Κυβέρνηση και αντιπολίτευση έφτασαν στο σημείο που πρέπει να αντιμετωπίσουν το ζήτημα που έχει συγκεντρώσει όλες τις παθογένειες της κακοδαιμονίας των τελευταίων δεκαετιών: το ασφαλιστικό.
Η συζήτηση προβλέπεται να είναι έντονη, εξόχως αποπροσανατολιστική και πολωτική.
Πριν ξεκινήσει η διελκυστίνδα, θα πρέπει να προσπαθήσουμε να απομυθοποιήσουμε πολλά από τα ψέματα και τους μύθους που έχουν ακουστεί ή γραφτεί κατά καιρούς. Μόνο έτσι θα καταφέρουμε να συζητήσουμε το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας με νηφαλιότητα και να υπάρξει έστω η ελπίδα επίλυσής του.
Κατ' αρχάς όμως θα πρέπει να σπάσουμε έναν μύθο που εσχάτως καλλιεργείται συστηματικά από την κυβέρνηση: τα άλλα κόμματα λένε όχι σε όλα και δεν προτείνουν εναλλακτικές.
Το Ποτάμι πρότεινε ένα σύστημα τριών πυλώνων όπως εφαρμόζεται σε Σκανδιναβία, Ιταλία ή και σε άλλες χώρες.
Ο πρώτος πυλώνας πληρώνεται από τους νυν εργαζόμενους προς τους νυν συνταξιούχους. Σε αυτόν προτείνουμε μια Εθνική –προνοιακού χαρακτήρα– σύνταξη για όλους και μια διανεμητική σύνταξη ανάλογα με τα ένσημα του καθενός (ένσημα που θα τοκίζονται με νοητό τεχνικό επιτόκιο).
Ο δεύτερος πυλώνας θα αποτελείται από επαγγελματικά ταμεία που θα συμπληρώνουν την κύρια σύνταξη μέσω πραγματικών –συντηρητικών κατά βάση– επενδύσεων, τα κέρδη των οποίων θα μοιράζουν στους ασφαλισμένους.
Ο τρίτος πυλώνας είναι φορολογικά κίνητρα, ώστε όσοι έχουν τη δυνατότητα να επενδύουν σε ατομικό συνταξιοδοτικό πρόγραμμα ένα μέρος του εισοδήματός τους βοηθώντας την εθνική αποταμίευση.
Ας δούμε όμως τους μύθους έναν προς έναν.
Για τις περικοπές.
Μύθος πρώτος: «Οι συνταξιούχοι έχουν θιγεί περισσότερο από κάθε άλλον στην κρίση». Λάθος. Ισχύει το αντίθετο: Η πλειοψηφία των συνταξιούχων (κάτω των €1.000) υπέστησαν μειώσεις μόνο λόγω της κατάργησης των δώρων εορτών. Αυτό είναι 14%, δηλαδή χαμηλότεροαπό τις μειώσεις στις χαμηλές αποδοχές. Αυτό σημαίνει ότι ο μέσος χαμηλο-συνταξιούχος είναι σε καλύτερη μοίρα από τον μέσο εργαζόμενο. Έτσι εξηγείται και η έξοδος στην πρόωρη συνταξιοδότηση όσων έχουν τη δυνατότητα.
Μύθος δεύτερος: «Η Φτώχεια των ηλικιωμένων έχει εκτιναχθεί». Λάθος. Η φτώχεια έχει μειωθεί κατά σχεδόν το μισό (7 μονάδες), αφού οι χαμηλές συντάξεις μειώθηκαν λιγότερο από τις αποδοχές (από τις οποίες εξαρτάται η γραμμή φτώχειας). Αντιθέτως έχει εκτιναχτεί η φτώχεια των ατόμων και οικογενειών με παιδιά για τους οποίους δεν υπάρχει καμία μέριμνα.
Για τη λειτουργία του συστήματος.
Μύθος τρίτος: «Το δικό μου Ταμείο είναι πλεονασματικό». Λάθος. Η βιωσιμότητα αναφέρεται στο συνολικό σύστημα. Αν ένα ταμείο αποσπά όλους τους νέους εργαζόμενους, το ίδιο θα έχει πλεόνασμα, αλλά θα δημιουργεί έλλειμμα σε όλους τους άλλους. Το ίδιο ισχύει και για τους κοινωνικούς πόρους.
Μύθος τέταρτος: «Το σύστημα δεν θα είχε πρόβλημα, αν δεν υπήρχε κρίση, αν δεν υπήρχε ανεργία». Παραπλάνηση. Το ασφαλιστικό υπήρχε πολύ πριν την κρίση –και σχετίζεται με δημογραφικές εξελίξεις, οι οποίες επιδεινώνονται από το 2015 και μετά. Η ανεργία οφείλεται (ακόμη και τώρα) σε αδυναμία εισόδου στην αγορά εργασίας νέων και γυναικών –οι οποίοι δεν πλήρωναν εισφορές. Επομένως, θα υπήρχε ασφαλιστικό πρόβλημα ακόμη και αν η ανεργία ήταν 4%.
