Δημοσιονομική «βόμβα» μεγατόνων θεωρείται για τα ασφαλιστικά ταμεία η πιθανή ακύρωση από το Συμβούλιο της Επικρατείας τόσο της πρόσθετης, πέρα από τις άλλες κρατήσεις, ειδικής εισφοράς της τάξης του 5% με 20% στο τμήμα των συντάξεων που υπερβαίνει τα 1.000 ευρώ, όσο και της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος στις επικουρικές. Αν και η αναμενόμενη απόφαση του ΣτΕ αποτελεί ήδη ένα ισχυρό όπλο για την κυβέρνηση, που διαπραγματεύεται με τους θεσμούς την κατάργηση της ρήτρας, αλλά και τη μη περαιτέρω περικοπή των παροχών, κύριων και επικουρικών, μια πιθανή εφαρμογή της απόφασης για το σύνολο των ασφαλισμένων θα μπορούσε να τινάξει στον αέρα τόσο τις συζητήσεις στις Βρυξέλλες, όσο και το σύστημα, καθώς θα ανατρέψει την όποια δημοσιονομική ισορροπία επιχειρείται.
Το κόστος
Βάσει των πληροφοριών που υπάρχουν και εν αναμονή της επίσημης δημοσιοποίησης της απόφασης του ΣτΕ, το κόστος για το Δημόσιο εκτιμάται ότι μπορεί να ξεπεράσει και τα 5 δισ. ευρώ, εφόσον υπάρξει αναδρομική ισχύς.
Μιλώντας στην «Κ» ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης εκτιμούν ότι οι επιστροφές θα αφορούν σχεδόν στο σύνολό τους τους ασφαλισμένους, καθώς η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος αφορά περισσότερους από 1 εκατ. ασφαλισμένους του Ενιαίου Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑ), ενώ οι περικοπές στις συντάξεις άνω των 1.000 ευρώ (κύρια και επικουρική) αφορά περισσότερους από 2 εκατ. ασφαλισμένους.
Αναλυτικά, άκυρες αναμένεται να κριθούν οι εισφορές του νόμου 4093/2012 «Εγκριση Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2013-2016 - Επείγοντα Μέτρα Εφαρμογής του ν. 4046/2012 και του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2013-2016» που επιβάλλονται από την 1/1/2013 και εφεξής και αποφέρουν σημαντικά έσοδα στα Ταμεία, τα οποία εκτιμάται ότι ξεπερνούν τα 2,7 δισ. ευρώ.
Οι ειδικές αυτές εισφορές οδήγησαν σε μειώσεις συντάξεων, οι οποίες καταβάλλονται μεμονωμένες ή αθροιστικά (κύρια και επικουρική σύνταξη ή μέρισμα, ειδική προσαύξηση ΤΣΜΕΔΕ) για οποιαδήποτε αιτία (γήρατος - αναπηρίας - θανάτου) και από οποιαδήποτε πηγή, δηλαδή από οποιονδήποτε φορέα κοινωνικής ασφάλισης, το Δημόσιο καθώς και το Μετοχικό Ταμείο Πολιτικών Υπαλλήλων, καθώς και από κάθε άλλη πηγή.
Η μείωση επιβάλλεται στο σύνολο της καταβαλλόμενης κύριας σύνταξης ή του αθροίσματος των κύριων συντάξεων ή αθροίσματος κύριας και επικουρικής σύνταξης ή μερίσματος που το άθροισμά τους υπερβαίνει τα 1.000 ευρώ τον μήνα, μετά την παρακράτηση των εισφορών Αλληλεγγύης στις κύριες και τις επικουρικές συντάξεις.
Αναλυτικά, από 1ης Ιανουαρίου του 2013, βάσει των διατάξεων του νόμου που αναμένεται να κριθούν αντισυνταγματικές, οι καταβαλλόμενες μηνιαίες συντάξεις μειώθηκαν ως εξής:
• Ποσό σύνταξης ή αθροίσματος άνω των 1.000,01 ευρώ και έως 1.500,00 ευρώ, κατά ποσοστό 5% στο σύνολο του ποσού. Το ποσό της σύνταξης που εναπομένει μετά τη μείωση αυτή δεν μπορεί να υπολείπεται του ποσού των 1.000,01 ευρώ.
• Ποσό σύνταξης ή αθροίσματος από 1.500,01 ευρώ έως 2.000,00 ευρώ, κατά ποσοστό 10% στο σύνολο του ποσού. Το ποσό της σύνταξης που εναπομένει μετά τη μείωση αυτή δεν μπορεί να υπολείπεται του ποσού των 1.425,01 ευρώ.
