Επίκεντρο και αυτής της ανθρωπιστικής τραγωδίας έμελλε να γίνει η χώρα μας και τα νησιά της. Πρόσφυγες εξαιτίας του πολέμου στη Συρία και μετανάστες από χώρες της Κεντρικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής προσπαθούν να διαφύγουν προς την Ευρώπη –οι πρώτοι για να γλιτώσουν τις ζωές τους και οι δεύτεροι για να αναζητήσουν μία καλύτερη τύχη-, όλοι με κατεύθυνση τη Γερμανία και τις αναπτυγμένες χώρες της Βόρειας Ευρώπης. Η κλιμάκωση του πολέμου στη Συρία, σε συνδυασμό με τον καλό καιρό, αύξησε αυτά τα καραβάνια των ανθρώπων κατά πολύ μέσα στο 2015. Σε αυτή την πορεία προς την επιβίωση βρήκαν σίγουρο «σύμμαχο» και εκμεταλλευτή την Τουρκία. Τούρκοι δουλέμποροι είναι αυτοί που αναλαμβάνουν να περάσουν τους πρόσφυγες και τους παράτυπους μετανάστες σε ελληνικό έδαφος, με το «κόμιστρο» να στοιχίζει χιλιάδες ευρώ. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, τα σκάφη και τα φουσκωτά με τα οποία γίνεται η μεταφορά τους βυθίζονται είτε λόγω καιρικών συνθηκών είτε για να μην υπάρχει περίπτωση επιστροφής τους στην Τουρκία.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, στην Ελλάδα πέρασαν τους τελευταίους εφτά μήνες 640.000 πρόσφυγες μέσα από έξι νησιά που έχουν 92.000 πληθυσμό. Ο συνολικός τους αριθμός εκτιμάται, μάλιστα, ότι μπορεί να ξεπερνά το εκατομμύριο, συνυπολογίζοντας τους παράτυπους μετανάστες που έρχονται από το Αφγανιστάν, το Πακιστάν και αλλού. Για μία χώρα όπως η Ελλάδα, που η κατάσταση της οικονομίας της είναι απελπιστική, και τα σύνορά της είναι εκ των πραγμάτων ανοιχτά λόγω της θάλασσας, αυτά τα μεγέθη είναι δυσθεώρητα και εξαιρετικά δύσκολα αντιμετωπίσιμα. Την προσφυγική κρίση, λοιπόν, εκ των πραγμάτων δεν είναι δυνατόν να την διαχειριστεί η ελληνική κυβέρνηση από μόνη της, κάτι που, παρά τα όποια λάθη της, φρόντιζε πάντα να διαμηνύει στους ευρωπαίους εταίρους της.
Οι σκηνές που περιγράψαμε παραπάνω ευαισθητοποίησαν προσωρινά μόνο ευρωπαϊκές ηγεσίες κάτω και από το βάρος της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Τον Σεπτέμβριο η καγκελάριος της Γερμανίας φωτογραφιζόταν με τους αφιχθέντες πρόσφυγες στη χώρα της και ανέβαζε τη δημοτικότητά της προβάλλοντας ένα «ανθρώπινο πρόσωπο», ενώ διεμήνυε ότι οι πρόσφυγες θα βοηθήσουν στην εθνική οικονομία. Τρεις μήνες μετά, ωστόσο, τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά. Η μία μετά την άλλη, οι ευρωπαϊκές χώρες εγκατέλειψαν τα ανθρωπιστικά ιδεώδη και απείλησαν –αν δεν το έκαναν και πράξη κάποιες από αυτές- να κλείσουν τα σύνορα τους. Η Ουγγαρία, με την ακροδεξιά κυβέρνησή της, έσυρε πρώτη τον χορό και τα υπόλοιπα κράτη άρχισαν να πιέζουν και να επιρρίπτουν τις ευθύνες στην Ελλάδα. Στην Γερμανία δε, η Άγκελα Μέρκελ ανακρούει πρύμναν, αφού διακυβεύεται η θέση της στο κόμμα και στην καγκελαρία.
Δυσοίωνες εξελίξεις
Η συμφωνία που έγινε και αφορούσε στον αναλογικό καταμερισμό των προσφύγων μεταξύ των κρατών – μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι εξαιρετικά επιβαρυντική για την χώρα μας, αφού αφορά μόνο στους Σύρους πρόσφυγες, οι οποίοι, σύμφωνα με υπολογισμούς που έχουν γίνει, δεν αποτελούν παρά το 20% αυτών που φτάνουν στα ελληνικά νησιά. Η αποδοχή της αξίωσης των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, να καταγράφονται οι πρόσφυγες και οι παράτυπο μετανάστες στη χώρα πρώτης εισόδου, όπως προβλέπεται από τη Συνθήκη Σένγκεν, σε συνδυασμό με τις δυσκολίες συνεργασίας με την Τουρκία, οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στον εγκλωβισμό όλων αυτών των ανθρώπων στη χώρα μας, παρά τη θέλησή τους αλλά και έξω από τις δυνατότητές μας.
