Οι διαπραγματεύσεις Αθήνας και Ουάσιγκτον για τη νέα συμφωνία αμυντικής συνεργασίας Ελλάδας-ΗΠΑ βρίσκεται προ των πυλών, αναφέρει στην «Κ» ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος. Η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στη Σούδα, στην Αλεξανδρούπολη, στην Κεντρική Ελλάδα και η συνεργασία στον τομέα των UAV αποτελούν ορισμένα από τα βασικά σημεία της υπό συζήτηση συμφωνίας. Οπως λέει παραμένουν κυρίως νομικής φύσης λεπτομέρειες για την ολοκλήρωσή της. Επιπλέον, τονίζει ότι η Αθήνα επιδιώκει δίαυλο επικοινωνίας με την Αγκυρα, υπογραμμίζοντας, παράλληλα, την αποτρεπτική ισχύ των Ενόπλων Δυνάμεων.
– Μιλήσατε την περασμένη Τρίτη με τον Tούρκο ομόλογό σας. Υπάρχει περιθώριο για βελτίωση των σχέσεων, ή άνοιγμα ενός νέου διαύλου επικοινωνίας;
– Είναι πάγια θέση μας ότι πρέπει να υπάρχει πάντα ανοιχτός δίαυλος επικοινωνίας ανάμεσα στα δύο κράτη ακόμα και σε περιόδους έντασης. Στο πλαίσιο αυτό είχα την ευκαιρία να μιλήσω για πρώτη φορά τηλεφωνικά με τον Χουλουσί Ακάρ. Μου τηλεφώνησε για να με συγχαρεί και προφορικά για την ανάληψη των καθηκόντων μου, σε συνέχεια και της επιστολής που μου είχε στείλει τον προηγούμενο μήνα. Hταν τηλεφωνική επαφή χωρίς ατζέντα, είχαμε όμως ευκαιρία για περίπου ένα δεκάλεπτο να συμφωνήσουμε στο ότι καλό είναι να υπάρχει ανοιχτό κανάλι επικοινωνίας, καλό είναι να προσπαθούμε να βρούμε κοινό τόπο, παρά τις διαφορές μας, σε όλα τα θέματα και, βέβαια, ότι η πρώτη φορά που θα συναντηθούμε από κοντά θα είναι η σύνοδος των υπουργών Aμυνας του ΝΑΤΟ, στα τέλη του επόμενου μήνα.
– Θα συνεχιστούν τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης (ΜΟΕ);
– Τα ΜΟΕ είναι από μόνα τους κανάλι επικοινωνίας σε μεσαίο επίπεδο εκπροσώπησης στρατιωτικών στελεχών. Πρόκειται να γίνει η τρίτη συνεδρία στην Αθήνα το επόμενο χρονικό διάστημα. Συμφωνήσαμε ότι αυτό το κανάλι θα συνεχίσει να λειτουργεί.
– Από την Κύπρο έως το Καστελλόριζο υπάρχει έντονη τουρκική δραστηριότητα. Ανησυχείτε ότι μπορεί να υπάρξει προσπάθεια παραβίασης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων;
– Oπως έχω πει πολλές φορές, αυτά μας προβληματίζουν αλλά δεν μας φοβίζουν. Φυσικά, βρισκόμαστε σε καθεστώς εγρήγορσης και μεριμνούμε για την ετοιμότητα των Ενόπλων Δυνάμεων στο σύνολό τους, έτσι ώστε να υπάρχει ισχυρό το αποτρεπτικό στοιχείο. Χωρίζω τη συνολική συμπεριφορά της Τουρκίας σε δύο κατηγορίες.
Από τη μια πλευρά υπάρχει η εμπρηστική και προκλητική ρητορική που εκφράζεται πλέον πολύ συχνά από υψηλότατους Τούρκους αξιωματούχους και από την άλλη πλευρά σε συγκεκριμένες δράσεις. Δράσεις, όπως η δραστηριότητα κυρίως τουρκικών πολεμικών σκαφών που συνοδεύουν τα πλοία τα οποία πραγματοποιούν έρευνες και εξορύξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, διερχόμενα, βεβαίως και από το Αιγαίο.
