Του Κώστα Στούπα
Κάποτε ο Ναστραντίν Χότζας είχε δανειστεί αρκετά χρήματα από μερικούς γείτονες. Τον πρώτο καιρό όσο οι δουλειές πήγαιναν καλά πλήρωνε τα χρέη και τους τόκους του με απαράμιλλη συνέπεια.
Από κάποιο σημείο και μετά οι δουλειές άρχισαν να μην πηγαίνουν καλά και ο Ναστραντίν δυσκολευόταν να τα βγάλει πέρα. Κάθε βράδυ δεν μπορούσε να κλείσει μάτι από το άγχος και τα φώτα έμεναν αναμμένα μέχρι πρωίας.
Ειδικά στο τέλος του μήνα όταν πλησίαζε ο καιρός να επιστρέψει τόκους και χρεολύσια ο ίδιος κυριολεκτικά κατέρρεε ψυχολογικά...
Η ιστορία αυτή κράτησε αρκετούς μήνες μέχρι που ένα βράδυ κατάλαβε πως η κατάσταση δεν πάει άλλο. Την άλλη μέρα πρωί-πρωί άγρυπνος όπως ήταν για νύχτες ολόκληρες, βγήκε στην ταράτσα του σπιτιού του με ένα χωνί και φώναξε στους γείτονες (μεταξύ αυτών και στους δανειστές) πως δεν μπορεί να τους πληρώσει τα χρέη και ας κάνουν ό,τι καταλαβαίνουν...
Το βράδι εκείνο ο Ναστραντίν Χότζας μετά από πολύ καιρό κοιμήθηκε σαν πουλάκι... Τα φώτα του σπιτιού αντί να μείνουν όπως συνήθως όλη τη νύχτα αναμμένα, έσβησαν από νωρίς.
Αντιθέτως τα φώτα των γειτόνων έμειναν όλη τη νύχτα αναμμένα... Δεν έμειναν αναμμένα μόνο τα φώτα εκείνων στους οποίους χρωστούσε ο Ναστραντίν αλλά και εκείνων που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο είχαν δανείσει άλλους ή είχαν καταθέσεις στις τράπεζες. Συνήθως μια αδυναμία πληρωμής χρεών κρύβει και άλλες και στο τέλος καταλήγουν σε χιονοστιβάδα...
Την ιστορία αυτή την έχουμε αναφέρει ξανά από τη στήλη. Την θυμήθηκα χθες όταν διάβασα τα στοιχεία για το άλμα που κάνει το 2020 το παγκόσμιο χρέος ελέω της επιδημίας.
Κατά το πρώτο τρίμηνο του 2020 λοιπόν, το παγκόσμιο χρέος ξεπέρασε τα 258 τρισ. δολάρια, φτάνοντας το 331% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Αν το χρέος αυτό το μοιράσουμε κατά κεφαλή στα 7 δισ. ανθρώπους που ζουν στον πλανήτη αναλογούν περί τα 36.800 δολάρια στον καθένα, ακόμη και στο 1-1,5 δισ. ανθρώπους που ζουν με λιγότερο από 2-3 δολάρια την ημέρα και δεν θα δουν ποτέ τόσα χρήματα να περνάν από τα χέρια τους σε ολόκληρη τη ζωή τους.
Η Ελλάδα π.χ. έχει δημόσιο χρέος περί τα 240 δισ. ευρώ και αν προσθέσουμε και τα 200 δισ. προς τις τράπεζες συν τα 130 δισ. χρέη προς δημόσιο και ασφαλιστικά ταμεία αθροίζει ένα συνολικό χρέος περί τα 550 με 600 δισ. ευρώ.
Σε κάθε Έλληνα αναλογούν περί τα 55-60.000 ευρώ χρέος. Μια τετραμελής οικογένεια λοιπόν με μέσο εισόδημα 20-25.000 τον χρόνο χρωστάει περί τις 200-250.000 ευρώ. Αν κάθε μήνα δώσει το 30% του εισοδήματος για το χρέος θα καταβάλει περί τις 7,5 χιλ. τον χρόνο για το χρέος και θα χρειαστεί πάνω από 33 χρόνια να ξεχρεώσει μόνο το κεφάλαιο.
Είναι φανερό λοιπόν πως η οικογένεια αυτή δεν πρόκειται να αποπληρώσει ποτέ το χρέος της όπως δεν πρόκειται να αποπληρώσει και η Ελλάδα το δικό της.
Υπάρχουν διάφοροι "ψεκασμένοι" που αναρωτιούνται ρητορικά: Δεν γίνεται να υπάρχει παγκόσμιο χρέος αφού δεν υπάρχουν στο σύμπαν άλλοι πολιτισμοί και τράπεζες οι οποίοι να μας έχουν δανείσει.
