John Nash
Δύο τραγωδίες συνέβησαν στην οικονομία την προηγούμενη εβδομάδα, ο θάνατος του νομπελίστα Τζον Νας και η νέα καθυστέρηση στην επίτευξη συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και δανειστών της. Η αμοιβαία επωφελής έκβαση θα βοηθούσε τον επί μακρό υποφέροντα ελληνικό λαό που έχει συντριβεί από την ανεργία, τον περιορισμό των εισοδημάτων και τη φτώχια. Επίσης μια συμφωνία θα ενίσχυε την αξιοπιστία, την ενότητα και την ισχύ της ευρωζώνης και παράλληλα θα περιόριζε την αβεβαιότητα στην παγκόσμια οικονομία.
Με την πρώτη ματιά οι δύο τραγωδίες δεν συνδέονται. Παρόλα αυτά η θεωρία των παιγνίων, πρωτοπόρος της οποίας υπήρξε ο Τζον Νας και στην οποία περιλαμβάνεται η έννοια του «παιγνίου συνεργασίας», ρίχνει φως στο τι συμβαίνει στην Ελλάδα και εξηγεί, σε ένα βαθμό, γιατί το ελληνικό δράμα είναι απίθανο να έχει ευτυχές τέλος σύντομα.
Σε ένα παίγνιο συνεργασίας οι παίκτες συνεργάζονται για να επιτύχουν ένα καλύτερο αποτέλεσμα σε σχέση με αυτό που θα επιτυγχανόταν χωρίς την συνεργασία αυτή. Αν η συνεργασία αυτή δεν υπάρξει το αποτέλεσμα είναι ατυχές για όλους τους παίκτες. Η απλή αυτή υπόθεση εκφράζει το παρατεταμένο ελληνικό δράμα, την ώρα που η G-7 προσπαθεί, απλώς, να μεταθέσει το πρόβλημα, χρονικά, λίγο παρακάτω.
Η Ελλάδα αναζητά τρόπους να παραμένει μέρος της Ευρωζώνης και παράλληλα να αρχίσει και πάλι να αναπτύσσεται οικονομικά. Οι Ευρωπαίοι, μαζί με το ΔΝΤ, έχουν τους ίδιους στόχους, όσο αυτοί δεν επηρεάζουν αρνητικά, πολιτικά και οικονομικά, τις άλλες χώρες της ευρωζώνης, θέτοντας, παράλληλα, ένα παράδειγμα για την αποφυγή μελλοντικών κρίσεων. Το πρόβλημα με τη θεωρία παιγνίων είναι ότι το παίγνιο πρέπει να παιχθεί συνεργατικά για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Στην προκειμένη περίπτωση αυτό δεν συμβαίνει. Οι λόγοι είναι πως δεν υπάρχει εμπιστοσύνη μεταξύ της Ελλάδας και των δανειστών της, οι δύο πλευρές δεν έχουν κατανοήσει, με τον ίδιο τρόπο το πρόβλημα, ώστε να αναζητήσουν λύσεις, οι πολιτικές και οικονομικές δεσμεύσεις είναι αλληλοσυγκρουόμενες και πρόχειρες, καθώς η ελληνική κυβέρνηση δεν θέλει να φανεί πως υποτάσσεται και οι Ευρωπαίοι δεν θέλουν να καταστούν οικονομικοί όμηροι στην ανεπαρκή ελληνική πολιτική. Τέλος, η λειτουργία της πάλαι ποτέ τρόικας κάθε άλλο παρά ομαλή είναι.
Η μη συνεργασία στη θεωρία παιγνίων οδηγεί, λοιπόν, σε υψηλό κόστος που υπερβαίνει κάθε πιθανό όφελος, δημιουργώντας, παράλληλα την πιθανότητα σοβαρών και καταστροφικών συνεπειών. Υπάρχουν τέσσερις τρόποι μετατροπής του παιγνίου σε συνεργατικού. Δυστυχώς στην Ελλάδα δεν μπορούν να εφαρμοστούν. Ο ένας αφορά την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και την επιβράβευση για την εφαρμογή αυτή με χρηματοδότηση. Αυτό δοκιμάστηκε στην Ελλάδα, αλλά τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά, καθώς η Ελλάδα δεν πραγματοποίησε τις μεταρρυθμίσεις που υποσχέθηκε και οι δανειστές της ήταν διστακτικοί να την απαλλάξουν από μέρος του χρέους και να χρηματοδοτήσουν τις ανάγκες της.
Ένας δεύτερος τρόπος αφορά μια αποφασιστική εξωτερική βοήθεια. Στην περίπτωση της Ελλάδας και των δανειστών της αυτό συνέβη λόγω του φόβου πως σε διαφορετική περίπτωση η ελληνική οικονομία θα κατέρρεε, η Ελλάδα θα έβγαινε από την ευρωζώνη, γεγονός που υπήρχε κίνδυνος να αποσταθεροποιήσει τη ζώνη του ευρώ. Ο φόβος όμως δεν είναι ο καλύτερος τρόπος για να επιβληθούν μεταρρυθμίσεις, καθώς, όταν εκλείψει, η συνεργασία των δύο πλευρών παύει, όπως και συνέβη.
Μια τρίτη επιλογή είναι η εμπλοκή ενός νέου παίκτη που θα είναι πρόθυμος να θέσει το παίγνιο σε νέα βάση. Στην σημερινή Ευρώπη, όμως, η πολιτική πραγματικότητα δείχνει ότι οι νέοι παίκτες είναι ακόμα πιο επιφυλακτικοί. Η εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα είναι μια τέτοια περίπτωση. Τέλος, αμοιβαία επωφελείς εξελίξεις, θα μπορούσαν να πείσουν τις δύο πλευρές να εργαστούν μαζί, πιο στενά. Δυστυχώς αυτό δεν συμβαίνει στην περίπτωση της Ελλάδας και των Ευρωπαίων εταίρων της, όπως κρίνεται εκ του αποτελέσματος.
Η αξιολόγηση του ελληνικού δράματος μέσω της θεωρίας παιγνίων εξηγεί το γιατί η κρίση και το ερώτημα της παραμονής ή όχι της Ελλάδας στη ευρωζώνη, δεν βρίσκονται κοντά στη λύση τους. Βάσει της θεωρία του Νας το καλύτερο που έχουμε να αναμένουμε είναι η αναβολή των επώδυνων αποφάσεων. Ακόμα όμως και το ανεπαρκές αποτέλεσμα αποδεικνύεται, ολοένα και περισσότερο, δύσκολο να επιτευχθεί και αν τελικά υλοποιηθεί η καθυστέρηση που υπάρχει θα οδηγήσει σε ακόμα πιο δύσκολες καταστάσεις, εκτός αν οι παίκτες αποφασίσουν, εντέλει, να συνεργαστούν.