Εχουμε καταγγείλει σε κάθε τόνο αυτή τη συμπεριφορά. Μεταξύ των αποδεκτών αυτών των καταγγελιών ήταν και οι 12 πρέσβεις ξένων χωρών που έχουν επισκεφθεί το υπουργείο Εθνικής Αμυνας από τότε που ανέλαβα. Υπάρχει κατανόηση σε επίπεδο Ε.Ε. αλλά και από τις ΗΠΑ υπήρξαν δηλώσεις ευθέως καταδικαστικές αυτής της συμπεριφοράς. Είναι επίσης, αφορμή προβληματισμού, διότι όταν ο γείτονας επιχειρεί να πυροδοτήσει ένταση, αυτό ασφαλώς δεν πρέπει να αφήσει εμάς αμέριμνους και αδρανείς. Διακηρύσσουμε, ακόμη, προς κάθε κατεύθυνση ότι οι Ενοπλες Δυνάμεις είναι σε θέση να επιβάλουν την αποτρεπτική τους ισχύ. Το αξιόμαχο και η ετοιμότητά τους είναι σε πολύ καλή κατάσταση και μπορούν να λειτουργήσουν ως ομπρέλα ασφαλείας έτσι ώστε οι πολίτες να αισθάνονται ασφαλείς. Φυσικά υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης και του βαθμού ετοιμότητάς τους και της λειτουργικότητας των οπλικών συστημάτων και αυτή είναι η διαρκής και εντατική προσπάθειά μας.
– Η κυβέρνηση προσπαθεί να βάλει στις ράγες διάφορα εξοπλιστικά προγράμματα που εκκρεμούν για χρόνια. Πώς προχωρούν;
– Τα οπλικά συστήματα φθείρονται με τον χρόνο ή καθίστανται αναχρονιστικά όσο περνά ο καιρός. Επομένως, πάντα προκύπτει η ανάγκη τόσο συντήρησής τους, όσο και αναβάθμισής τους, αλλά και ανανέωσης του οπλοστασίου με πρόσκτηση καινούργιων συστημάτων. Σε αυτό το πλαίσιο τρέχουν ήδη πάρα πολλά εξοπλιστικά προγράμματα, γύρω στα 100 υποπρογράμματα που υλοποιούνται για όλους τους κλάδους των Ε.Δ. Επιπλέον, εξετάζουμε την απόκτηση νέων συστημάτων.
Στην ουσία το πρόγραμμα της αναβάθμισης των F-16 στην κατηγορία του Viper δίνει στην Πολεμική Αεροπορία μια πολύ σημαντική αναβάθμιση της επιχειρησιακής της ικανότητας. To F-16 αναβαθμίζεται σε ένα ουσιαστικά καινούργιο όπλο. Αυτό το πρόγραμμα επίκειται να τρέξει πάρα πολύ γρήγορα και θα υλοποιηθεί μέσα από την παραγωγική δυνατότητα της ΕΑΒ. Αυτός θα είναι και ο τρόπος να στηριχθεί η εγχώρια αμυντική βιομηχανία, έτσι ώστε να υλοποιήσει το πρόγραμμα των F-16 και στην πορεία να προσελκύσει και άλλα προγράμματα αναβάθμισης από το εξωτερικό, ώστε να γίνει κυρίαρχη και ανταγωνιστική στην ευρύτερη περιοχή. Ασφαλώς η συντήρηση των εξοπλιστικών συστημάτων μας προϋποθέτει τη λειτουργία μιας ισχυρής και ικανής αμυντικής βιομηχανίας. Και αυτό αποτελεί προτεραιότητα για το υπουργείο Αμυνας, αλλά σε συνεργασία και με το υπουργείο Ανάπτυξης το οποίο έχει αναλάβει να υλοποιήσει επενδυτικές προτάσεις στην αμυντική μας βιομηχανία.
