Στα μέσα της δεκαετίας του 60 και κάτω από τις ψυχροπολεμικές συνθήκες που επικρατούσαν διαπιστώθηκε, σε Νατοϊκό πλαίσιο, η ανάγκη ύπαρξης συγκεκριμένων οδηγιών προς τους ναυτικούς διοικητές και κυβερνήτες πλοίων, για αντιμετώπιση διαφόρων καταστάσεων ανάλογα με την τακτική εικόνα, σε συνδυασμό με πιθανή αδυναμία αποκατάστασης επικοινωνιών με το οικείο Επιτελείο ή Διοίκηση.
Μέχρι τότε, ο τρόπος αντίδρασης των δυνάμεων της συμμαχίας στα γεγονότα που ανέκυπταν ήταν συνάρτηση της ισχύος της Μονάδας, του όγκου της και της ψυχοσύνθεσης του κυβερνήτη ή διοικητή. Συνέπεια των παραπάνω ήταν η θέσπιση, στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, συγκεκριμένων οδηγιών – κανόνων αντιμετώπισης τέτοιων καταστάσεων. Το Π.Ν. και η Π.Α., σε εθνικό πλαίσιο, άρχισαν, με τη σύμφωνη γνώμη του ΓΕΕΘΑ, τη δοκιμαστική αρχικά εφαρμογή των κανόνων εμπλοκής από τα τέλη περίπου της δεκαετίας του ‘60. Το 1982 εκδόθηκαν δοκιμαστικά από το ΓΕΕΘΑ εθνικοί κανόνες εμπλοκής και για τους τρεις Κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων, οι οποίοι πήραν την τελική μορφή τους το 1984, με την εκπόνηση του τελικού σχεδίου EKE που τέθηκε σε ισχύ στις 31 Ιαν 84, κατόπιν σχετικής έγκρισης του ΚΥΣΕΑ.
Σκοπός των Εθνικών Κανόνων Εμπλοκής είναι η θέσπιση συγκεκριμένων οδηγιών, που καθορίζουν το βαθμό και τον ορθό τρόπο αντίδρασης των Ε.Δ. σε εχθρικές προθέσεις ή εκδηλούμενες εχθρικές ενέργειες, προκειμένου να τηρηθεί η κρίση στο επιθυμητό επίπεδο. Οι ενέργειες αυτές μπορεί να είναι μεμονωμένα περιστατικά ή επεισόδια μείζονος σημασίας. Στην περίπτωση μεμονωμένων περιστατικών οι ΕΚΕ παρέχουν οδηγίες και κατευθύνσεις προς τους διοικητές Μονάδων, κυβερνήτες πολεμικών πλοίων, διοικητές ομάδων πλοίων, αρχηγούς σχηματισμών αεροσκαφών και ελικοπτέρων . Στην περίπτωση των επεισοδίων μείζονος σημασίας, οι ΕΚΕ αναφέρουν και αναλύουν τα επεισόδια, καθορίζουν με λεπτομέρεια τα προβλεπόμενα μέτρα αντίδρασης και τέλος ορίζουν τόσο τα εμπλεκόμενα Γενικά Επιτελεία (ΓΕ) όσο και το άμεσα να διατάξει την εφαρμογή των μέτρων επίπεδο διοίκησης.
Οι οδηγίες που παρέχονται από τους ΕΚΕ είναι μέσα στα πλαίσια των γενικών πολιτικών κατευθύνσεων και αφορούν στον τρόπο ενέργειας των προαναφερθέντων σε ειρηνική περίοδο, όπως και σε περίοδο τεταμένων σχέσεων, μέχρι την έναρξη των εχθροπραξιών. Εφόσον αρχίσουν οι εχθροπραξίες οι κανόνες εμπλοκής παύουν να ισχύουν. Επίσης αποβλέπουν τόσο στη διατήρηση του Εθνικού γοήτρου όσο και στην εξασφάλιση της μεγαλύτερης δυνατής επιβιώσεως Μονάδων των Ενόπλων Δυνάμεων χωρίς την από μέρους μας εκδήλωση άσκοπων και προκλητικών ενεργειών.
Οι ΕΚΕ εφαρμόζονται σε όλες τις καταστάσεις, από την ειρηνική περίοδο μέχρι την έναρξη των εχθροπραξιών. Εφόσον διαταχθεί η εφαρμογή πολεμικών σχεδίων ή αρχίσουν εχθροπραξίες οι Κανόνες Εμπλοκής παύουν να ισχύουν ως προς το κράτος με το οποίο έχουμε εμπλακεί σε πολεμικές επιχειρήσεις. Τα ΓΕ των Κλάδων μεριμνούν, εφόσον κρίνουν ότι υπάρχει ανάγκη, να δοθεί από την περίοδο της ειρήνης, έντασης ή κρίσης, εξουσιοδότηση από το ΚΥΣΕΑ προς το ΥΕΘΑ – ΓΕΕΘΑ – ΓΕ – Μείζονες Σχηματισμούς, για την υπό προϋποθέσεις και για ορισμένο χρονικό διάστημα εφαρμογή ΕΚΕ της δεύτερης κατηγορίας. Οι σχετικές αιτήσεις των ΓΕ των κλάδων υποβάλλονται στο ΓΕΕΘΑ, το οποίο φροντίζει στη συνέχεια για προώθηση τους στο ΚΥΣΕΑ για έγκριση.
