Ήταν μια σπάνια και ασυνήθιστη στιγμή: Οι πρέσβεις των ΗΠΑ, της Τουρκίας και του Ισραήλ στην Ελλάδα να κάθονται ο ένας δίπλα στον άλλον, μαζί με τον Διευθυντή Πολιτικών Υποθέσεων του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, τον πρέσβη Κυριάκο Λουκάκη, να παίρνουν τον λόγο ο ένας μετά τον άλλον και να μιλούν δημόσια για τις προϋποθέσεις της ειρήνης στην ταραγμένη ανατολική Μεσόγειο! Αυτά που ειπώθηκαν είχαν, προφανώς, μεγάλο ενδιαφέρον.
Αλλά ήταν κυρίως η ίδια η κοινή παρουσία των τριών πρέσβεων που προκάλεσε το ενδιαφέρον και γέμισε ασφυκτικά την μεγάλη αίθουσα του ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετανία» όπου φιλοξενήθηκε η χθεσινοβραδινή εκδήλωση του «Δικτύου για την Μεταρρύθμιση» της Άννας Διαμαντοπούλου. Και οι τρεις πρέσβεις είναι βετεράνοι των διπλωματικών υπηρεσιών στην χώρα τους, με μεγάλη εμπειρία και ειδικό βάρος στις προσωπικές τους απόψεις.
Τι είπαν
Ο Τζέφρεϊ Πάιατ, που πήρε πρώτος τον λόγο, διαβεβαίωσε το ακροατήριο για το ανανεωμένο ενδιαφέρον της χώρας του για την ειρήνη στην περιοχή αλλά και για την δημιουργία εναλλακτικών διαύλων ενέργειας, ενώ φρόντισε να επαναλάβει εμφατικά την διατύπωση της επιστολής Πομπέο, πως οι ΗΠΑ εγγυώνται την ασφάλεια, την ευημερία και την δημοκρατία στην Ελλάδα.
Ο Μπουράκ Οζουγκεργκίν, ο Τούρκος πρέσβης, μίλησε για την ανάγκη να υπάρχουν στην περιοχή «ξεκάθαρες» θαλάσσιες ζώνες και αεροδιάδρομοι και να γίνει δίκαιη μοιρασιά των φυσικών πόρων.
Και ο πρέσβης του Ισραήλ Γιόσσι Αμράνι κάλεσε με έμφαση τις ΗΠΑ να επανέλθουν στον ρόλο ενός «έντιμου διαιτητή» στην περιοχή και να μην αναθέτουν σε τρίτες χώρες ρόλους που οι ίδιες πρέπει να παίξουν, ενώ για την Ελλάδα εξέφρασε την άποψη ότι πρέπει να διεκδικήσει έναν ισχυρό περιφερειακό ρόλο αξιοποιώντας τις σχέσεις της με τα Βαλκάνια και τους παραδοσιακούς («από την εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου») δεσμούς με τον αραβικό κόσμο.
Σκοτεινά σύννεφα
Και σε όλες τις τοποθετήσεις, φυσικά, έγινε αναφορά για τον eastmed. Ο Αμερικανός πρέσβης επανέλαβε την θερμή υποστήριξή του. Ο Τούρκος πρέσβης τον χαρακτήρισε αμφίβολο και εμπορικά επισφαλή.
Ένας κοινός τόπος, πάντως, υπήρχε σε όλες τις εισηγήσεις. Πώς Πώς ο απόηχος της αραβικής άνοιξης αφήνει πληγές που δεν κλείνουν, κρίσεις που δεν έχουν ορατή λύση, στην Συρία και την Λιβύη. Πώς ο ανταγωνισμός ΗΠΑ και Ρωσίας στην ανατολική Μεσόγειο έχει πάρει νέες διαστάσεις. Και πώς η νέα πραγματικότητα της τελευταίας δεκαετίας, η ανακάλυψη σημαντικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην περιοχή, αντί να γίνει καταλύτης επίλυσης διαφορών, όπως πολλοί είχαν ελπίσει, στο Κυπριακό για παράδειγμα, έγινε μεγεθυντικός φακός που ενισχύει και περιπλέκει τα προβλήματα. Από ελληνικής πλευράς, τονίστηκε, ως ο σημαντικότερος από τους νέα παράγοντες κινδύνου, το εξωφρενικό από άποψης διεθνούς δικαίου και γεωγραφίας Τουρκο-Λιβυκό σύμφωνο.
Αιχμάλωτοι της ίδιας παγίδας
Την συζήτηση πυροδότησε μια ιδέα που έριξε στο τραπέζι η Άννα Διαμαντοπούλου. Επικαλέστηκε τον καθηγητή του Χάρβαρντ Γκράχαμ Αλισον και το πολυσυζητημένο βιβλίο του «η παγίδα του Θουκυδίδη», το οποίο προκάλεσε συζητήσεις για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο στο Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗΠΑ.
Σύμφωνα με τον Άλισον αυτό που οδήγησε στον Πελοποννησιακό πόλεμο- η άνοδος της δύναμης της Αθήνας και ο φόβος που αυτή η άνοδος προκάλεσε στην Σπάρτη- είναι ένα μοτίβο που έχει επαναληφθεί πολλές φορές στην ιστορία. Και 9 φορές στις 10, οι δυνάμεις που έχουν εμπλακεί σε μια παρόμοια δυναμική έχουν οδηγηθεί εν τέλει σε πολεμική σύγκρουση.
Ο Αμερικανός καθηγητής έγραψε το βιβλίο του, βέβαια, για να αναλύσει το ενδεχόμενο ενός αμερικανο-σινικού πολέμου. Το ερώτημα που τέθηκε, όμως, στην συζήτηση των πρέσβεων, ήταν μήπως και στην περιοχή μας έχουμε εμπλακεί, Αθήνα και Άγκυρα, σε μια παρόμοια διαδικασία, αιχμάλωτοι της ίδιας παγίδας, βαδίζοντας προς το μοιραίο. Και αν ναι, πώς μπορούμε να αναστρέψουμε την φορά.
Το ερώτημα τέθηκε, οριστική απάντηση δεν δόθηκε, αλλά ενδιαφέρουσες ιδέες ακούστηκαν. Μία ήταν η επιβεβαίωση της ανάγκης για πολιτική συνεννόηση και συναντίληψη στο εσωτερικό της χώρας, στην οποία επέμεινε ο πρώην ΥΕΘΑ, ναύαρχος Αποστολάκης.
Η άλλη ήταν η ανάγκη διαρκούς φροντίδας για κανάλια επικοινωνίας και διάλογο που μπορούν να εκτονώσουν υψηλές εντάσεις, για την οποία μίλησαν ο πρέσβης Παύλος Αποστολίδης και ο καθηγητής Δημήτρης Καιρίδης.
Η Άννα Διαμαντοπούλου υποστήριξε ότι μια πολυμερής συνεργασία, με οικονομικό όφελος για όλους, αντίστοιχη της συνεργασίας για τον άνθρακα και τον χάλυβα στην μεταπολεμική Ευρώπη, θα μπορούσε να δώσει πλαίσιο επίλυσης διμερών διαφορών που, από μόνες τους, μοιάζουν άλυτες.
Και η συζήτηση κατέληξε με την αναγνώριση της ανάγκης να διατυπωθεί μια νέα στρατηγική ιδέα, μια πρόταση που ανατρέπει από τα δεδομένα, να κινείται «outofthebox», όπως ήταν στον καιρό της, το 1999, η στρατηγική του Ελσίνκι για να αναστρέψει την δυσοίωνη φορά των πραγμάτων στα δεδομένα της περιοχής