Για την πρόσκτηση γαλλικών φρεγατών θα πρέπει να πω ότι οι συζητήσεις είναι σε πολύ πρώιμο στάδιο και το μόνο που υπάρχει στο τραπέζι είναι μια συμφωνία των δύο ηγετών του προέδρου Μακρόν και του πρωθυπουργού μας, όσον αφορά της Ελλάδας να αγοράσει και τη δυνατότητα της Γαλλίας να πωλήσει. Εχει όμως πολύ δρόμο ακόμα διότι, τόσο σε επίπεδο τεχνικό μεταξύ των ομάδων εργασίας των δύο χωρών με στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού και της Γενικής Διεύθυνσης Εξοπλισμών, όσο και σε επίπεδο χρηματοδότησης, πρέπει να υλοποιηθούν όλες οι λεπτομέρειες. Επομένως, βρισκόμαστε ακόμα στο πρώιμο στάδιο της εκδήλωσης ενδιαφέροντος.
Αλλωστε, αυτό το πρόγραμμα επί της ουσίας θα σημαίνει ότι η πρώτη φρεγάτα θα παραδοθεί στην Ελλάδα, εάν όλα κυλήσουν ομαλά και συμφωνήσουμε και στα δύο επίπεδα, τεχνικό και χρηματοδοτικό, το 2024. Εχουμε ακόμα μέλλον και στο μεσοδιάστημα θα πρέπει να φροντίζουμε ώστε οι υπάρχουσες μονάδες του Π.Ν. να συντηρούνται έτσι ώστε να είναι στην απαιτούμενη επιχειρησιακή ετοιμότητα. Είναι το πρόγραμμα των ΜΕΚΟ, των δύο πυραυλακάτων που ναυπηγούνται στην Ελευσίνα. Αλλά και η συντήρηση όλων των σκαφών που γίνονται στα ναυπηγεία Σκαραμαγκά και Ελευσίνας.
«Οι ΗΠΑ επενδύουν σε υποδομές των Ενόπλων Δυνάμεων, επομένως όποιος απειλήσει το συμφέρον της Ελλάδας ταυτόχρονα θίγει και το συμφέρον των ΗΠΑ, με ό,τι αυτό συνεπάγεται», εξηγεί ο κ. Παναγιωτόπουλος στον συντάκτη της «Κ» Βασίλη Νέδο.
Οι Ενοπλες Δυνάμεις
– Η αναδιοργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων αποτελεί, επίσης, ένα στοίχημα. Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχουν σκέψεις και για εκσυγχρονισμό της θητείας;
– Η αναδιοργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων αποτελεί προγραμματική εξαγγελία αυτής της κυβέρνησης και της ηγεσίας του ΥΠΕΘΑ. Προϋποθέτει, βέβαια, την εκπόνηση της νέας Πολιτικής Εθνικής Aμυνας (ΠΕΑ) που είναι κατά κάποιον τρόπο το νέο αμυντικό μας δόγμα, προσαρμοσμένο στις νέες τρέχουσες γεωπολιτικές συνθήκες, ασφαλώς διαφορετικές του 2011, όταν είχε εκπονηθεί η τελευταία. Παρεπόμενο της νέας ΠΕΑ είναι και το νέο σχέδιο αναδιοργάνωσης των Ενόπλων Δυνάμεων. Δεν περιμένω βασικές αλλαγές, όμως θα μπορούσαμε να κάνουμε ορισμένες ποιοτικές παρεμβάσεις όσον αφορά το έμψυχο δυναμικό κυρίως σε επίπεδο στρατευσίμων.
