Του Σάββα Καλεντερίδη
Η Λευκωσία, πέραν του ότι κύρωσε τη Συμφωνία για το Δίκαιο της Θάλασσας αρκετά χρόνια πριν την Αθήνα, λειτουργώντας αθόρυβα και με βάση στρατηγικό σχεδιασμό, προχώρησε στην υπογραφή συμφωνιών οριοθέτησης ΑΟΖ με τις γειτονικές της χώρες.
Συγκεκριμένα, η Κυπριακή Δημοκρατία υπέγραψε σχετικές συμφωνίες με την Αίγυπτο (2003), το Λίβανο (2007) και το Ισραήλ (2010), φροντίζοντας να πείσει τις κυβερνήσεις των χωρών αυτών η οριοθέτηση να γίνει με τη μέθοδο της μέσης γραμμής.
Σημειώνεται ότι, με βάση μαρτυρίες Ελλήνων πρώην αξιωματούχων της Κυπριακής Δημοκρατίας, η Αθήνα όχι μόνο δεν δέχτηκε να οριοθετήσει την ΑΟΖ με την Κύπρο, αλλά παρενέβη και «διόρθωσε» τον χάρτη οριοθέτησης της Κυπριακής Δημοκρατίας με την Αίγυπτο, ως ακολούθως, όπως αναφέρει* ο Νίκος Ρολάνδης, που ως υπουργός Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού, χειρίστηκε το θέμα της συμφωνίας:
«Η Ελλάδα ήταν πάντα διστακτική να εγείρει θέματα, στα οποία έχει διαφορές με την Τουρκία για το δίκαιο της θάλασσας. […] Ηγέρθη θέμα γιατί, αν η Ελλάδα μετρούσε τη δική της περιοχή από το Καστελόριζο, που είναι το ακραίο σημείο, προς την Κύπρο τότε αλλού θα ήταν η ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας». Σε αυτό το σημείο ο κ. Ρολάνδης επικαλείται, μάλιστα, και πρακτικά συνεδριάσεων στο γραφείο του τότε γενικού εισαγγελέα, με αντιπροσωπεία του ελληνικού ΥΠΕΞ, ο οποίος «παρακάλεσε» την κυπριακή πλευρά να μην υπογράψει την αρχική θαλάσσια οριοθέτηση. «Μας είπε το εξής: Αν δεχτούμε την ελλαδική θέση ότι το Καστελόριζο έχει πλήρη επήρεια στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, τότε η μέση γραμμή θα είναι μέχρι εδώ. Αν δεχτούμε την Τουρκική θέση ότι το Καστελόριζο δεν έχει επήρεια, τότε η γραμμή είναι αλλού. Ο κ. (τάδε) για αποφυγή των προβλημάτων αυτών προέτρεψε την κυπριακή πλευρά όπως διορθωθούν οι συντεταγμένες και τα σύνορα δυτικά να σταματήσουν μέχρι 8 ναυτικά μίλια μέσα από εκεί που έχουν συμφωνηθεί, ούτως ώστε να αποφευχθούν οποιεσδήποτε επιπλοκές με γείτονες χώρες».
Σημειώνεται ότι αυτά έγιναν επί κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Σημίτη και όταν υπουργός Εξωτερικών ήταν ο Γιώργος Παπανδρέου.
Παρά την ακατανόητη στάση της Αθήνας, η Λευκωσία προχώρησε και οικοδόμησε μια ενεργειακή στρατηγική που είχε τους εξής πυλώνες:
-Χώρισε το νότιο μέρος της ΑΟΖ της σε 13 θαλασσοτεμάχια
-Προχώρησε σε αδειοδοτικούς γύρους, προκαλώντας το ενδιαφέρον μεγάλων εταιρειών με εμπειρία στις εξορύξεις πετρελαίου και φυσικού αερίου υποθαλασσίων κοιτασμάτων
-Παραχώρησε θαλασσοτεμάχια σε μεγάλες εταιρείες των ΗΠΑ, της Γαλλίας, της Ιταλίας, του Ισραήλ, του Κατάρ και της Κορέας
-Προχώρησε σε πολιτικές διαβουλεύσεις με τις χώρες από τις οποίες προέρχονται οι δικαιούχες εταιρείες, για να εξασφαλιστεί η πολιτική ακόμα και στρατιωτική υποστήριξη των χωρών αυτών στην Κυπριακή Δημοκρατία.
-Προχώρησε σε υπογραφή συμφωνιών με γειτονικές χώρες, κυρίως με Ισραήλ, Αίγυπτο και Ελλάδα, που σχετίζονται με θέματα συνεργασίας στην ενέργεια και την ασφάλεια
Το σχέδιο της Λευκωσίας σε πρώτη φάση λειτούργησε, θα λέγαμε άψογα.
Οι δύο πρώτες εταιρείες από ΗΠΑ και Ισραήλ που έλαβαν την άδεια για το θαλασσοτεμάχιο 12, όπου εντοπίστηκε το εκμεταλλεύσιμο κοίτασμα Αφροδίτη, παρά τις προσπάθειες της Τουρκίας να αποτρέψουν κάτι τέτοιο, εγκαταστάθηκαν και ήδη βρισκόμαστε στην τελική φάση της εκμετάλλευσης του κοιτάσματος.