• Ποσό σύνταξης ή αθροίσματος από 2.000,01 ευρώ έως 3.000,00 ευρώ, κατά ποσοστό 15% στο σύνολο του ποσού. Το ποσό της σύνταξης που εναπομένει μετά τη μείωση αυτή δεν μπορεί να υπολείπεται του ποσού των 1.800,01 ευρώ.
• Ποσό σύνταξης ή αθροίσματος από 3.000,01 ευρώ και άνω, κατά ποσοστό 20% στο σύνολο του ποσού. Το ποσό της σύνταξης που εναπομένει μετά τη μείωση αυτή δεν μπορεί να υπολείπεται του ποσού των 2.550,01 ευρώ.
Η απόφαση του ΣτΕ αναμένεται να κρίνει αντισυνταγματική και την επιβολή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος στις επικουρικές συντάξεις, όπως προβλέπεται στον νόμο 4052 του 2012 που καθορίζει τη λειτουργία του ΕΤΕΑ, εφόσον οι καταβαλλόμενες εισφορές σε σχέση με τις υποχρεώσεις οδηγούν σε έλλειμμα. Ηδη, τον Ιούλιο του 2014 το υπερεπικουρικό των μισθωτών, βάσει αυτής της διάταξης οδηγήθηκε στην απόφαση να «κόψει» τις συντάξεις οριζόντια, κατά 5,2% σε όλους τους συνταξιούχους του. Σύμφωνα με την ηγεσία του υπουργείου Εργασίας, η ρήτρα αυτή θα καταργηθεί.
Τα... ψαλίδια με αριθμούς
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των συνδικάτων, από τον Μάιο του 2010 έως σήμερα έχουν επιβληθεί περικοπές στις συντάξεις που ενδέχεται να ξεπερνούν και τα 10 δισ. ευρώ. Εξ αυτών τα 5,5 δισ. ευρώ αφορούν περικοπές μόνο για την περίοδο 2013-2014, ενώ άλλα 4,2 δισ. ευρώ από τον Μάιο του 2010 έως και τον Ιούνιο του 2012. Οι μεγαλύτερες περικοπές αφορούσαν κατά κύριο λόγο συντάξεις άνω των 1.000 ευρώ, πλην όμως υπάρχουν ρυθμίσεις που επέφεραν μείωση σε συντάξεις από το πρώτο ευρώ ακόμη και αν αυτές είναι κάτω των 1.000 ευρώ. Μεγάλοι χαμένοι είναι οι ασφαλισμένοι που είχαν πολλά έτη ασφάλισης και προσδοκούσαν σε μια καλή σύνταξη κατά την απόσυρσή τους. Η εν λόγω κατηγορία έχει απολέσει ίσως και το 40% - 45% του τελικού ποσού της σύνταξης. Επιπρόσθετα, οι εν λόγω περικοπές επιβαρύνουν ιδιαίτερα τους δικαιούχους περισσοτέρων της μιας κύριων συντάξεων από αυτοτελή ή και μεταβιβαζόμενα δικαιώματα (συντάξεις λόγω θανάτου).
Βάσει των πληροφοριών που υπάρχουν και εν αναμονή της επίσημης δημοσιοποίησης της απόφασης του ΣτΕ, το κόστος για το Δημόσιο εκτιμάται ότι μπορεί να ξεπεράσει και τα 5 δισ. ευρώ, εφόσον υπάρξει αναδρομική ισχύς.
Μιλώντας στην «Κ» ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης εκτιμούν ότι οι επιστροφές θα αφορούν σχεδόν στο σύνολό τους τους ασφαλισμένους, καθώς η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος αφορά περισσότερους από 1 εκατ. ασφαλισμένους του Ενιαίου Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης (ΕΤΕΑ), ενώ οι περικοπές στις συντάξεις άνω των 1.000 ευρώ (κύρια και επικουρική) αφορά περισσότερους από 2 εκατ. ασφαλισμένους.
Αναλυτικά, άκυρες αναμένεται να κριθούν οι εισφορές του νόμου 4093/2012 «Εγκριση Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2013-2016 - Επείγοντα Μέτρα Εφαρμογής του ν. 4046/2012 και του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2013-2016» που επιβάλλονται από την 1/1/2013 και εφεξής και αποφέρουν σημαντικά έσοδα στα Ταμεία, τα οποία εκτιμάται ότι ξεπερνούν τα 2,7 δισ. ευρώ.
Οι ειδικές αυτές εισφορές οδήγησαν σε μειώσεις συντάξεων, οι οποίες καταβάλλονται μεμονωμένες ή αθροιστικά (κύρια και επικουρική σύνταξη ή μέρισμα, ειδική προσαύξηση ΤΣΜΕΔΕ) για οποιαδήποτε αιτία (γήρατος - αναπηρίας - θανάτου) και από οποιαδήποτε πηγή, δηλαδή από οποιονδήποτε φορέα κοινωνικής ασφάλισης, το Δημόσιο καθώς και το Μετοχικό Ταμείο Πολιτικών Υπαλλήλων, καθώς και από κάθε άλλη πηγή.
