πόρτες είναι κλειστές, γιατί υπάρχουν οι κυρώσεις που έχει αποφασίσει το Κογκρέσο, λόγω της επιμονής του Ερντογάν να αγοράσει, να παραλάβει και να ενεργοποιήσει τους ρωσικούς S-400. Μάλιστα, ο Τούρκος πρόεδρος, επειδή όπως είπαμε παραπάνω είναι και παρορμητικός, είχε εκφραστεί με εξαιρετικά προσβλητικό τρόπο για τις ΗΠΑ, όταν έβαζαν όρους για τους S-400. Μεταξύ άλλων είπε ότι «δεν είμαστε κράτος φυλάρχων της Αφρικής, δεν γλείφουμε εκεί που φτύνουμε, δεν κάνουμε βήμα πίσω, εμείς τιμούμε την υπογραφή μας και δεν εξευτελιζόμαστε» και άλλα πολλά, που μπορεί κανείς να γράψει και βιβλίο με τις προσβλητικές φράσεις που χρησιμοποίησε εναντίον των ΗΠΑ. Επειδή, όμως, όπως είπαμε, έχει αποκτήσει εμπειρία στην πολιτική του επιβίωση, ο Ερντογάν πήρε «σφουγγάρι», όπως έλεγε ο Αντώνης Σαμαράς, και έσβησε όλα όσα έλεγε για τις ΗΠΑ. Και τους S-400 δεν θα ενεργοποιήσει και θα συνεργαστεί με τις ΗΠΑ στη Συρία, εναντίον της Ρωσίας και των Κούρδων, και θα πάρει την υπογραφή του πίσω και θα… γλείψει εκεί που έφτυνε.
Ο Ερντογάν για να επιβιώσει, οδηγεί την Τουρκία με την ουρά στα σκέλια και πάλι στη… ζεστή αγκαλιά των ΗΠΑ, μια εξέλιξη που θα έχει επιπτώσεις στην περιοχή και το… μάρμαρο δεν θα το πληρώσουν μόνο οι Κούρδοι και ο Άσαντ, αλλά και η Κύπρος και η Ελλάδα.
Για να μη θεωρηθεί υπερβολικό αυτό που αναφέρθηκε παραπάνω, ότι ο Ερντογάν «θα… γλείψει εκεί που έφτυνε», ακολουθεί μέρος της επιστολής που έστειλε προχθές στον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλτ Τραμπ, μαζί με τη βοήθεια που έστειλε η Τουρκία στις ΗΠΑ, σε υγειονομικά υλικά, για την αντιμετώπιση του κορονοϊού. Ιδού το γλείψιμο που λέγαμε:
«Αγαπητέ φίλε,
…πιστεύω ότι πρέπει να επωφεληθούμε από το θετικό περιβάλλον που δημιουργήθηκε από τη συνεργασία μας, η οποία έχει γίνει ισχυρότερη λόγω της επιδημίας, προκειμένου να προωθήσουμε τις τουρκοαμερικανικές διμερείς σχέσεις σε κάθε τομέα και να συνειδητοποιήσουμε τις δυνατότητες των χωρών μας με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο, ειδικά όσον αφορά τον εμπορικό μας στόχο των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Στην πραγματικότητα, οι πρόσφατες εξελίξεις στην περιοχή μας, ιδίως στη Συρία και τη Λιβύη, έδειξαν για άλλη μια φορά πόσο σημαντικό είναι να διατηρηθεί η συμμαχία και η συνεργασία Τουρκίας-ΗΠΑ με τον ισχυρότερο τρόπο. Ελπίζω ότι την προσεχή περίοδο το Κογκρέσο και ο αμερικανικός Τύπος θα κατανοήσουν καλύτερα τη στρατηγική σημασία των σχέσεών μας και θα ενεργήσουν με την κατανόηση που απαιτείται από τον κοινό μας αγώνα και τα κοινά μας προβλήματα, με τον αντίκτυπο αυτής της αλληλεγγύης που επιδείξαμε κατά τη διάρκεια της επιδημίας…
…Εκφράζω τους χαιρετισμούς και την ειλικρινή μου αγάπη σε αυτόν τον αγώνα που θα ολοκληρώσουμε με επιτυχία μαζί.
…πιστεύω ότι πρέπει να επωφεληθούμε από το θετικό περιβάλλον που δημιουργήθηκε από τη συνεργασία μας, η οποία έχει γίνει ισχυρότερη λόγω της επιδημίας, προκειμένου να προωθήσουμε τις τουρκοαμερικανικές διμερείς σχέσεις σε κάθε τομέα και να συνειδητοποιήσουμε τις δυνατότητες των χωρών μας με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο, ειδικά όσον αφορά τον εμπορικό μας στόχο των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Στην πραγματικότητα, οι πρόσφατες εξελίξεις στην περιοχή μας, ιδίως στη Συρία και τη Λιβύη, έδειξαν για άλλη μια φορά πόσο σημαντικό είναι να διατηρηθεί η συμμαχία και η συνεργασία Τουρκίας-ΗΠΑ με τον ισχυρότερο τρόπο. Ελπίζω ότι την προσεχή περίοδο το Κογκρέσο και ο αμερικανικός Τύπος θα κατανοήσουν καλύτερα τη στρατηγική σημασία των σχέσεών μας και θα ενεργήσουν με την κατανόηση που απαιτείται από τον κοινό μας αγώνα και τα κοινά μας προβλήματα, με τον αντίκτυπο αυτής της αλληλεγγύης που επιδείξαμε κατά τη διάρκεια της επιδημίας…
…Εκφράζω τους χαιρετισμούς και την ειλικρινή μου αγάπη σε αυτόν τον αγώνα που θα ολοκληρώσουμε με επιτυχία μαζί.
Ρ.Τ. Ερντογάν».