Eχουν γραφτεί πολλά για την αύξηση της στρατιωτικής θητείας. Δεν μας απασχολεί αυτή τη στιγμή να αλλάξουμε κάτι στη θητεία, ιδιαίτερα αν δεν έχουμε τις προτάσεις της στρατιωτικής ηγεσίας πάνω στο ζήτημα. Σχεδιάζουμε, όμως, ποιοτικές παρεμβάσεις στη θητεία των στρατευσίμων. Για παράδειγμα, σχεδιάζουμε διαδικασία απόκτησης πιστοποιητικών δεξιοτήτων για τους στρατεύσιμους στη διάρκεια της θητείας τους, ώστε αυτή να μετατραπεί και σε ωφέλιμο χρόνο που θα μπορούσε να τους βοηθήσει στη συνέχεια της ζωής τους. Υπάρχουν ορισμένα παραδείγματα, όπως η χορήγηση πιστοποιητικών, για τη χρήση υπολογιστή ή την εκμάθηση ξένης γλώσσας, ακόμη και οδήγησης οχημάτων για συγκεκριμένες ειδικότητες στρατευσίμων. Θα προσπαθήσουμε να το υλοποιήσουμε στον επόμενο χρόνο, με βάση αυτά που έχουμε εξαγγείλει στο πλαίσιο του κυβερνητικού προγράμματος μας. Eτσι, ώστε να γίνει η στρατιωτική θητεία μια εμπειρία που θα έχει απτά ωφελήματα για τους στρατεύσιμους.
Η απόκτηση UAV και drones και η επίσκεψη Πομπέο στην Αθήνα
– Η Τουρκία φαίνεται να έχει ξεφύγει στον τομέα των UAV. Δεν είναι και για την Ελλάδα τεχνολογικό στοίχημα να επενδύσει σε αυτόν τον τομέα;
– Τα UAV και τα drones είναι όντως νέα συστήματα τα οποία εντείνουν την παρουσία τους τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και σε όλα τα θέατρα επιχειρήσεων. Παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον λόγω του ότι είναι τεχνολογίες αιχμής. Αυτή τη στιγμή που μιλάμε, η Ελλάδα διαπραγματεύεται με τις ΗΠΑ και με το Ισραήλ για την απόκτηση είτε με μορφή αγοράς είτε με μορφή leasing κάποιων μονάδων, προκειμένου να επιτηρεί στην ευρύτερη βαλκανική περιοχή και το Αιγαίο. Δεν είναι μονάδες με όπλα. Θεωρούμε ότι τόσο στρατηγικά όσο και σε επίπεδο τακτικής παρουσίας είναι πάρα πολύ χρήσιμα εργαλεία, τα οποία μας δίνουν πολύ καλύτερη εικόνα λόγω της δυνατότητάς τους να επιτηρούν την περιοχή μας. Στην περίπτωση της διαχείρισης του θέματος των προσφυγικών ροών είναι ιδιαίτερα επιτακτική η ανάγκη.
– Σε λιγότερο από ένα μήνα θα είναι στην Αθήνα ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο. Αυτή την περίοδο συζητείται ο εκσυγχρονισμός της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας Ελλάδας - ΗΠΑ. Από την πλευρά του υπουργείου Αμύνης, ποιοι είναι οι βασικοί άξονες που τίθενται για να προχωρήσει η νέα συμφωνία;
– Καταρχήν θεωρούμε ότι η ενίσχυση των δεσμών σε επίπεδο στρατηγικής συνεργασίας ΗΠΑ και Ελλάδας ωφελεί κατά πολύ τη χώρα μας. Eχει ξεκινήσει από το παρελθόν, έχει εξελιχθεί και κατά τη θητεία προηγουμένων κυβερνήσεων, όμως σήμερα βρίσκεται σε μια φάση που μπορεί να απογειωθεί. Η χώρα μας θα αποκτήσει πολλαπλά οφέλη στην ουσία διαχειριζόμενη κοινά συμφέροντα με τις ΗΠΑ. Αυτή τη στιγμή η συμφωνία είναι κοντά στην ολοκλήρωσή της, όσον αφορά το κείμενο που θα υπογραφεί από τις αντιπροσωπείες των δύο πλευρών, πριν από την επίσκεψη Πομπέο στην Αθήνα. Υπάρχουν αρκετά σημεία κυρίως νομικής φύσεως που θέλουν διευκρίνιση, αλλά βρισκόμαστε σε πολύ καλό σημείο και θεωρώ ότι θα καταλήξουμε σε τελική συμφωνία πολύ σύντομα. Το βασικό ποιοτικό χαρακτηριστικό είναι ότι οι ΗΠΑ επενδύουν σε υποδομές των Ε.Δ. έτσι ώστε η διαχείρισή τους και η αναβάθμισή τους να καθίστανται όχι μόνο εθνικό συμφέρον της Ελλάδας, αλλά και των ΗΠΑ.