Η μείωση επιβάλλεται στο σύνολο της καταβαλλόμενης κύριας σύνταξης ή του αθροίσματος των κύριων συντάξεων ή αθροίσματος κύριας και επικουρικής σύνταξης ή μερίσματος που το άθροισμά τους υπερβαίνει τα 1.000 ευρώ τον μήνα, μετά την παρακράτηση των εισφορών Αλληλεγγύης στις κύριες και τις επικουρικές συντάξεις.
Αναλυτικά, από 1ης Ιανουαρίου του 2013, βάσει των διατάξεων του νόμου που αναμένεται να κριθούν αντισυνταγματικές, οι καταβαλλόμενες μηνιαίες συντάξεις μειώθηκαν ως εξής:
• Ποσό σύνταξης ή αθροίσματος άνω των 1.000,01 ευρώ και έως 1.500,00 ευρώ, κατά ποσοστό 5% στο σύνολο του ποσού. Το ποσό της σύνταξης που εναπομένει μετά τη μείωση αυτή δεν μπορεί να υπολείπεται του ποσού των 1.000,01 ευρώ.
• Ποσό σύνταξης ή αθροίσματος από 1.500,01 ευρώ έως 2.000,00 ευρώ, κατά ποσοστό 10% στο σύνολο του ποσού. Το ποσό της σύνταξης που εναπομένει μετά τη μείωση αυτή δεν μπορεί να υπολείπεται του ποσού των 1.425,01 ευρώ.
• Ποσό σύνταξης ή αθροίσματος από 2.000,01 ευρώ έως 3.000,00 ευρώ, κατά ποσοστό 15% στο σύνολο του ποσού. Το ποσό της σύνταξης που εναπομένει μετά τη μείωση αυτή δεν μπορεί να υπολείπεται του ποσού των 1.800,01 ευρώ.
• Ποσό σύνταξης ή αθροίσματος από 3.000,01 ευρώ και άνω, κατά ποσοστό 20% στο σύνολο του ποσού. Το ποσό της σύνταξης που εναπομένει μετά τη μείωση αυτή δεν μπορεί να υπολείπεται του ποσού των 2.550,01 ευρώ.
Η απόφαση του ΣτΕ αναμένεται να κρίνει αντισυνταγματική και την επιβολή της ρήτρας μηδενικού ελλείμματος στις επικουρικές συντάξεις, όπως προβλέπεται στον νόμο 4052 του 2012 που καθορίζει τη λειτουργία του ΕΤΕΑ, εφόσον οι καταβαλλόμενες εισφορές σε σχέση με τις υποχρεώσεις οδηγούν σε έλλειμμα. Ηδη, τον Ιούλιο του 2014 το υπερεπικουρικό των μισθωτών, βάσει αυτής της διάταξης οδηγήθηκε στην απόφαση να «κόψει» τις συντάξεις οριζόντια, κατά 5,2% σε όλους τους συνταξιούχους του. Σύμφωνα με την ηγεσία του υπουργείου Εργασίας, η ρήτρα αυτή θα καταργηθεί.
Τα... ψαλίδια με αριθμούς
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των συνδικάτων, από τον Μάιο του 2010 έως σήμερα έχουν επιβληθεί περικοπές στις συντάξεις που ενδέχεται να ξεπερνούν και τα 10 δισ. ευρώ. Εξ αυτών τα 5,5 δισ. ευρώ αφορούν περικοπές μόνο για την περίοδο 2013-2014, ενώ άλλα 4,2 δισ. ευρώ από τον Μάιο του 2010 έως και τον Ιούνιο του 2012. Οι μεγαλύτερες περικοπές αφορούσαν κατά κύριο λόγο συντάξεις άνω των 1.000 ευρώ, πλην όμως υπάρχουν ρυθμίσεις που επέφεραν μείωση σε συντάξεις από το πρώτο ευρώ ακόμη και αν αυτές είναι κάτω των 1.000 ευρώ. Μεγάλοι χαμένοι είναι οι ασφαλισμένοι που είχαν πολλά έτη ασφάλισης και προσδοκούσαν σε μια καλή σύνταξη κατά την απόσυρσή τους. Η εν λόγω κατηγορία έχει απολέσει ίσως και το 40% - 45% του τελικού ποσού της σύνταξης. Επιπρόσθετα, οι εν λόγω περικοπές επιβαρύνουν ιδιαίτερα τους δικαιούχους περισσοτέρων της μιας κύριων συντάξεων από αυτοτελή ή και μεταβιβαζόμενα δικαιώματα (συντάξεις λόγω θανάτου).