Η ΕΕ όμως βρήκε τη «λύση»: Αποφάσισε να δώσει 3 δισ. ευρώ στην Τουρκία για τους πρόσφυγες, αποσκοπώντας στην αλλαγή της στάσης της απέναντι στις ανεξέλεγκτες ροές ανθρώπων προς την Ελλάδα και την Ευρώπη. Οι τούρκοι θα πάρουν τα χρήματα, αλλά είναι αμφίβολο κατά πόσο θα καταβάλουν το μέγιστο των προσπαθειών και θα μπορέσουν να σπάσουν το καλά οργανωμένο σύστημα δουλεμπορίας. Επίσης, ο αριθμός των ανθρώπων είναι τόσο μεγάλος που οπωσδήποτε θα υπάρξει δυσκολία στον έλεγχό του, πόσω μάλλον όταν τόσο καιρό κάνεις τα στραβά μάτια.
Από την άλλη πλευρά, η ελληνική κυβέρνηση απέρριψε κατηγορηματικά, ως όφειλε, το σχέδιο κοινών ελληνοτουρκικών περιπολιών που απεργάζονταν από κοινού Βερολίνο και Άγκυρα, αποφασίστηκε η ενίσχυση της Frontex με χίλιους περίπου άνδρες που θα αναλάβουν το δύσκολο έργο του ελέγχου των στοιχείων των μεταναστών, κάτι που έχει γίνει περισσότερο από επιτακτικό μετά και τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι. Και αυτή η λύση όμως φαίνεται εξόχως προβληματική, αφού δεν πρόκειται, σύμφωνα με όλες τις εκτιμήσεις, να λύσει το πρόβλημα. Οι διαδικασίες για την διασταύρωση στοιχείων και ανακρίσεων προβλέπονται εξαιρετικά χρονοβόρες, με αποτέλεσμα οι πρόσφυγες και οι παράτυποι μετανάστες, όπως τους διακρίνει η ΕΕ, να παραμείνουν μεγαλύτερο διάστημα στη χώρα μας. Για όσους προκύψουν ενοχοποιητικά στοιχεία, οι αρχές θα είναι υποχρεωμένες να τους συλλάβουν, ανοίγοντας τον Ασκό του Αιόλου, αφού οι φανατικοί τζιχαντιστές του ISIS έχουν ήδη θέσει στο στόχαστρό τους την Ελλάδα. Επιπλέον, όσοι δεν έχουν χαρτιά δεν μπορούν να επαναπροωθηθούν στις χώρες καταγωγής τους, αφού οι τελευταίες δέχονται μόνο όσους διαθέτουν διαβατήριο.
Οι δυνατότητες της Ελλάδας να φιλοξενήσει έστω και για λίγο, όλους αυτούς τους ανθρώπους που έχουν ξεμείνει εντός των συνόρων μας, είναι ισχνές, όπως έχει αποδειχτεί στην πράξη. Τόσο οι χώροι φιλοξενίας όσο και η δαπάνη για τα στοιχειώδη, παρά την ευρωπαϊκή βοήθεια, αποτελούν ανυπέρβλητα εμπόδια για την αντιμετώπιση του ζητήματος, ενώ η λύση με την επιδότηση των 20.00 ενοικίων στο κέντρο της Αθήνας δεν έχει αποφέρει τα επιθυμητά αποτελέσματα.
Τα πρόσφατα γεγονότα στην Ειδομένη του Κιλκίς, με το κλείσιμο των συνόρων από την ΠΓΔΜ και τη μεταφορά των προσφύγων και των παράτυπων μεταναστών πάλι πίσω στην Αθήνα, επιβεβαιώνουν με τον πιο σαφή τρόπο τις πιο απαισιόδοξες προβλέψεις. Αν δεν πιεστεί η Τουρκία να δημιουργήσει hot spots στο έδαφός της κι αν η ΕΕ δεν υλοποιήσει τις διακηρύξεις της περί ευρωπαϊκών συνόρων και δίκαιης κατανομής αυτών των ανθρώπων στα κράτη – μέλη κι αν δεν σταματήσουν οι (πραγματικές ή ψευδείς) απειλές για έξοδό μας από τη Σένγκεν, τότε η χώρα μας κινδυνεύει να γίνει χώρος αποθήκευσης ψυχων…
Πηγή περιοδικό «Επίκαιρα», τεύχος 318