Επομένως, η ειδοποιός διαφορά είναι ότι όποιος απειλήσει το συμφέρον της Ελλάδας, ταυτόχρονα θίγει και το συμφέρον των ΗΠΑ, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Αυτό είναι πολύ διαφορετικό από την αγορά ενός αμερικανικού οπλικού συστήματος μαζί με τις δομές υποστήριξής του. Εμβαθύνει τη σχέση και την εξελίσσει, έτσι ώστε η Ελλάδα να κερδίζει σε στρατηγικό επίπεδο. Θεωρώ ότι η επίσκεψη Πομπέο θα είναι μια πράξη επικύρωσης αυτής της στρατηγικής συμφωνίας, στην οποία το ΥΠΕΘΑ παίζει σημαίνοντα ρόλο.
– Το βλέπετε να προχωράει μέσα στο 2020;
– Ασφαλώς. Τα τέσσερα βασικά σημεία είναι η χρήση του λιμανιού της Σούδας, η χρήση τμήματος του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης, η εγκατάσταση βάσης εκπαίδευσης ελικοπτέρων στην Κεντρική Ελλάδα και η χρήση από τις Ε.Δ. αμερικανικών UAV. Υπάρχουν και επιμέρους ζητήματα προς διευθέτηση, όπως η συνδρομή των ΗΠΑ στην αναβάθμιση υποδομών των Ε.Δ., π.χ. αεροδρομίων που είναι ακόμα προς διαπραγμάτευση. Συνολικά, όπως καταλαβαίνετε, σε όλη αυτή τη συλλογιστική, οι υποδομές και οι προοπτικές των Ε.Δ. παίζουν τον πρωτεύοντα ρόλο. Και γι’ αυτό η στρατηγική αυτή σχέση στηρίζεται στην εισφορά του υπουργείου Εθνικής Aμυνας.
– Σχετικά με τη Βόρεια Μακεδονία. Μία από τις προεκτάσεις της συμφωνίας των Πρεσπών είναι η συμφωνία για επιτήρηση του εναέριου χώρου της γειτονικής χώρας αλλά και η τυποποίηση του στρατού της ώστε να ανταποκρίνεται στα κριτήρια του NATO. Προχωρούν αυτά;
– Ολα αυτά τα ζητήματα αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης και εξέτασης σε επίπεδο στρατιωτικής ηγεσίας των δύο χωρών. Είναι γνωστό το πολιτικό περιεχόμενο της συμφωνίας των Πρεσπών και η θέση της κυβέρνησης και της Ν.Δ. πάνω σε αυτό. Η συμφωνία αμυντικής συνεργασίας αποτελεί παρεπόμενο της γενικότερης συμφωνίας των Πρεσπών. Ενα παρεπόμενο το οποίο δεν είναι τόσο αρνητικό όσο τα βλαπτικά στοιχεία της συμφωνίας αυτής. Στο πλαίσιο αυτό θα υπογραφεί ανάμεσα στους δύο αρχηγούς των επιτελείων η συμφωνία για την επιτήρηση (air policing) του εναέριου χώρου των Σκοπίων. Θεωρώ ότι κάτι τέτοιο είναι συμφέρον για τη χώρα μας, διότι απλούστατα αν δεν συμβεί θα δοθεί η ευκαιρία σε άλλες χώρες, κυρίως στην Τουρκία που έχει εκφράσει ενδιαφέρον, αλλά ίσως και στη Βουλγαρία η οποία, επίσης, έχει εκφράσει ενδιαφέρον χωρίς να διαθέτει καν τα απαραίτητα αεροπορικά μέσα. Επομένως αυτή την ώρα είναι επιβεβλημένη η υπογραφή του air policing των Σκοπίων, διότι αυτό είναι προς όφελος του εθνικού συμφέροντος.