Δεν είναι έτσι. Το ιδιωτικό και δημόσιο χρέος των μεν κατά το μεγαλύτερο ποσοστό του είναι οι καταθέσεις των δε. Κάποιοι τεχνηέντως παίζουν με τις θολές γραμμές της σχέσης της νομισματικής βάσης και του χρέους που δημιουργούν οι εμπορικές τράπεζες λόγω της υποχρέωσης να διατηρούν μόνο το 20% κάθε κατάθεσης σαν απόθεμα. Η κατηγορία αυτή παραβλέπει την υποχρέωση των εμπορικών τραπεζών να μην δίνουν περισσότερα δάνεια από το άθροισμα καταθέσεων και ιδίων κεφαλαίων.
Η Ελλάδα χρεοκόπησε το 2010 γιατί δεν μπορούσε να καταβάλει τόκους και χρεολύσια. Προκειμένου όμως να αποφευχθεί ένα ντόμινο χρεοκοπιών τραπεζών και χρεών οι ευρωπαίοι εταίροι ανέλαβαν το ελληνικό χρέος με επιτόκια πολύ χαμηλότερα από αυτά που αναλογούν στο ρίσκο της χώρας τα οποία ουσιαστικά είναι χαριστικά.
Με το κόστος σωτηρίας της Ελλάδας ουσιαστικά απέφυγαν μια πολλαπλάσια ζημιά η οποία ενδεχομένως ΘΑ προκαλούσε κοινωνικές και πολιτικές αναταράξεις μεγαλύτερες από αυτές που ζήσαμε τα τελευταία χρόνια.
Ουσιαστικά το πρόβλημα που είχε ο Χότζας, όταν βγήκε στην ταράτσα και φώναξε όσα φώναξε, το είχε η Ελλάδα το 2010 και σήμερα το έχει η Ευρώπη και ο κόσμος ολόκληρος.
Στην προκειμένη περίπτωση οι "γείτονες" και δανειστές έχουν μηδενίσει τα επιτόκια και ανακυκλώνουν χρέη που δεν μπορούν να πληρωθούν ενώ συνεχίζουν να εκδίδουν και καινούργια δάνεια.
Κατά ένα σημαντικό μέρος λοιπόν το τραπεζικό σύστημα εμφανίζει κέρδη από τόκους χρεών που έχουν πληρωθεί με έκδοση νέων χρεών.
Τούτο δεν αφορά μόνο τις ελληνικές τράπεζες. Ο τραπεζικός δείκτης του γερμανικού χρηματιστηρίου το 2008 ήταν στις 700 μονάδες. Χθες ήταν στις 60 μονάδες με τις δύο τράπεζες του DAX να αθροίζουν κεφαλαιοποίηση 21 δισ. Ευρώ, δηλ. τίποτα...
Κατά τον ίδιο τρόπο άλλες επιχειρήσεις εμφανίζουν κέρδη από ζήτηση και αύξηση της ζήτησης η οποία προέρχεται από την αύξηση του δανεισμού νοικοκυριών και κρατών.
Όταν το χρέος αυξάνεται ταχύτερα από το ΑΕΠ κάποια στιγμή το χρέος δεν θα μπορεί να εξυπηρετηθεί.
Ο μεγαλύτερος δανειστής των παγκόσμιων αγορών και κατά συνέπεια και του παγκόσμιου χρέους είναι τα δημόσια και ιδιωτικά ασφαλιστικά ταμεία. Τα ασφαλιστικά ταμεία είναι υποχρεωμένα να έχουν τα δυο τρίτα των κεφαλαίων σε ομόλογα και καταθέσεις (σταθερής απόδοσης αξιόγραφα) και τα υπόλοιπα μπορούν να τα επενδύουν σε μετοχές.
Καθώς τα επιτόκια των ομολόγων είναι μηδενικά και αρνητικά τα τελευταία χρόνια (σήμερα περί τα 15 τρισ. ομόλογα στην Ευρώπη και αλλού γράφουν αρνητικές αποδόσεις) με το ένα τρίτο που επένδυαν σε μετοχές έβγαζαν τα "σπασμένα" και συνέχιζαν να πληρώνουν συντάξεις.
Αν στους επόμενους μήνες ο S&P 500 λόγω της ύφεσης που θα προκαλέσει ένα δεύτερο κύμα της επιδημίας ή για κάποιον άλλον λόγο βρεθεί από τις 3.500 μονάδες στις 2.500 ή τις 1.500 θα είναι πολύ πιθανό να σκάσει η "φούσκα" του χρέους, των συντάξεων και εν γένει η "φούσκα" των πάντων.
Αν βλέπετε λοιπόν το βράδυ πριν πάτε για ύπνο τον S&P 500, τον Dow Jones ή τον DAX να κλείνουν στο "κόκκινο" μην πιστέψετε πως επειδή δεν έχετε μετοχές δεν σας αφορά. Και οι συντάξεις από εκεί πληρώνονται...
Οι αγορές στο "κόκκινο" είναι ο Χότζας στην ταράτσα που φωνάζει...
