Μετά το πέρας της επετειακής εκδήλωσης Μνήμης και τιμής στο Βίτσι, επισκεφθήκαμε τον Προϊστορικό Λιμναίο Οικισμό στο Δισπηλιό και την Ιερά Μονή Παναγίας Μαυριώτισσας στην Καστοριά.
Στη συνέχεια και μέχρι την αναχώρηση για την Άρτα, απολαύσαμε, δίπλα στην παραλίμνια περιοχή της Καστοριάς (λίμνη Ορεστιάδα), αρχικά το μεσημεριανό φαγητό και στην συνέχεια τον καφέ μας.
Προϊστορικός Λιμναίος Οικισμός στο Δισπηλιό
Λίγα μόλις χιλιόμετρα έξω από την πόλη της Καστοριάς, σε ένα μικρό παραλίμνιο χωριό, το Δισπηλιό, υπάρχει η αναπαράσταση του Νεολιθικού Λιμναίου Οικισμού. Η επίσκεψη στην αναπαράσταση του προϊστορικού Λιμναίου Οικισμού προσφέρει μια «ζωντανή” εικόνα της Νεολιθικής εποχής. Ο οικισμός αποτελείται από 8 κατοικίες κατασκευασμένες από ξύλο και πηλό, που μας φέρνουν κοντά στον τρόπο ζωής των προϊστορικών ψαράδων, γεωργών, κτηνοτρόφων και κυνηγών.
Ο Οικισμός εντοπίστηκε το 1932, όταν κατέβηκε η στάθμη της λίμνης στο συγκεκριμένο σημείο και φάνηκαν υπολείμματα πασσάλων. Λίγα χρόνια αργότερα το 1965, όταν η στάθμη της λίμνης κατέβηκε και πάλι, βγήκαν στην επιφάνεια εκατοντάδες πασσάλων αποκαλύπτοντας τα λείψανα ενός λιμναίου οικισμού της Νεολιθικής Εποχής. Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 1992 και σταδιακά δημιουργήθηκε η σημερινή αναπαράσταση. Τα ευρήματα της ανασκαφής τοποθετούν τον Οικισμό περίπου στην έκτη χιλιετία προ Χριστού, όπου στην περιοχή αναπτύχθηκε ένας σπουδαίος πολιτισμός.
Ιερά Μονή Παναγίας Μαυριώτισσας
Σε μια όμορφη τοποθεσία με αιωνόβια πλατάνια, στην όχθη της λίμνης της Καστοριάς, σε απόσταση περίπου πέντε χιλιομέτρων από την πόλη και απέναντι από το χωριό Μαύροβο (Μαυροχώρι), βρίσκεται η Μονή της Παναγίας της Μαυριώτισσας ή Μεσονησιώτισσας, που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Ιδρύθηκε πιθανότατα τον 11ο αιώνα και αναφέρεται ως Μονή της Παναγίας της Μεσονησιώτισσας σε έγγραφα που χρονολογούνται από τον 13ο αιώνα και έπειτα. Η μονή είχε αφιερωθεί στη Μονή Αγίου Παύλου του Αγίου Όρους από τον Σέρβο ηγεμόνα Bagaš Baldovin (1385). Μάλιστα, στη Μονή Αγίου Παύλου υπάρχει εικόνα Γλυκοφιλούσας του 14ου αιώνα, η οποία επιγράφεται «Παναγία η Μεσονησιώτισσα». Ονομάστηκε Μαυριώτισσα τον 17ο αιώνα γιατί οι κάτοικοι του χωριού Μαύροβο φρόντιζαν για τη συντήρησή της. Διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο σε όλες τις φάσεις της ιστορίας της περιοχής, συμβάλλοντας κυρίως στην πνευματική ζωή του τόπου, παρέμεινε κλειστή για πολλά χρόνια και επανιδρύθηκε το 1998.
Από την αρχική μονή σώζονται ελάχιστα κτίσματα. Το καθολικό είναι μονόχωρη εκκλησία με μεγάλη ημικυκλική αψίδα στα ανατολικά. Η λιτή, δηλαδή ο ευρύχωρος νάρθηκας στη δυτική πλευρά, απαραίτητος σε καθολικά μοναστηριών, προστέθηκε λίγο αργότερα. Το εσωτερικό του ναού ήταν διακοσμημένο με τοιχογραφίες για τις οποίες εργάστηκαν πέντε αγιογράφοι. Χρονολογούνται τον πρώιμο 13ο αιώνα και διατηρούνται αποσπασματικά, στο Ιερό Βήμα, στον δυτικό τοίχο του κυρίως ναού, στη λιτή, καθώς και στην εξωτερική όψη του νότιου τοίχου. Οι αγιογραφίες στην εξωτερική πλευρά του νότιου τοίχου του νάρθηκα τοποθετούνται στην περίοδο 1259-1264, χρονολόγηση που στηρίζεται στα σπαράγματα επιγραφών που συνοδεύουν δύο μορφές, τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ τον Παλαιολόγο(1259-1282) και τον αδελφό του Ιωάννη. Αργότερα, τον 16ο αιώνα, στη νότια πλευρά του καθολικού προσαρτήθηκε και τοιχογραφήθηκε το παρεκκλήσιο του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
Η μονή είναι ανδρική και στους χώρους της λειτουργεί εκθετήριο.