Η αδυναμία της Τουρκίας να αποτρέψει τις εξελίξεις στο θαλασσοτεμάχιο 12, την ώθησαν να κάνει το δικό της σχέδιο. Επειδή καμία ξένη εταιρεία δεν ήθελε να εμπλακεί σε παράνομες ενέργειες, φρόντισε να αποκτήσει δικά της πλοία ερευνών και γεωτρύπανα, και με την επίδειξη αεροναυτικής ισχύος, να εισβάλει στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Στόχος της ήταν και παραμένει:
Α. Να εντοπίσει ένα ή περισσότερα μεγάλα κοιτάσματα στα θαλασσοτεμάχια – αδειοδοτημένα και μη- της ΑΟΖ της Κυπριακής ΔημοκρατίαςΒ. Να εισβάλει σε αδειοδοτημένα θαλασσοτεμάχια και προκαλέσει την αντίδραση των χωρών από τις οποίες προέρχονται οι εταιρείες στις οποίες έχει παραχωρηθεί η άδεια.Γ. Να προκαλέσει την υποχώρηση, όπως έγινε με την ΕΝΙ στο θαλασσοτεμάχιο 3 και με την ENI-TOTAL στο θαλασσοτεμάχιο 7.Δ. Να προκαλέσει την αντίδραση των εμπλεκομένων χωρών, κυρίως της Γαλλίας, ακόμα και την ένταση με την παρουσία αεροναυτικών δυνάμεων.
Στρατηγικός της στόχος είναι σε κάθε μία από τις παραπάνω περιπτώσεις, να δημιουργήσει η ίδια με τις ενέργειές της μια τέτοια κατάσταση, που θα της επιτρέψει να αποκτήσει προνομιακή θέση στο τραπέζι της εκμετάλλευσης όλων των κοιτασμάτων της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Αν και η Τουρκία, εφαρμόζοντας το δικό της σχέδιο, πέτυχε κάποιες υπαναχωρήσεις, κυρίως της ENI και της TOTAL και όχι αμερικανικών εταιρειών, το τελευταίο διάστημα και πριν την εμφάνιση της κρίσης του κορωνοϊού, υπήρχαν σχέδια για πραγματοποίηση γεωτρήσεων από τις ENI-TOTAL και ExxonMobil εντός του 2021.
Επίσης, να σημειώσουμε ότι η Γαλλία, με την παρουσία του αεροπλανοφόρου «Σάρλ ντε Γκώλ» (Charles de Gaulle) και φρεγατών (και της Ιταλίας) στην θαλάσσια περιοχή της Κύπρου και τη διεξαγωγή αεροναυτικών ασκήσεων, έδειξε ότι είναι αποφασισμένη να υποστηρίξει και με στρατιωτικά μέσα τα νόμιμα συμφέροντα του γαλλικού ενεργειακού κολοσσού στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η στρατηγική αυτή της Λευκωσίας, που είχε και τη στήριξη της Αθήνας, σε γενικές γραμμές λειτουργούσε, παρά την αποφασιστiκότητα που έδειχνε η Άγκυρα να εκτρέψει το χρονοδιάγραμμα και τις διαδικασίες που είχαν δρομολογηθεί.
Όμως, τώρα, με την σοβαρή οικονομική κρίση που μαστίζει την Ιταλία αλλά και τη Γαλλία, σε συνδυασμό με την κρίση στον ενεργειακό τομέα, που έχει πλήξει όλες τις εταιρείες που εμπλέκονται στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, δημιουργείται ένα κενό ισχύος στην περιοχή.
Ήδη οι εταιρείες δήλωσαν ότι μεταθέτουν το χρόνο των προγραμματισμένων γεωτρήσεων, ενώ υπάρχουν υποψίες ότι η αμερικανική ExxonMobil υπάρχει περίπτωση ακόμα και να αποχωρήσει.
Αυτό το κενό εκμεταλλεύεται ο Ερντογάν και έχει στείλει το Γιαβούζ στο θαλασσοτεμάχο 6, το οποίο είναι νόμιμα αδειοδοτημένο στις ENI-TOTAL, που έφυγαν, ας ελπίσουμε προσωρινά.
Όλο αυτό το διάστημα, Λευκωσία και Αθήνα απέφευγαν να εμπλακούν ενεργά σε μια κρίση με την Τουρκία, όσο αυτή έκανε τις παράνομες ενέργειες εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας, γιατί αυτό θα επέτρεπε στην Άγκυρα να αποκτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων, που μέχρι τώρα την είχε η Λευκωσία. Επίσης, υπήρχε και η αναμενόμενη έμπρακτη στήριξη από ΗΠΑ, Γαλλία και Ιταλία.
Σημειώνεται ότι οι ΗΠΑ έδειξαν την έμπρακτη στήριξη στην περίπτωση του θαλασσοτεμαχίου 12. Εκεί η Τουρκία θέλησε να αποτρέψει τον πλου της εξέδρας με τη φρεγάτα Giresun και την κορβέτα Bartin και το έβαλε στα πόδια, όταν ήλθε αντιμέτωπη με την αποφασιστικότητα των ΗΠΑ.
Όμως τώρα τα πράγματα αλλάζουν. Η αβεβαιότητα που επικρατεί στον κόσμο και στις χώρες που εμπλέκονται στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, ευνοούν τα σχέδια του Ερντογάν και ίσως χρειαστεί Λευκωσία και Αθήνα να επανεξετάσουν τη στάση τους απέναντι στην τουρκική επιθετικότητα.
Η Ελλάδα είναι εγγυήτρια δύναμη και δεν έχει το δικαίωμα για άλλη μια φορά να πει ότι «η Κύπρος κείται μακράν».
*Αναφορά σε τηλεοπτική εκπομπή του ΡΙΚ, το 2011