Γενικές αρχές των ΕΚΕ
Με βάση την Εθνική Στρατιωτική Στρατηγική καθορίσθηκαν οι γενικές αρχές των ΕΚΕ, οι οποίες είανι οι ακόλουθες :
- Ελληνική Μονάδα (δηλαδή Ενοπλο Τμήμα ΣΞ, Πλοίο ή Ομάδα Πλοίων, Αεροσκάφος, Ε/Π ή Σχηματισμός Αφών ή Ε/Π ) ερχόμενη συμπτωματικά σε επαφή με εχθρική δύναμη, θα αποφύγει κάθε ενέργεια η οποία είναι δυνατόν να ερμηνευθεί ως προκλητική, εκτός αν υπάρχουν άλλες διαταγές, με βάση τους ΕΚΕ που ισχύουν.
- Ελληνική Μονάδα, εφόσον παρενοχληθεί από εχθρική δύναμη θα πρέπει, εκτός αν αλλιώς διαταχθεί, να συνεχίσει τις ασκήσεις ή δραστηριότητες με αυξημένο βαθμό ετοιμότητας προς επίτευξη του τεθέντος ΑΝΣΚ της άσκησης ή δραστηριότητας.
- Ελληνική Μονάδα δεν θα πρέπει να υποχωρεί προ οιασδήποτε ενέργειας, η οποία αποβλέπει στον περιορισμό ή παρεμπόδιση των κινήσεών της, αποφεύγοντας όμως παράλληλα και κάθε ενέργεια, που μπορεί να ερμηνευθεί ως προκλητική ή επιθετική.
- Ανεξάρτητα από τους Κανόνες Εμπλοκής που ισχύουν σε κάποιο συγκεκριμένο χρόνο, ο διοικητής οποιασδήποτε Μονάδας ή Υπομονάδας ή Τμήματος ή Περιπόλου, ο κυβερνήτης πολεμικού πλοίου ή αεροσκάφους έχει το φυσικό δικαίωμα, σε περίπτωση που δεχθεί επίθεση, να αμυνθεί χρησιμοποιώντας τα όπλα του, σε όση έκταση είναι αναγκαίο, με μοναδικό σκοπό να προστατεύσει τη Μονάδα του, τη ζωή των ανδρών του και το υλικό της Μονάδας του. Οποιαδήποτε ενέργειά του πρέπει να περιορίζεται αποκλειστικά στην ανάγκη της άμυνας και να μην παίρνει το χαρακτήρα ενέργειας αντεκδίκησης ή τιμωρίας. Ακόμη , ανάλογα πάντοτε με τις περιστάσεις θα πρέπει να καταβάλει κάθε προσπάθεια για τερματισμό της εχθροπραξίας. Η αρχή αυτή αναφέρεται ως «αρχή αυτοπροστασίας».
- Σε εφαρμογή της παραπάνω αρχής της άμυνας, άλλες φίλιες δυνάμεις, που βρίσκονται στην περιοχή του επεισοδίου, έχουν υποχρέωση να παράσχουν κάθε δυνατή βοήθεια στη Μονάδα, πλοίο ή αεροσκάφος που δέχθηκε την επίθεση, με τον πλέον πρόσφορα τρόπο.
Σύμφωνα με τα καθοριζόμενα στο εγχειρίδιο ΕΚΕ, πέρα από κάθε διαταγή και γραπτό κείμενο, παραμένει ως υποχρέωση και αναφαίρετο δικαίωμα του Διοικητού μιας Μονάδας ή Κυβερνήτου ενός πλοίου ή αεροσκάφους, να παίρνει όλα τα απαραίτητα μέτρα, σε κάθε περίπτωση, για να εξασφαλίσει τη ζωή των ανδρών του και την ασφάλεια της Μονάδας του.
Κατηγορίες ΕΚΕ
Οι ΕΚΕ διακρίνονται σε δύο κατηγορίες :
- Σ’ αυτούς που δεν δημιουργούν κλιμάκωση μιας κρίσης γιατί είναι περιοριστικοί από τη φύση τους και εφαρμόζονται με μέριμνα των Γενικών Επιτελείων, χωρίς να απαιτείται ειδική εξουσιοδότηση. Στις περιπτώσεις που τα ΓΕ εξουσιοδοτούν υφιστάμενες Διοικήσεις να χρησιμοποιήσουν αυτούς τους ΕΚΕ κοινοποιούν παράλληλα την ενέργειά τους στο ΓΕΕΘΑ. Οι ΕΚΕ αυτοί αναγράφονται στο Παράρτημα «Α» του εγχειριδίου των ΕΚΕ.
- Σ’ αυτούς που είναι δυνατόν να προκαλέσουν κλιμάκωση μιας κρίσης και η εφαρμογή τους απαιτεί ειδική εξουσιοδότηση από το ΚΥΣΕΑ. Οι ΕΚΕ αυτοί αναγράφονται στο Παράρτημα «Β» του εγχειριδίου των ΕΚΕ.