Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να καταστήσει περισσότερο σαφή τη θέση, την οποία δεν την λέει με καθαρότητα όταν μιλά με την Τουρκία, ότι δεν μπορεί τμήματα του εδάφους της, και αυτό είναι η Κύπρος, να είναι υπό κατοχή τρίτης χώρας και αυτή η χώρα να έχει δικαιώματα επέμβασης σε κράτος μέλος της ΕΕ, είπε σε αποκλειστική συνέντευξη στην EURACTIV.com ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς.
Ο Νίκος Κοτζιάς θεωρεί θετική εξέλιξη την επίσκεψη στη Λευκωσία της υπουργού Άμυνας της Γαλλίας, Φλοράνς Παρλί.
«Είναι καλή εξέλιξη, μην ξεχνάτε ότι υπάρχουν και πολεμικά πλοία της Γαλλίας στην περιοχή που υπενθυμίζουν στον τουρκικό παράγοντα ότι δεν μπορεί να παριστάνει ο κλέφτης τον σερίφη».
Ερωτηθείς από τον Euractiv για τους λόγους της αποτυχίας της Διάσκεψης για το Κυπριακό, ο κ. Κοτζιάς είπε:
«Εγώ δεν θα έλεγα την φράση απέτυχε, αλλά ότι δεν είχε τα αποτελέσματα που όλοι περιμέναμε. Από τη δική μας οπτική έγιναν κάποια σημαντικά βήματα. Το πιο σημαντικό είναι ότι τέθηκε επιτέλους στην ατζέντα της διαπραγμάτευσης το θέμα της ασφάλειας και της εγγύησης».
Για την ελληνική κυβέρνηση και για εμένα προσωπικά, συνέχισε, «το κύριο χαρακτηριστικό της διεθνούς πτυχής του Κυπριακού είναι αυτό της κατοχής και του δικαιώματος ή μη παρεμβατικών δυνατοτήτων».
«Με ρωτούν συχνά οι δημοσιογράφοι τι θα μπορούσε να γίνει καλύτερα; Αρχικά θα έλεγα ότι αυτό που θα έπρεπε να έχει γίνει καλύτερα είναι να είχε υπάρξει καλύτερη κατανόηση ανάμεσα στους Ελληνοκύπριους και τους Τουρκοκύπριους.
»Δεν εννοώ για τη διαπραγμάτευση, αλλά έχω την αίσθηση ότι αυτοί οι οποίοι χάσανε τα περισσότερα από την παρουσία του τουρκικού κατοχικού στρατού, καθώς και τη δυνατότητα δημοκρατικής επιλογής ήταν οι ίδιοι Τουρκοκύπριοι», σημείωσε.
Σύμφωνα με τον κ. Κοτζιά «στα κατεχόμενα ζουν 220.000 άνθρωποι, από αυτούς μόνο 100,000 είναι Τουρκοκύπριοι. Οι άλλοι 100,000 είναι έποικοι και ένα μέρος αυτών (Τουρκοκύπριοι) είναι στο εξωτερικό, κυρίως στο Λονδίνο».
«Οι άνθρωποι αυτοί δεν έζησαν σε ένα καθεστώς δημοκρατίας», λέει και συμπληρώνει: «Μην ξεχνάτε ότι στους 100,000 Τουρκοκύπριους αντιστοιχούσαν 44,000 στρατιώτες».
«Το έχω πει και στην Κύπρο δημόσια», τονίζει, «το κυπριακό κράτος δεν θα έπρεπε να διαμαρτύρεται μόνο, ορθά, για την απώλεια περιουσιών, τόπων γέννησης, τις κατοικίες, αλλά θα έπρεπε πιο έντονα, να είχε συμπεριλάβει και τους Τουρκοκύπριους σε αυτούς που υποφέρουν – εξίσου με τους Ελληνοκύπριους πρόσφυγες- από την παρουσία του τουρκικού στρατού».
Σε σχέση με τα επεμβατικά δικαιώματα σχολιάζει:
«Μου θύμωσαν λίγο οι Τούρκοι όταν τους είπα την αλήθεια. Τους είπα ότι εσείς θέλετε να διατηρήσετε τα «δικαιώματα» επέμβασης στην Κύπρο με την υπογραφή της Ελλάδας.
»Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου μου είπε ότι η Τουρκία θα κάνει χρήση αυτού του δικαιώματος. Τον ρώτησα για ποιο λόγο επιμένει. Του απάντησα ότι ουσιαστικά θέλει να μπει με ένα τανκ όπου στην κορυφή του κανονιού του θα αναγράφεται “η τελευταία συνθήκη για το Κυπριακό με τις υπογραφές Τσίπρα και Κοτζιά μας επιτρέπει να μπαίνουμε με τα τανκς”».
Ο ΥΠΕΞ της Ελλάδας είπε ότι απορεί γιατί η τουρκική κυβέρνηση έχει τόση εμμονή να εμφανίζει τον τουρκικό στρατό ως εγγυητή των δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων και άλλων πολιτών, καθώς ο επικεφαλής του κατοχικού στρατού συνελήφθη από την Τουρκία ως οπαδός του Γκιουλέν, μαζί με δέκα από τους δεκαπέντε ανώτατους αξιωματικούς που τον συνοδεύουν.
Για το αν και κατά πόσο θα επηρεαστούν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις από τις εξελίξεις στο Κυπριακό, απαντά:
«Από την αρχή της συζήτησης για το Κυπριακό, εξέφρασα την επιθυμία μου στον Τσαβούσογλου ότι δεν πρέπει να μπερδεύονται τα δυο αυτά πράγματα.
»Πρώτον, η λύση ή μη του Κυπριακού δεν εξαρτάται μόνο από τις εγγυήτριες δυνάμεις αλλά από τις συνεννοήσεις των δύο κοινοτήτων και επίσης από τα δημοψηφίσματα σε αυτή τη χώρα.
»Και δεν θα πρέπει να αφήσουμε, εάν κάτι δεν πάει καλά, να συμπαρασύρει και τα υπόλοιπα».
Σημειώνει όμως πως έχει την αίσθηση ότι «ο επίμονος και σκληρός τρόπος που οι Τούρκοι θέλανε να αποδώσουν ειδική δικαιοδοσία στον τουρκικό στρατό για όλο το νησί και όχι μόνο για τα κατεχόμενα, εμφανίζει μια αντίληψη που είναι ξένη προς εμάς».
Για τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ είπε ότι έχει εξαιρετική γνώμη.
«Θεωρώ ότι είναι κάποιος που θα αφήσει ιστορία στον ΟΗΕ. Είναι ένας σοβαρός, έξυπνος και έμπειρος άνθρωπος. Δυστυχώς, η ποιότητά του είναι σε αναντιστοιχία με άλλους που εκπροσωπούν σε διαφορετικά επίπεδα τον ΟΗΕ».
Και διευκρινίζει: «Θα έλεγα ότι είναι σε δυσαρμονία η ποιότητά του με τις δυνατότητες που επέδειξε στην προετοιμασία ο Ειδικός Σύμβουλος του για το Κυπριακό Έσπεν Μπαρθ Έιντε.
»Θα έλεγα επίσης ότι οι προτάσεις του ΓΓ Γραμματέα του ΟΗΕ ήταν σαφείς.
»Εξαρχής είπε στην Τουρκία ότι κατά τη γνώμη του στη σημερινή εποχή δεν μπορούν να υπάρξουν παρεμβατικά δικαιώματα τρίτης χώρας σε κράτος μέλος του ΟΗΕ. Νομίζω αυτό ήταν καταλυτικό».
Ερωτηθείς για το αν οι διαπραγματεύσεις του brexit θα επηρεάσουν το Κυπριακό ο κ. Κοτζιάς είπε ότι «σε ορισμένες πλευρές του Κυπριακού, με αφορμή το Κυπριακό, η Τουρκία έθεσε αιτήματα που δεν συνδέονται απευθείας με το Κυπριακό αλλά με την ειδική σχέση που θέλει να έχει με την με την ΕΕ.
»Όπως πχ όταν έθεσε ζήτημα «ισότιμης μεταχείρισης» των Τούρκων πολιτών στην Κύπρο, η οποία είναι κράτος-μέλος της ΕΕ, σε σχέση με τους Έλληνες πολίτες που είναι πολίτες κράτους-μέλους της ΕΕ».
Για την προετοιμασία της Διάσκεψης, ο Νίκος Κοτζιάς δήλωσε ότι «από την πλευρά του ΟΗΕ δεν υπήρξαν καθόλου ουσιαστικές συζητήσεις επί του θέματος από πριν.
»Οι Τούρκοι, τόσο οδεύοντας προς τη Γενεύη όσο και στη Μοντάνα, μας είχαν υποσχεθεί – ο ίδιος ο Ερντογάν – ότι θα κουβεντιάζαμε οι δύο ΥΠΕΞ, εγώ και ο Τσαβούσογλου, θα κάναμε κάποιους γύρους προετοιμασίας, προκειμένου να πάμε πιο έτοιμοι στη διαπραγμάτευση.
