Στη χρεοκοπία, οι οριακές στιγμές που δεν αντέχαμε ο ένας τον άλλον ήταν πολλές. Στις ουρές των ATM για τα 60 ευρώ ημερησίως κοιτάζαμε ο ένας τον άλλον με μισό μάτι. Δεν ήρθαμε στα χέρια, όμως. Υπήρχε το αίσθημα της συλλογικής μοίρας.
Στα capital controls στεκόμασταν στα σούπερ μάρκετ ο ένας δίπλα στον άλλον, μπροστά στα ράφια με τα είδη πρώτης ανάγκης. Και, αντί να γίνουμε από δυο χωριά χωριάτες, μουρμουρίζαμε ψιθυριστά ντροπιασμένοι «τα χάλια μας!». Στο δημοψήφισμα πήγαμε με το ίδιο μετρό στις συγκεντρώσεις του «Ναι» και του «Οχι» στο Σύνταγμα. Δεν προπηλακίσαμε εαυτούς και αλλήλους, όμως. Νικήσαμε τον πειρασμό της βίας και της διχόνοιας. Η Ελλάς έζησε την τελευταία δωδεκαετία συγκλονιστικές στιγμές, που άνετα θα μπορούσαν να την είχαν διχάσει. Που άνετα, υπό άλλες συνθήκες, θα μπορούσαν να την είχαν κόψει στα δύο, να την είχαν διαμελίσει. Είμαστε, όμως, έμπειρος λαός και διαισθανθήκαμε τον κίνδυνο.
Με εμφυλίους, εθνικές τραγωδίες, κινήματα, πραξικοπήματα, διαμελισμούς και άλλες καταστροφές στο «παλμαρέ» μας, είχαμε και την παιδεία και τη μνήμη να κάνουμε ό,τι έπρεπε για να ξεφύγουμε από τον διχασμό. Το «επίτευγμά» μας αυτό γίνεται ακόμη μεγαλύτερο, αν αναλογιστούμε υπό ποιες συνθήκες επετεύχθη.
Οι πολίτες που αντιμάχονταν τα Μνημόνια θεωρούνταν «ψεκασμένοι» και «καθυστερημένοι», ενώ όσοι τα υποστήριζαν «λογικοί» και «πεφωτισμένοι». Ο αντιμνημονιακός λόγος εθεωρείτο από την κυρίαρχη ψευτοελίτ αποσυνάγωγος, ενώ όποιος τολμούσε να τον αρθρώσει δεχόταν δημόσιο λιθοβολισμό από τα κανάλια της διαπλοκής και της λογικής. Για να έρχονται σήμερα, 11 χρόνια μετά, όλοι οι δήμιοί μας με την ουρά υπό τα σκέλη, ο ένας πίσω από τον άλλον, με πρώτους τη Μέρκελ και τον υβριστή Ντάισελμπλουμ, να αναγνωρίζουν ένοχα ότι «μας ζήτησαν περισσότερα από όσα έπρεπε». Αλλά δεν έχουν καμιά πρόθεση να τα επιστρέψουν.
Για να έρχεται ο πρόεδρος Ομπάμα στο βιβλίο του να ξεσκεπάζει τις αντιλαϊκές, χάριν των τραπεζών, πολιτικές της ευρωπαϊκής πολιτικής ηγεσίας. Το δυστύχημα είναι ότι δεν διδαχθήκαμε τίποτα από την περιπέτειά μας – και στο πώς θα οργανώνεται στο μέλλον ο δημόσιος διάλογος και στο πώς θα «επικοινωνούν» τα στρατόπεδα. Δείτε σήμερα τους τηλεοπτικούς σταθμούς.
Με τους ίδιους παρουσιαστές που «ξυλοκοπούσαν» από αέρος τον κόσμο ο οποίος διαφωνούσε με τα Μνημόνια -νομίζουν ότι τους ξέπλυναν ο χρόνος και η λησμονιά, για αυτό κουνάνε ξανά το δάχτυλο- «προπηλακίζουν» και σήμερα τους αντιεμβολιαστές. Οσο bullying υπέστησαν οι αντιμνημονιακοί τόσο υφίστανται και οι αντιεμβολιαστές. Ο διδακτισμός στη νιοστή. Οι δολοφονίες χαρακτήρων, όπως του Άρη Σερβετάλη, στην ημερήσια διάταξη. Δείτε, εκτός από τις τηλεοράσεις, και τα πρόσωπα.
Οι συγγραφείς, οι ηθοποιοί, οι διανοούμενοι, οι οικονομολόγοι και οι πολιτικοί που ηγήθηκαν του μνημονιακού αγώνα ηγούνται τώρα και του εμβολιακού μπλοκ. Οι ίδιοι ακριβώς – ό,τι ακαταλληλότερο. Ό,τι απεχθέστερο. Ό,τι αποκρουστικότερο. Οποιος τολμήσει να πει λέξη διαφορετική από την κυρίαρχη «εκτελείται» συνοπτικά με δολοφονία χαρακτήρα. Δεν πάει έτσι… Έχω διαφορετική άποψη.
Στο δημοψήφισμα του 2015 ψήφισα «Ναι». Και, προσκεκλημένος σε μια εκπομπή του Νίκου Χατζηνικολάου στο Star τότε, παρόντος του νυν πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη ως κοινοβουλευτικού εκπροσώπου της Ν.Δ., απευθύνθηκα με το συναίσθημα και όχι με τη στεγνή λογική στους πολίτες του «Όχι». Δεν ακολούθησα μόνον ο ίδιος την αυτή επιλογή. Το έπραξαν και πολλοί άλλοι.
Παρά το συντριπτικό υπέρ του «Όχι» αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, είχε νόημα η επιλογή αυτή. Γιατί δημιούργησε την κοινωνική ανοχή που απαιτείτο για την ανατροπή του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος, το οποίο, αν εφαρμοζόταν, θα είχε οδηγήσει τη χώρα σε μεγάλη καταστροφή.
Σε συνθήκες κρίσης, λοιπόν, δεν χρειαζόμαστε φόρτιση και επιθέσεις του τύπου «είσαι βλάκας», «είσαι ανόητος», «είσαι καθυστερημένος». Διότι το χθεσινό περιστατικό στη Νάουσα με πρωταγωνιστή θαμώνα καφετέριας, ο οποίος γρονθοκόπησε και δάγκωσε στο μάγουλο τον ιδιοκτήτη της επειδή απέρριψε το πιστοποιητικό νόσησης, δείχνει ότι τμήμα της κοινωνίας μας είναι εξαιρετικά ηλεκτρισμένο.
Και, με τόση βία που καταγράφεται στη μεταμνημονιακή εποχή, δεν το έχει σε τίποτα να επιλέγει το κακό. Τη βία. Αποστολή των αληθινά πεφωτισμένων ανθρώπων -και αυτό αφορά πρωτίστως την πολιτική μας τάξη- είναι να εξουδετερώνουν τις κοινωνικές νάρκες, να συνδιαλέγονται με τους πολίτες και να συνθέτουν.
Ο διάλογος κωφών, που έχουμε επιλέξει ως κοινωνία από το 2010 έως σήμερα, δεν μπορεί να είναι η λύση των προβλημάτων μας. Το πιθανότερο είναι να αποτελέσει πηγή νέων δεινών. Το ευρώ δεν μας διέλυσε. Να μη μας διαλύσει ένας άγνωστος ιός. Προσοχή.