Για τις εισφορές.
Μύθος πέμπτος: «Οι εισφορές είναι χαμηλές». Λάθος. Εκεί που επηρεάζεται η ανταγωνιστικότητα (π.χ. εξαγωγές) είναι πολύ υψηλές. Αλλού (π.χ. ΟΓΑ, ΔΥ) είναι όντως χαμηλές. Συνεπώς η αδικία είναι αυτό που χαρακτηρίζει τις εισφορές.
Μύθος έκτος: «Οι επαγγελματίες πληρώνουν εισφορές». Λάθος. Πληρώνουν κεφαλικό φόρο που δεν έχει σχέση με την οικονομική τους επιφάνεια (ίδιο για το περίπτερο όσο και για το πολυκατάστημα). Το μνημόνιο λέει ότι οι εισφορές πρέπει να είναι αναλογικές με το εισόδημα. Αυτό έχει τον κίνδυνο μέσα στην κρίση να οδηγήσει σε μειώσεις εισπράξεων. Το υπουργείο φαίνεται ότι εννοεί ότι πρέπει να είναι αναλογικές αλλά με κατώφλι τις σημερινές κλάσεις–πράγμα τελείως παράλογο, αφού χτυπάει τους πιο αδύναμους, τα θύματα της κρίσης.
Μύθος έβδομος: «Να βρούμε πόρους για τις συντάξεις». Λάθος. Αν πάνε στις συντάξεις, θα αφαιρεθούν από αλλού στην οικονομία. Θα είχε αξία να γίνει αυτό, αν για κάποιο λόγο οι σημερινοί συνταξιούχοι είναι «ριγμένοι» σε σχέση με τους μελλοντικούς συνταξιούχους. Όμως, ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Αιτιάσεις αυτού του είδους εντάσσονται στη λειτουργία συστήματος «ο,τι αρπάξουμε –εμείς της γενιάς του Πολυτεχνείου».
Για τις συντάξεις.
Μύθος όγδοος: «Το σύστημα Λοβέρδου/Βρούτση έχει χαμηλή αναπλήρωση». Λάθος.Συνήθως δεν υπολογίζουν την αναπλήρωση, ξεχνώντας τα εξής: (α) την εθνική σύνταξη (β) τις επικουρικές συντάξεις (γ) υπολογίζουν για λίγα χρόνια εργασίας (25), αντί 40 που είναι αυτό που χρησιμοποιείται σε διεθνείς συγκρίσεις. Αν γίνουν αυτές οι προσαρμογές, τότε το ποσοστό αναπλήρωσης είναι υψηλότερο από τις περισσότερες χώρες της Ε.Ε.
Μύθος ένατος: «Το σύστημα για τους νέους είναι κατακερματισμένο». Μετά τις τελευταίες αλλαγές, το σύστημα που εφαρμόζεται στους 40ρηδες και κάτω είναι εξαιρετικά δεσμευτικό, έχει υψηλά και άκαμπτα όρια ηλικίας και αποδίδει υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης με κόστος πολύ υψηλές εισφορές. Είναι τελείως διαφορετικό από το σύστημα το οποίο εφαρμόζεται στους 50ρηδες. Το νέο σύστημα θα ταίριαζε στην Ελλάδα, αν όλοι οι νέοι Έλληνες δουλεύανε σε πολυεθνικές, σε καλές δουλειές και με ψηλούς μισθούς.
Μύθος δέκατος: «Η κυβερνητική πρόταση έχει εθνική σύνταξη». Λάθος. Η εθνική σύνταξη χορηγείται με την ιδιότητα του πολίτη. Η κυβερνητική πρόταση εξαιρεί όλους (δηλαδή γυναίκες) που δεν έχουν 15 χρόνια ασφάλισης. Αυτές θα δικαιούνται άλλα προνοιακά επιδόματα, τα οποία όμως η πρόταση αγνοεί. Τα συστήματα εθνικών συντάξεων συμπεριλαμβάνουν όλους –συχνά με χαμηλότερες συντάξεις και έλεγχο πόρων.
Όπως όλα τα παιδιά ξέρουν, οι μύθοι είναι καλοί στο κρεβάτι για να κοιμηθούμε πιο ήρεμα. Δυστυχώς όμως, η ελληνική κοινωνία δεν έχει ανάγκη ύπνου αλλά αφύπνισης και να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που για χρόνια παρέβλεπε.
* Ο Χάρης Θεοχάρης είναι βουλευτής Β΄ Αθηνών, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος και υπεύθυνος τομέα Οικονομίας.