»Μάλιστα, είχαμε πει ότι εάν διαπιστώσουμε ότι δεν είμαστε έτοιμοι δεν θα έχει και νόημα να καλέσουμε τον ΓΓ του ΟΗΕ και να σπαταλούμε χρόνο».
Διευκρινίζει δε ότι «δυστυχώς η Τουρκία δεν θέλησε να κάνει αυτές τις προπαρασκευαστικές συναντήσεις και επίσης ο κ. Έιντε δεν θέλησε να καταλάβει αυτό που του είπα πριν 2,5 χρόνια.
»Ότι ο πυρήνας του Κυπριακού είναι τα θέματα ασφάλειας και εγγυήσεων και ότι κάνει μεγάλο λάθος λέγοντας συνεχώς ‘θα τα δούμε στο τέλος’.
»Με αυτές τις συνθήκες όταν φτάσαμε στο τέλος, δεν υπήρξε επαρκής προεργασία για να βρεθεί μια λύση.
»Την επόμενη φορά που θα πάμε να συζητήσουμε θα πρέπει να ξεκινήσουμε με τις εγγυήσεις και την ασφάλεια. Αυτό είναι το δύσκολο πρόβλημα. Τα άλλα έπονται».
Σε σχέση με την ουσία του ζητήματος της ασφάλειας και των εγγυήσεων, τόνισε ότι «η Τουρκία θα πρέπει να αντιληφθεί ότι είναι αναχρονιστικά και εκτός διεθνούς δικαίου αυτά που ζητά».
Για το δε ρόλο της ΕΕ σημειώνει ότι η ΕΕ είναι μια πραγματικότητα που πρέπει να γίνει κατανοητή από την Τουρκία.
«Τα αιτήματα που έχει η Τουρκία απέναντι στην ΕΕ δεν μπορούν να περνούν μέσα από το Κυπριακό», σε συνέχεια των ομόφωνων αποφάσεων των Συνόδων Κορυφής πρόσθεσε.
«Η ΕΕ πρέπει να καταστήσει περισσότερη σαφή τη θέση, την οποία δεν την λέει με καθαρότητα όταν μιλά με την Τουρκία, ότι δεν μπορεί τμήματα του εδάφους της, και αυτό είναι η Κύπρος, να είναι υπό κατοχή τρίτης χώρας και αυτή η χώρα να έχει δικαιώματα επέμβασης σε κράτος-μέλος της ΕΕ», ξεκαθαρίζει ο Έλληνας Υπουργός.
Αντιπαραβάλει δε την κατάσταση με την επέμβαση στην Ουκρανία.
«Σωστά κάνουμε ως ΕΕ κριτική στη Ρωσία για τις επεμβάσεις της στην Ουκρανία και σημειώνει ότι ο Πρόεδρος της Κύπρου κ. Αναστασιάδης συχνά λέει ότι δεν θα υπήρχε ποτέ καμία κυβέρνηση στις Βαλτικές χώρες που δεχόταν να εισέλθει ρωσικός στρατός και να αποτελεί αυτός εγγύηση για αυτά τα κράτη».
Σε σχέση με την τελωνειακή ένωση, ο Υπουργός αναφέρει ότι «αποτελεί ένα καλό εργαλείο για την ανάπτυξη των σχέσεων ΕΕ και Τουρκίας».
«Διακυβεύονται μεγάλα οικονομικά συμφέροντα και από τις δυο πλευρές, ειδικά στην Τουρκία», λέει και συμπληρώνει ότι «υπολογίζουν ότι θα είναι περίπου 50-60 δισ. τα κέρδη που θα αποκομίσουν…
»Για να υπάρξει πραγματική τελωνειακή ένωση και να αποκομίσει η Τουρκία τα οφέλη από αυτή, η Τουρκία πρέπει να καταλάβει ότι η ΕΕ αποτελείται από 28, και μετά το Brexit, 27 κράτη μέλη και πρέπει να τα αποδεχθεί ως τέτοια».
Σε σχέση με την κλιμάκωση της έντασης στην ΑΟΖ, τονίζει ότι «εάν διαβάσει κανείς τις δηλώσεις της Άγκυρας ίσως καταλάβει και την επιμονή της να διατηρεί επεμβατικά δικαιώματα σε βάρος της Κύπρου».